2025 nummer 7: Een Stamboek beschrijft een evolutieproces
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
De afgelopen zomer werd gemarkeerd met een aantal bijzondere hoogtepunten. Bij drie ervan mocht ik aanwezig zijn, al dan niet met onze eigen boot. Allereerst was er de boekpresentatie van het boek over Pier Piersma, waarin zijn betrokkenheid bij het Ronde en Platbodemjacht beschreven is met aansluitend onze Lustrumreünie, die gevolgd werd door Sail 2025.
Drie hoogtepunten waar op meerdere fronten gesprekken gevoerd en vragen gesteld werden. Zoals u weet ben ik binnen de SSRP niet bestuurlijk betrokken. Wel verdiep ik me al jaren lang in de geschiedenis van onze schepen en de ontwikkelingen daarvan en dus en passant ook in de geschiedenis van de SSRP. Dat er bij mij en zoals me uit de gesprekken de afgelopen zomer bleek ook bij u, dan soms vragen opborrelen is onvermijdelijk.
Eén vraag was de volgende: Hoe kun je in het kort formuleren waar de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten voor staat, wat is de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten eigenlijk. In het Stamboek archief vond ik wel losse opmerkingen, maar geen afgewogen tekst. Hierna volgt mijn poging dit wel te doen. Wanneer u een betere tekst weet dan vernemen wij het graag.
De Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten (1955) is een Maritieme Behoudsorganisatie, mogelijk de oudste ter wereld
Dit verdient enige uitleg:
Een Stamboek beschrijft een evolutieproces. Een “Behoudsorganisatie” behoudt “iets””. In het geval van de SSRP wordt er naar gestreefd “De Belangstelling voor het Nederlandse Ronde en Platbodemjacht te behouden, levend te houden”. Dit doet ze niet door schepen in eigendom te nemen, dat laat ze over aan particulieren en organisaties. Wel door de kennis over deze schepen met donateurs en iedere belangstellende te delen. Dit in de breedste zin van het woord. De norm is verscheidenheid en voortschrijdende ontwikkelingen worden niet direct geblokkeerd.
Alle informatie, alle kennis die verzameld is, is afkomstig van mensen, die op de één of andere manier betrokken zijn bij de SSRP. Hoewel er kritisch gekeken wordt naar de geboden informatie is deze niet altijd verifieerbaar. Toch stellen we ook die informatie beschikbaar opdat “derden” er op kunnen reageren. Zij kunnen kennis hebben die wij niet bezitten. We streven er naar alles zo zuiver mogelijk te publiceren. Tegenwoordig, sinds 2011, doen we dit via onze website, nieuwsbrieven en via publicaties in de Spiegel der Zeilvaart.
Een tweede onderwerp waar me regelmatig vragen over werden gesteld waren de “Criteria”
Vooral door de buitenwacht wordt hier graag verbaal kritiek op geleverd. Wat hierna volgt is een persoonlijke beschouwing hoe ik tegen de Criteria aankijk. Het komt voort uit mijn onderzoekswerk wat ik voor de SSRP gedaan heb.
Ooit zijn er in de beginjaren van de SSRP “Stamboekcriteria” geformuleerd om excessen bij Ronde en Platbodemjachten enigszins te kanaliseren. Dit omdat er naast de verbouwde oude bedrijfsschepen tot jacht, ook meer en meer nieuwbouw jachten werden aangemeld voor opname in het Stamboek. Deze eerste Criteria zijn toen vooral ethisch cq. gericht op de esthetiek geformuleerd.
Wedstrijdzeilen
Toen rond 1990 het wedstrijdzeilen met Ronde en Platbodemjachten een grotere, meer professionele, omvang kreeg en er met name Lemmeraken ontworpen en gebouwd werden voor dit doel, werd er aan het ethische aspect van de Criteria wel eens voorbij gegaan.
