ZS3 Almeri

Harderwijk

Deze pluut is in 1946 door Oost te Harderwijk gebouwd. Dit is de laatste pluut die door Oost werd gebouwd. De opdrachtgever, een visserman uit Harderwijk zou bij zijn eerste visvangst met deze pluut, aan boord zijn overleden en door zijn maat zijn binnengebracht. Vervolgens heeft Evert Mastenbroek uit Zwartsluis er als visser/eigenaar mee gevaren. Mastenbroek was Pietje-precies met de schuit. Elk zwart plekje werd meteen met een stukje glas weggeschraapt en hij hield de romp geheel blank gelakt. Zijn visgebied was hoofdzakelijk het Zwarte Water en in De Ketel. De drank was hem niet vreemd; hij moet constant onder de olie zijn geweest maar voer altijd uit. Bij ruig weer ontkurkte hij gewoon een extra fles jajum. Zijn maat, toen een jongetje van twaalf, thans havenmeester A. Spielhagen van de jachthaven te Kampen, denkt daar nog met huivering aan terug. De pluut heeft het overleefd maar de schipper niet.

"De Pieterman" uit Urk - Enkhuizen

Vervolgens is "De Pieterman" uit Urk eigenaar geworden. Dat moet in 1959 zijn geweest want dat jaartal staat, met de plaatsnaam Hoorn, in het stuurboogje ingeslagen. In het archief van de Scheepshypotheekbank, toen nog in Hoorn, valt na te gaan dat deze pluut in 1959 in hypotheek is genomen. Vissers langs de gehele Westwal herkennen de schuit als de pluut van "De Pieterman", ook al voert de pluut niet meer zijn visserijnummer EH19. Hij was niet zo geliefd bij zijn medevissers en nog vaak moet ik horen hoe slordig en nonchalant "De Pieterman" met de pluut omsprong. "De Pieterman" is welbekend om zijn film waarin hij in een ontwikkelingsland in Afrika lokale vissers bepaalde vistechnieken leert. Deze film is te zien geweest op de televisie en is ook eens gedraaid op een winterreünie van Botter-behoud.

Studenten in Utrecht

"De Pieterman" moet uiteindelijk de pluut hebben verkocht aan twee studenten tandheelkunde in Utrecht. Zij moet zo enige jaren in de Oude Gracht in Utrecht hebben gelegen en er zelfs als woonboot "dienst" hebben gedaan. Ook gedurende de diensttijd van de studenten schijnt de pluut als onderkomen van pas te zijn gekomen en wel ergens in de naaste omgeving van het marinevliegkamp Valkenburg. Van Valkenburg ging zij weer naar Utrecht waar een zekere Willem van Gilst, toen student psychologie, de nieuwe eigenaar werd. Van Gilst heeft er weer mee gezeild, aanvankelijk met de opbouw uit de voorgaande Utrechtse periode er nog op. Aan de hand van foto's uit die periode is te zien dat de pluut al niet meer in zo'n beste staat was. Samen met Piet Dekker in Kortenhoef heeft van Gilst de opbouw gesloopt, een nieuwe plecht geplaatst, de bun droog gemaakt, de deken vervangen door een losse denning, een eiken kist geplaatst welke uiterlijk op een trog lijkt, de Peugeot diesel geplaatst en tot haar oorspronkelijke waterlijn geballast. Van Gilst en zijn vrouw Regien hebben met de aldus uiterlijk als visserman herboren pluut, veel gezworven, en doordat zij in Wapenveld aan de IJssel woonden, vooral in het gebied waar zij voorheen in de visserij was geweest.

Jacques Huysser eigenaar

Vanaf begin 60-er jaren ging ik mee met Bunschoter vissers en in 1963 kocht ik samen met wat vrienden de laatste vissende kwak VD230 van "De Bul" te Volendam. In 1970 werd deze kwak na vele avontuurlijke tochten, zelfs een keer naar Chatham in Engeland, van de hand gedaan. De interresse voor de Zuiderzee-vissersschepen bleef en zo viel in juni 1973 mijn oog op een advertentie waarin een pluut werd aangeboden. Zonder aarzelen toog ik naar Zwartsluis en daar bleek alleen de mast boven water uit te steken. Een paar frisse duiken waren voldoende om de koop te sluiten. Pas naderhand heb ik begrepen dat leukemie de reden was dat van Gilst de pluut niet meer van tijd tot tijd kon leegscheppen en zich genoodzaakt had gezien haar te koop aan te bieden. Alhoewel er na te zijn gelicht meteen mee kon worden gevaren, was er toch wel achterstallig onderhoud vooral in de steven en het krophout waar het had ingewaterd. Zo zeilde ik eind van die zomer naar Ditzum en treinde en liftte ik de wintermaanden 1973/1974 elk weekend naar Ditzum om samen met een knecht van Bültjer de voorsteven te vernieuwen. En zo ging het eigenlijk de eerste jaren elke winter. Nieuwe zwaarden, nieuwe giek, nieuwe achtersteven en nieuw roer, nieuwe gangen (bijna alle oude gangen zijn zo langzamerhand vervangen) en in 1987 als laatste een gedeeltelijk nieuwe plecht, nieuwe zeilbalk, een nieuwe knie (waren verrot door lekkage van de plecht). De laatste jaren werden de reparaties uitgevoerd op 't "Kromhout" in Amsterdam en bij Roelof v.d. Werff " De Hoop" te Workum.

