Ouderhoek

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

Behalve de Zeeuwse Poon "Ouderhoek", heeft er vroeger ook een Fries jacht bestaan met dezelfde naam. De heer Th.W. Blijdenstein, directeur van de Twentsche Bank te Amsterdam, had reeds in 1906  door Thiebout een Fries jacht van 6 meter laten bouwen. Het schijnt, dat Auke van der Zee daarbij van advies heeft gediend. Het moet een bijzonder mooi jacht zijn geweest, want in wedstrijdverslagen werd het geroemd. 
Beide schepen staan vermeld in het Nederlandsch jachtregister van 1924-1925 op naam van Th.W. Blijdenstein te Loenen a/d Vecht.

Wij zijn in de gelegenheid - dank zij de welwillendheid van de heer G.S. Kroes, uit Kampen - onze lezers ditmaal een zeer merkwaardig ontwerp te tonen van een jacht, dat nog steeds de Nederlandse wateren bevaart. Het boeierjacht „Ouderhoek" werd in 1914 door wijlen de heer J. P. G. Thiebout getekend en gebouwd op zijn werf „De Amstel", aan de Omval te Amsterdam, voor de heer Blijdenstein te Nieuwersluis. De naam is ontleend aan het buiten „Ouder¬hoek", dat vroeger aan de Vecht heeft gestaan. De vorm van dit jacht werd door de ontwerper ontnomen aan het model van een Zeeuwse Poon, een ook verdwenen scheepstype, waarvan ik in mijn jonge jaren nog eens een mooi vracht¬scheepje in Middelburg heb zien liggen.
De heer Thiebout behoorde tot wat men in de moderne kunst noemt de experimentelen. Want behalve verschillende fraaie jachten, die in die tijd modern en goed waren, schrok hij niet terug voor zeer bijzondere scheeps- en tuigtypes. Er varen nog enkele van deze bijzondere boten, sprietzeilschoener getuigd of iets van die aard.
De „Ouderhoek" is een ander experiment, dat, zoals ik reeds schreef, teruggrijpt op een oud scheepsmodel. Zonder twijfel is een zeer bijzonder en karakteristiek jacht ontstaan, dank zij de sterke zeeg, de terugspringende voorsteven, de grote, brede zwaarden en de hoge roerkop. De breedte is groot ten opzichte van de lengte en het behoeft niet te verbazen, dat dit jacht niet een van de snelste, maar wel een ruime en comfortabele platbodem is. Onze foto's geven een goede indruk van het jacht onder zeil, van de stuurkuip en van het interieur van de roef. Het houtsnijwerk werd door de beeldhouwer Fortuin uitgevoerd,
Laten wij hopen, dat dit jacht, dat nog steeds eigendom van de familie Blijdenstein is, nog vele jaren de Nederlandse wateren zal sieren.

Ze gingen deelnemen aan Sail New York. Inmiddels zijn ze weer terug en we hebben de indruk dat het, ondanks tegen slagen, een groot succes was. Sail New York stond dit jaar geheel in het teken van het vrijheidsbeeld: Miss Liberty bestaat 100 jaar en is onlangs ook nog ge heel gerestaureerd.
Uiteraard mochten bij de festiviteiten de Nederlanders, per slot van rekening toch de stichters van de stad, niet ontbreken en zo werd het idee geboren om met een vloot ronde jachten en platbodems aan Sail New York deel te nemen. Er werd een vloot van 34 schepen samengesteld en deze werden in een dokschip geladen om vervolgens in twee weken tijd naar Amerika overgevaren te worden. Daar werden de Nederlanders enthousiast ontvangen. De Amerikanen wisten niet wat ze zagen, dit scheepstype was echt nieuw voor hen.

Things to Remember Not To Forget van Frank Fehmers' Tales of Joy and Woe: De Ouderhoek (October 17, 2011 - New York 1986)

Het verhaal met de foto's is vastgelegd op de pagina: Nederlandse platbodems naar Sail New York in 1986

Een van de twee museumschepen, de poon 'Ouderhoek', die aan het Bonapartedok in Antwerpen lagen, is woensdagochtend volledig gezonken. De brandweer kon beletten dat ook een tweede schip onder water verdween. Het gezonken schip is de 'Ouderhoek'. Het was meer dan honderd jaar oud, en de enige varende houten poon ter wereld.

Toen het Vrijheidsbeeld in New York in 1986 honderd jaar bestond, werd de 'Ouderhoek' per schip naar de Verenigde Staten vervoerd. Samen met tientallen andere historische vaartuigen vaarde het toen mee in de parade voor Manhattan. Het was 10 meter lang en 3,75 meter breed.

De duikploeg van de brandweer is ter plaatse aan het Museum aan de Stroom. Niemand raakte gewond. Vermoedelijk is een waterleiding aan boord dichtgevroren en gesprongen, waarna het schip begon te zinken.

Het trieste verhaal met foto's staat op de website van de Belgische krant "Het Nieuwsblad".

Dit bericht is ook in onze Nieuws-rubriek geplaatst. We volgen de ontwikkelingen rond de berging en proberen u daarvan zo snel mogelijk op de hoogte te brengen.