Vanuit het Watersportverbond of een voorganger ervan werd gevraagd/geëist dat wedstrijd zeilende rond- of platbodems ingeschreven moesten zijn in het Stamboek van de SSRP. Dit als een soort bewijs van echtheid. Een te respecteren gedachtegang. Het Watersportverbond meet de schepen en geeft meetbrieven uit, die toestaan om onder hun noemer wedstrijd te mogen zeilen
Probleem
Echter hier ontstond een probleem: Een nieuw te ontwerpen, te bouwen schip, bedoeld voor het wedstrijdzeilen werd door de opdrachtgever geacht op voorhand Stamboekwaardig te zijn. Jachtontwerpers lieten zien erg creatief te zijn tijdens het ontwerpen. Alles bedoeld om sneller en beter zeilende schepen te creëren. Sneller en beter dan de reeds bestaande schepen. Waterlijnen van onderwaterschepen kregen soms vormen die afweken van het traditionele. Lateraalplannen werden voorzien van zeer uitgebouwde voor en achterstevens. Zeilplannen werden steeds afwijkender van wat gebruikelijk en traditioneel was. Toegegeven, boven water bleven deze schepen er zeker traditioneel uitzien.
Primair maritiem historisch georiënteerd
De SSRP is altijd kritisch geweest op deze ontwikkelingen, immers de SSRP is primair maritiem historisch georiënteerd. Maar hier heeft de SSRP haar rol als een Stamboek letterlijk genomen. Zij heeft de evolutie van deze wedstrijdschepen geaccepteerd, beschreven en deze geëvolueerde schepen in haar schepenlijst opgenomen.
Daarmee lijkt het dat de SSRP en het Watersportverbond geen verplichting meer jegens elkaar hebben. Binnen de SSRP is er vaak voor bepleit om het door het Watersportverbond gedicteerde argument, dat wedstrijdzeilende rond- en platbodems een stamboekplaquette moesten hebben, te laten varen. Maar dit is formeel nooit gebeurd.
Binnen het Stamboek is verscheidenheid de norm
Met name vanuit de hoek van de V/VA-klasse zijn er in de loop der jaren telkens aanvullingen op specifiek de Lemmeraak geformuleerd met als doel om een zo fijnmazig mogelijk net te breien waar V/VA-schepen met meetbrief aan moeten voldoen.
Binnen het Stamboek is verscheidenheid de norm. Een paar centimeter maat verschil, of tienden van procenten afwijking kunnen dus geen issue zijn. Wat wel een probleem is en dat is mijn mening, is dat de aanvullende Criteria voor de Lemmeraken voor Behoud niet deugen. Deze stammen vooral uit de hoek van de klassenorganisatie van de V/VA-klasse.
Helaas is zijn diverse teksten/eisen daarvan opgenomen binnen de SSRP als Criteria voor de Lemmeraak. Maar deze zijn niet op historische grondslagen geschreven. De tekst sluit bijvoorbeeld Lemmeraken uit, die een fok voeren op een botteloef. Uit historisch perspectief absoluut onjuist. Vervolgens zijn in de Criteria teksten opgenomen waarin historische kenmerken van de Hoogaars en het Friese jacht zijn opgenomen.
Samenvattend geeft dit alles veel stof tot nadenken en kan het een opmaat zijn naar veranderingen. Voorstellen hiervoor zijn al in uitgewerkte vorm gedaan: Een andere manier om naar Ronde en Platbodemjachten te kijken. Dit alles is een uitdaging voor de komende jaren.
Een kleine uitleg achteraf
In de zestiger jaren van de vorige eeuw zijn ten behoeve van het wedstrijdzeilen zeiltekens en zeilnummers in het leven geroepen. De “V” stond voor vissersschepen, gevolgd door een A, B of C, al naar gelang de lengte van de waterlijn. Al deze schepen hebben hun vorm te danken aan een oorspronkelijk type visserschip en zij die een meetbrief hebben, hebben deze “V” in het grootzeil staan. Echter voor de Hoogaars, eveneens van oorsprong een visserschip, is dit later een “H” geworden. Waarom? Ze waren te snel en zeilden de Lemmeraken er uit.
Uitnodiging
Graag wil ik u uitnodigen de volledige tekst van de Stamboekcriteria te lezen. Het is saaie kost, maar misschien zien we in gezamenlijkheid kans de volstrekt tegenstrijdige teksten om te vormen tot een begrijpelijk verhaal. Ik begrijp ze nu niet. Ik denk velen van de buitenwacht ook niet. De norm moet zijn verscheidenheid en voortschrijdende ontwikkelingen moeten niet direct worden geblokkeerd.
Behou(d)t het Goede!
Reageren? stamboek@ssrp.nl
Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede"
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.