Catharina

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

"De Golfslag" 27 januari 1939: Een oude Friese Boeier gaat naar Turkije

Bij de scheepswerf Lantinga te IJlst, is momenteel in reparatie, de voor 34 jaar bij die werf, voor rekening van Jhr. A. J. v. Sminia te Oudkerk gebouwde Friese boeier „Catharina". Behoudens enkele delen, die dan thans vernieuwd zijn, bevindt dit schip, dat nu de naam „Agnesje" draagt, zich nog in uitstekende conditie. De boeier die 10.50m. lang en 4m. breed is, is thans het eigendom van een Amsterdamsen importeur van zuidvruchten Doch lang zal deze niet meer in het bezit blijven van prachtige staal van Friese scheepsbouwkunst, want de als het ware verjongde boeier, die o.a. van een nieuwe mast en een nieuw tuig zal worden voorzien, gaat binnenkort nog een verre reis ondernemen: “Hij is n.l. verkocht naar Smyrna in Turkije en zal mogelijk met z’n nieuwe eigenaar straks op de Egeïsche Zee of in de Dardanellen kruisen.”
Het ligt in de bedoeling, dat de „Agnesje" deze week nog z'n verre reis, die begint met een sleeptocht naar Amsterdam, zal aanvangen. Daar wordt het vaartuig aan boord van een Oceaanstomer geladen. Van de Friese wateren, via de Zeeuwse - het laatst voer de „Agnesje" onder de naam „Jannetje" met de oud-kapitein Vermeulen als eigenaar in Zeeland - naar de Turkse. Ook het leven van een boeier leidt soms langs wonderlijke wegen. Vaarwel oersterke en betrouwbare Stânfries en laat je nieuwe baas straks over je tevreden zijn. Vertegenwoordig Nederland op waardige wijze, daar in den vreemde.

Nieuwsblad van Friesland : Hepkema's courant 06-03-1939

Brief van A. Huysman, Engeland

"Zij is nu een opleidingsschip voor jonge zeecadetten en ligt te South Benfleet, Essex, Zij heeft een 6" false kiel. C.F. Forestier-Walker, die haar voor de Tweede Wereldoorlog in Griekenland kocht, bracht haar terug door de Middellandsche Zee en door de Franse Kanalen naar Engeland."

Eind december 1978 vonden wij op een werf te Maldon, Essex, Engeland de in Uw boek beschreven boeier "Catharina", in 1904 gebouwd door F. Lantinga te IJlst, terug. Als laatste eigenaar heeft U vermeld: Finchley Sea Cadet Corps. In 1968 is zij voor dit Corps nog als zeewaardig goedgekeurd. Tot 1970 hebben de cadetten met de boeier gezeild, daarna is zij verkocht aan iemand in de scheepspapieren genoemd) die er gedurende vijf jaar alleen maar dikke lagen verf (en b.v. hardboard op de boeisels) op heeft aangebracht. Dit heeft het schip de das om gedaan. Ze ligt er zieltogend bij en de nieuwe eigenaar, de Heer John Grein, Designer te Maldon, nam haar over met als doel: restauratie. De tegenwoordige "Agnesje" ligt nu bijna drie jaar op de wal. Geld en vakmanschap voor dit type schepen is in Engeland niet voorhanden, zodat wij hem bereid vonden de "hull" te schenken aan een hollander op conditie dat het schip gerestaureerd wordt. Alle aanwezige, vaak nog originele, onderdelen verkoopt hij voor een nog niet besproken maar navenant laag bedrag.
Nu hebben wij het stoute plan opgevat dit mooie en stoere schip voor de vlammenzee te behoeden (eind april loopt het contract voor het liggeld af! Het zal geheel vernieuwd moeten worden. Gelukkig is door onderstutting het model goed gebleven terwijl natuurlijk ook de zeer soliede bouw hiertoe heeft bijgedragen.
Bij onze eerste, uiteraard nog niet zeer grondige inspectie, konden wij nog niet precies vaststellen wat er nog aan onderdelen zoals inhouten, panelen der prachtige betimmering, delen met hoetsnijwerk etc. behouden en opnieuw gebruikt kan worden. Dit zal pas bij de herbouw blijken. Ons plan is nu haar per dieplader naar Nederland te halen en onder leiding van Roelof van der Werf te Workum te gaan restaureren. Hiertoe zullen wij al hetgeen mogelijk is in het werk stellen en daarom deze start per brief aan U, als kenner van het varende museum.
Misschien is dit de enige of of één der zeer weinige boeiers van Lantinga die nog bestaan. Hij heeft er niet veel gebouwd, maar aan dit schip is goed te zien wat voor vakman hij was. Voor de herbouw is veel geld nodig. Daartoe hebben wij een concept-brief aan het Prins Bernhard Fonds geschreven, waarover wij zo vrij zijn Uw mening te vragen. We zijn ons er zeer van bewust dat het geven van subsidie, in welke vorm ook, een moeilijke en verantwoordelijke zaak is, vooral wanneer het particulieren betreft. Vandaar de in onze aanvraag omschreven vorm van "waterdichte" lening.
Beleefd verzoeken wij Uw ongetwijfeld grote invloed aan te wenden voor het behoud van deze boeier en ons mogelijke suggesties hiertoe toe te doen. Op de komende winterreünie van onze stichting kunnen we misschien wat mededelingen over de "Catharina" doen en ruchtbaarheid geven aan onze plannen.