Varen

Bij veel zeegang loopt de pluut minder hoog aan de wind dan een botter. Zij gaat dan als het ware bijliggen. Maar tegen de tijd dat een botter moet gaan bijliggen, doet zij dat beter dan een botter, waarschijnlijk doordat zij nogal scherp is. Achterop lopende zeeën neemt ze naar mijn gevoel beter dan de meeste botters. Ze is zeer handelbaar en in vergelijking tot botters vooral ook op ondiep water. Op de Wadden geven de zeegaten geen enkel probleem en zijn slenken en prielen waar je met een botter nooit komt met een pluut wèl te bevaren. Daardoor heeft de pluut veel meer mogelijkheden dan een botter wat vaargebied betreft. Ik ben in al die jaren met de pluut heel Nederland door gezworven; van de kleinste vaarwegen in het Oosten van het land (de mast is vrij makkelijk te strijken), naar de grote rivieren en de Zeeuwse stromen, naar de Noordzeekust met als Zuidelijkste punt Oostende. De hele Waddenzee tot aan Neuwerk (Elbe) en twee keer naar de Kleine Belt en de wateren rond Funen in Denemarken. Op de verlanglijst staat o.a. nog het Slewig-Holsteiner Watt (met de Hallige) en het Deense wad tot Esbjerg, allemaal uitstekend vaarwater voor de pluut.

Het verhaal over een vissersvaartuig waarvan we weten dat het het laatst gebouwde schip is van dit type, door Peter Tolsma

Dit verhaal gaat over de Pluut ZS3, de voormalige HK116 en ex EH19, een vissersvaartuig waarvan we weten dat het het laatst gebouwde schip is van dit type. Ter gelegenheid van de 68e verjaardag van het schip heb ik samen met de eigenaar, die haar tegelijkertijd nu ongeveer 40 jaar in bezit heeft,  de geschiedenis van dit vaartuig uitgezocht en hier op papier gezet. We hebben dit gedaan omdat het een van de weinige overgebleven Pluten is en de bekendheid met het scheepstype en die van het varen er mee, in bredere kring niet erg groot is. 

De laatste Pluut gebouwd door Lourens Oost te Harderwijk was de tegenwoordige ZS3, die als HK116 in 1946 te water ging. Deze gegevens zijn anders dan die, die Peter Dorleijn in zijn boek "Van Gaand en Staand Want" deel IV, blz. 129 c.q. 133, vermeld. Aldaar schrijft hij de laatst gebouwde pluut HK105 toe aan Heimen Jansen (Heimen van Mijndert van Beth). Dit schip is gebouwd in 1941. Oost zou dat voor Jansen gebouwd hebben, omdat die als gevolg van de oorlog zijn eendenfokkerij stil had gelegd en weer op de visvangst was overgestapt. Inmiddels weten we zeker dat "onze" pluut van later datum is en dus nog gebouwd is na die van Jansen namelijk in 1946. 

Lees het hele verhaal in onze rubriek "Publicaties -> Uit het Stamboek".

De laatste grote klus is van een heel andere orde, namelijk een platbodem. Het gaat om de pluut ZS3 Almeri, uit 1946. Dit 9,30 m lange scheepje onder: Zo ziet een pluut eruit, een zeldzaam scheepje!
is de laatste, als echte visserman gebouwde pluut en heeft tot 1954 als zodanig beroepsmatig gevaren. Het vlak van dit schip had Heerlien & Adema al een paar jaar geleden vervangen. Nu werd de restauratie voltooid met het vervangen van alle huidgangen vanaf het berghout tot het ' vlak en twintig nieuwe spanten. De dikke huidgangen en dito spanten zijn van een heel ander kaliber dan de dunne huidgangetjes en gestoomde spantjes waar Heerlien & Adema meestal mee werkt bij restauraties van scherpe jachten! Pluten zijn tegenwoordig zeldzame, schokker-achtige scheepjes waarmee gevist werd op de zuid- en oostwal van de Zuiderzee. Van de pluut ZS3 is de gehele geschiedenis bekend en die is ook helemaal geboekstaaft op de onvolprezen website van de SSRP.