2020 nummer 15: Een zware ijzeren ketting ...
Een zware ijzeren ketting werd opgerateld, zoodat het hele vaarwater plotseling afgesloten werd ...
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
De afgelopen twee keren dat ik een Uit het Stamboek samenstelde schreef ik over beslag, smidswerk en belastingen. Van een aantal van U kreeg ik uiterst bruikbare en waardevolle en leuke informatie. Waarvoor mijn dank. Ergens in de toekomst kom ik er op terug. Het lezen en interpreteren van het Staatsblad uit 1852 is en blijft taaie kost.
Minder taai is het volgende stukje, waar iedereen zich iets bij voor kan stellen. Het is één van de reacties op mijn vraag over de belasting, die werd geheven op vaartuigen in het verleden. Het beschrijft hoe de belasting op vaartuigen werd gecontroleerd en geïnd.
Alle reacties hebben we opgenomen bij de "Uit het Stamboek nummer 13", die is opgenomen in de rubriek "Goed" gebundeld op www.ssrp.nl.
Uit: J. Kleefstra: Een vacantie op de Friesche wateren. Amsterdam, 1909
….. We zagen echter geen reden meer, hier nog langer om te hangen, lieten ons dus voor een dubbeltje schutten, stoomden de Helomavaart af, hielpen met onze paardekrachten het verwaaide tjalkje, dat in weerwil van de wanhopigste pogingen van den schipper en zijn heele familie nog altijd in den wal vastzat, vlot te trekken en bereikten, na twee ophaalbruggen gepasseerd te zijn, waar we ook weer een dubbeltje moesten offeren, den gekanaliseerden Tjonger.
’t Oorspronkelijke plan was, hier links af te slaan en door de Pier-Christiaan-sloot voorbij Echtenerbrug het Tjeukemeer te bereiken, maar omdat ’t zulk verraderlijk weer was, achtte ik het voorzichtiger dien geweldigen waterplas voorlopig te mijden en dus rechts af te slaan, om langs de Van Engelenvaart Heerenveen te bereiken.
Weldra zagen we aan den rechteroever van den Tjonger een grooten steiger en daarop een soort waterpolitieman, die ons met spiedenden blik stond op te wachten en bij onze nadering een zware ijzeren ketting opratelde, zoodat het hele vaarwater plotseling afgesloten werd. Ik was niet zoo goed, of ik moest de machine stop zetten en aanleggen om mijn permissiebiljet te laten viseeren, bewijzende dat ik vergunning van de Gedeputeerde Staten van Friesland had, om de provinciale wateren met de “Meermin” te bevaren.
“Wat ’s dat nu voor gekheid?” zei Jan, toen we de barrière achter den rug hadden. “Ja”, antwoordde ik, “dat ’s een apartje van Friesland. Je mag hier niet met een motorboot varen zonder vergunning. Dat weten alle brug- en sluiswachters in Friesland; en daar zijn die lui zo fel op, dat ze geen glimp van een motorboot kunnen zien, of ze zitten al op een bekeuring te vlassen. Je zult eens zien hoe vaak ik mijn permissiebiljet nog moet toonen.”
“En kost dat nu niemendal? ” vroeg Jan. “Nee,” zei ik, “dat ’s maar een formaliteit. Wonder genoeg, want je kunt op ’t water geen vin verroeren, of je moet met je portemonnaie klaar staan.” “Nou,” hernam Jan, “dat heb ik ook al eens gedacht. De schipperij moet nogal wat opbrengen.” ………
Einde van het seizoen
Inmiddels ligt onze hoogaars weer onderdak en de komende winter wil ik nieuwe motorsteunen onder de motor plaatsen en na zo’n twaalf jaar is het weer nodig om de buitenkant eens flink aan te pakken. De naamborden, de loopplank en het schuifluik zijn al opnieuw gelakt.
Het beurtschip 'Drie Gebroeders' verbouwd tot boeier 'Enterprise' - door Gerben Groenhof
Afgelopen week ontving de stamboekbeheerder de volgende vraag van André Hoekstra:
Bij de hardzeildag 1912 schrijft u "de 'Constanter' behaalde de premie." Andere bronnen vermelden D. Hoekstra uit Kolderwolde met de Enterprise als winnaar in de ‘klasse der boeiers’. Douwe Hoekstra is mijn overgrootvader en ik probeer wat meer van de geschiedenis van de 'Enterprise' te ontrafelen. Hij won in 1911, 12 en 13 de hardzeildag en mocht toen de wisselprijs, het sulveren skûtsje, houden.
Dit skûtsje met foto van de strijd met de Constanter in 1912 staat bij mijn vader in de woonkamer.
De 'Enterprise' was een verbouwd beurtvaartscheepje. Beurtscheepjes waarvan er vele zijn gebouwd voor en na 1900. Eerst in hout en later in staal(ijzer). Een prachtig voorbeeld van zo'n scheepje is de 'Aebelina' van het skûtsjemuseum De Stripe te Earnewâld. Een aantal zijn later voor de recreatie verbouwd en als tjalkje ingeschreven in het Stamboek. Onlangs is het vroegere beurtscheepje 'Stânfries' uit Heidenschap weer her-ingeschreven. Ook zijn diverse scheepjes zijn na de werkzame periode van beurtvaart verbouwd tot 'boeier' (luikenkap vervangen door kajuit). Ze kwamen rond 1900 soms in de verhuur terecht en werden in die tijd ook al door buitenlanders gehuurd. Er werd met deze 'boeiers' zeer actief aan wedstrijden meegedaan. De 'Enterprise' is daar een mooi voorbeeld van. Het waren geen echte boeiers, zoals wij die nu nog kennen. De typering van de diverse scheepstypes kent ook een lange geschiedenis. In wedstrijden waren deze "omgebouwde boeiers" vaak niet te verslaan. Na 1915 (Congres voor de Watersport) was de deelname van deze schepen in de boeierklasse voorbij.
Gerben Groenhof, neef van de vader van André Hoekstra, heeft geprobeerd een geschiedenis van de "boeier" 'Enterprise' te achterhalen. De 'Enterprise' wordt in 1915 op een veiling gekocht door de Rotterdammer havenbaron Frans Swarttouw. Daar loopt het spoor dood.
Er is op verschillende plaatsen onderzoek gedaan naar de beurtvaart en de schepen waarmee die werd uitgevoerd. In het jaarboek 1995 van het Fries Scheepvaart Museum heeft daarover een uitgebreid artikel gestaan, oorspronkelijk handgeschreven door de oud-beurtschipper Wiggert P. Amsterdam. Ook Dirk Huizinga heeft er uitgebreid over geschreven in zijn boeken "Scheepsbouw in Stavoren" en "Scheepvaart in Friesland 1900-1950"
Weet iemand ons nog meer te vertellen over de boeier 'Enterprise'?
Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.