De boeier 'Catharina' of wat er nog van over is werd zaterdag afgeleverd in Snakkerburen op een dekschuit, die werd getrokken door een slepertje. Als de 'Catharina' weer te water wordt gelaten zal het een gaaf rond jacht zijn zo stelt de nieuwe we eigenaar ir. Jan Hofstede zich voor. Hij kreeg belangstelling voor het schip, in 1904 gebouwd bij Lantinga in IJlst, toen toen de 'Stichting tot behoud van de Boeier' er geen gat meer in zag, of eigenlijk teveel gaten De restauratie van deze voormalige trots van de Friese wateren zou heel heel veel geld gaan kosten en ook veel tijd.
Ir Hofstede is eigenaar van het internaat "De Soete Hofstee" in Lekkum en samen met de studenten en allicht deskundige hulp van buitenaf wil hij de 'Catharina' in oude staat herstellen. maar het zal er wel op neerkomen dat het vrijwel een helemaal nieuw schip wordt zegt Hofstede.
De boeier er heeft behalve in Nederland ook gezeild op de Egeïsche Zee toen een Britse consul in Izmir haar had gekocht. De Catharina werd enkele jaren geleden vanuit Engeland naar Friesland gebracht. De boeier heeft geruime tijd op een dekschuit gelegen in Workum.

De restauratie zal zeker enkele jaren in beslag nemen verwacht Jan Hofstede. Er zijn mensen die denken dat ik wel vijf jaar nodig zal hebben maar in drie jaar moet het het toch bekeken zijn zegt hij.

Spiegel der Zeilvaart Juli-Augustus 1990 nr06 - De boeier Catharina herbouwd en weer te water

In 1979 komt de „Catharina" naar Nederland. Het is ondertussen een volledig wrak geworden. Na nog weer een aantal jaren van verval, wordt als laatste eer, met hulp van WVC en donaties van vele liefhebbers van soortgelijke klassieke schepen, de „Catharina" in detail opgemeten en getekend om tenminste op papier voor het nageslacht behouden te blijven. Een set van negen zeer gedetailleerde tekeningen wordt aangeboden aan het Fries Scheepvaartmuseum en dan blijkt zich toch nog een klein strohalmpje aan te dienen voor behoud van de „Catharina".

Jan Hofstede vertelt:
Het bestuur van de Stichting tot behoud van de „Catharina" moet wel desperaat zijn geweest om met een volledig onbekende, niets van boten afwetende amateur in zee te gaan. Ik kwam niet uit de botenwereld. Het enige dat mij trok was het opschrift in de krant dat een „unieke boeier" gesloopt ging worden. Zonde! Het leek mij bovendien leuk om met de kinderen van ons internaat met een eigen boot te kunnen gaan zeilen en misschien konden de jongens wel meehelpen restaureren. Dat houdt ze van de straat. Dus gebeld met de krant en contact gezocht met het stichtingsbestuur. Het toeval wilde dat mijn vrouw en ik in een restaurant een kopje koffie dronken en dat aan de tafel ernaast mijn naam viel. Daar zat het voltallige stichtingsbestuur op weg naar de officiële overdracht van de tekeningen aan het museum. We zijn toen maar samen op pad gegaan en zijn dat pad vervolgens ook samen helemaal afgegaan tot en met het moment dat de doelstelling van de stichting, het  behoud van de boeier „Catharina", op 28 april 1990 werd gerealiseerd. Veel dank verdient de voorzitter van de stichting, Hendrik de Ruig, voor al hetgene dat hij heeft gedaan voor de „Catharina".

Brochure van de Boeier 'Catharina' - Jan Hofstede

If you want, a sistership of Catharina can be built. The skill is there. Friesland, where the Frisian boyer has its cradle, welcomes you to visit Jan Hofstede and his crew on their ship-yard in Lekkum. While nursing Catharina, they are ready to start a new project. A sistership that can be yours. Built out of massive oak, fully equiped and decorated as you want it. Not without a price, but priceless is this once, only possibility to acquire the beauty-queen of the Frisian round bottemed yachts.