Na lange tijd van voorbereiding (de eerste offerte voor deze klus heb ik 24 jaar geleden uitgebracht, in guldens en Belgische franken) heb ik een half jaar geleden de opdracht gekregen om een houten poon te restaureren.
Of beter gezegd: DE houten poon, want er is er nog maar 1 op de wereld.
En zelfs dat is niet zeker, want sinds de bouw van het schip in 1914 is er onenigheid over het type. Soms wordt het een afgeleide van een Zeeuwse boeier genoemd maar tegenwoordig horen we toch meestal “poon”. Hoe dan ook, het is een kogelrond ding.

Het schip is ontworpen en gebouwd door Thiebout in Ouderkerk aan de Amstel en architect Lyon Cachet, die gespecialiseerd was in de Jugendstil.
Na een veelbewogen leven is de poon ruim 30 jaar geleden in Vlaamse handen gekomen; het is nu erkend als Belgisch Staatsmonument.
Het interieur is nog volledig origineel, als één groot Jugendstil-museum.

Een kwart eeuw geleden was het schip al in slechte staat. Op verzoek van de eigenaar heb ik toen een offerte uitgebracht voor een totale restauratie waarbij alles vervangen zou worden in exact originele staat.
Negen jaar geleden is die offerte geactualiseerd.
Zes jaar geleden is het schip gezonken (nadat iemand de stekker eruit getrokken had), na enige tijd netjes gelicht en op het droge gezet.
In het afgelopen najaar nam de eigenaar weer contact met mij op, het werk moest maar doorgaan.
Ik heb het schip weer bekeken en zag dat het er sinds 1998 niet op vooruit gegaan is, om het mild uit te drukken.

Afgelopen zaterdag heb ik het schip verbokt. Het zware stalen frame, waar het sinds de berging op stond, moest eronder vandaan, anders zou ik de kielbalk en het vlak niet kunnen vervangen. Het was een lastig klusje omdat het schip bijzonder slap en zwak is.

Volgende week zal ik proberen om er weer een fatsoenlijk model in te drukken. Het schip is nu uitgezakt, vertoont een lichte torsie en heeft een zware kattenrug.
Daarna kan het werk echt beginnen. Ik schat het in anderhalf jaar te kunnen klaren.
Wim.

De hele restauratie is te volgen op Zeilersforum.nl onder het onderwerp Poon. Er worden regelmatig nieuwe bijdrages gepost:

https://zeilersforum.nl/index.php/forum-hoofdmenu-37/projecten/597427-poon

De website BREKT.NL is een initiatief van Wiebe Dooper, historicus en journalist uit Sneek. Op 11 april publiceerde hij een verhaal van de hand van Jelle van der Meulen:
Omdat we toch naar de kunstenaar Jean Kamps in het Zeeuws-Vlaamse Koewacht gingen, zijn we eind februari ook even in Antwerpen langs geweest bij Koudumer Wim Mendelts. Die is op een smoezelige werf ergens op de linkeroever van de Schelde bezig met een uniek project, namelijk de volledige restauratie van een houten zeiljacht van meer dan 100 jaar oud. Het gaat om de Ouderhoek, een ‘Zeeuwse poon’ (of is het toch een boeier?) die in 1914 in Ouderkerk aan de Amstel gebouwd werd.

Het verhaal over Wim Mendelts op Brekt.nl

In Antwerpen restaureert Wim Mendelts van 't Berghout sinds mei 2022 een uniek houten platbodemjacht. Of beter gezegd, hij verricht een vernieuwbouw, want tot nog toe moet bijna alles worden vervangen. 

In deze publicatie op De Boekenplank nemen we integraal de 4 afleveringen in de Spiegel der Zeilvaart over het bewogen leven van de 110-jarige Ouderhoek. Wim de Bruijn schrijft in zijn verhaal dat Wim zijn restauratieverhaal vertelt op het platform "Zeilersforum", voorzien van vele foto's die hij van zijn restauratie heeft gemaakt. Hij is daarmee gestart in mei 2022.

Het restauratieverhaal kan in de tijdlijn van de Ouderhoek natuurlijk niet ontbreken. Daarom hebben we met Wim de Bruijn en Wim Mendelts afgesproken om het complete verhaal zoals gepubliceerd in de Spiegel der Zeilvaart en op het Zeilersforum te combineren in deze publicatie op De Boekenplank van de SSRP. In oktober 2024 zijn we zelf in Antwerpen geweest om het werk van Wim Mendelts te bewonderen. Van dat bezoek hebben we natuurlijk ook foto's geplaatst.

Deze publicatie is natuurlijk nog niet af. Wim de Bruijn publiceert in de komende Spiegel een vierde artikel in zijn reeks over het bewogen leven van de 'Ouderhoek' en Wim Mendelts is nog niet klaar met de restauratie. Dus dit hele verhaal wordt zeker de komende tijd uitgebreid!

De publicatie "Het bewogen leven van de 'Ouderhoek' aangevuld met het restauratieverslag" op de Boekenplank van de SSRP.