Maandagmiddag 30 juli, na de Lustrumreünie van de ronde en platbodemjachten in Heeg en na een aantal noodreparaties te hebben verricht, zijn we uitgevaren, uitgewuifd door vele andere lustrumgangers die ons een behouden vaart toewensten. Via het Heegermeer, het Gaastmeer naar Workum. In Workum hebben we even stil gelegen, pal voor het sluisje waar „Catharina" vier jaar had liggen rotten. Velen hebben het wrak daar zien liggen. Je kon er toen dwars doorheen kijken en ook dat was indrukwekkend, maar wel triest. Nu voer „Catharina" trots en op eigen kracht voorbij de plaats die haast haar graf was geworden. 
Via het IJsselmeer zeilden we naar de sluizen van Kornwerderzand. We hebben de sluiswachter via de marifoon gemeld dat „Catharina" eraan kwam. Wist die man veel hoe trots wij wel waren. Dan de Waddenzee op, zout water! Toch moest het echte werk voor „Catharina" en haar bemanning nog beginnen. Dus op naar de doorgang tussen Vlieland en Terschelling. We konden nog net voor de kentering van het tij naar buiten. En toen was „Catharina" echt op zee, haar element waar ze ongetwijfeld het grootste deel van haar bestaan moet hebben gevaren.

De familie Van Sminia bewoonde het landgoed 'De Klinze' te Oudkerk, toen nog door een vaartje verbonden met open zeilwater. In het schiphuis lag sinds 1887 de door Eeltje Holtrop van der Zee gebouwde boeier "Constanter". Omstreeks 1900 verhuisden de Van Sminia's naar de stad Leeuwarden. In 1901 werd de "Constanter" verkocht aan de familie Halbertsma te Grouw. Na een jaar kreeg Van Sminia spijt van deze verkoop en bood de nieuwe eigenaar aan, de boeier voor duizend gulden meer terug te kopen. Dat was voor Halbertsma een zeer aantrekkelijk bod, vooral omdat op dat moment tegen een gunstige prijs het Friese jacht "Frisia" te koop was. Echter omdat mevrouw Halbertsma weigerde in een open bootje plaats te nemen, ging de transactie op het laatste moment niet door, zoals we bij de bespreking van de "Constanter" reeds zagen.

De wens een boeier, geschikt voor open water te bezitten leidde ertoe dat jhr Van Sminia in 1904 opdracht gaf voor de bouw van een boeier van 10,50 meter. In eerste instantie ging de opdracht naar Auke van der Zee in Joure; daar was immers door diens vader ook de "Constanter" gebouwd. Aangezien Auke van der Zee bleef volharden in zijn weigering om vooraf prijsopgave te doen, ging de opdracht uiteindelijk naar Lolke Lantinga in IJlst. Deze bouwde een zwaar schip, waarmee buitengaats kon worden gegaan. De roef werd wat langer gemaakt en de bollestal wat korter teneinde overkomend water zoveel mogelijk te weren. Met de overeengekomen prijs sneed Lantinga zich echter behoorlijk in de vingers. Bij de tewaterlating werd het schip "Catharina" gedoopt, naar het dochtertje van de heer Van Sminia. Het tuig werd gemaakt door de firma Molenaar in Grouw voor f 723,-. De nieuwe boeier bleek in wedstrijden niet opgewassen tegen zijn kleinere voorganger, wat niet verwonderlijk is, aangezien dit zwaardere schip op de ondieptes van de binnenwateren onhandelbaar bleek. Aan de andere kant echter was de opdracht zeker geslaagd; met harde wind op ruim water was de boeier in zijn element. Met een stevige bries voer men in zes uur van Lemmer naar Amsterdam. Er was een vaste schipper aan boord, Klingsma, een oud-Zuiderzeeloods uit Lemmer. Voor langere tochten, bijvoorbeeld naar Antwerpen, kwam er nog een knecht bij. Beiden bivakkeerden in het vooronder, alwaar de schipper kookte voor de opvarenden.

Jonkheer van Sminia verkocht de boeier in 1921 aan Johan Enthoven te Voorburg door een toevallige samenloop van gebeurtenissen. In dat jaar lag namelijk de "Catharina" bij Auke van der Zee aan de werf voor herstelwerkzaamheden, toen Johan Enthoven daar kwam met zijn op de werf Kromwál gebouwde boeier (nu) "De Greate Bear", om er een ijzeren kiel onder te laten zetten, omdat hij haar te rank vond.

Ons grootste wapenfeit, na de herrijzenis van de boeier 'Catharina', is de tocht geweest om Groot-Brittannië en Ierland in 1991. Na de aanlooprace voor SAIL Amsterdam in 1990 was dit de tweede keer na haar herrijzenis dat Catharina weer het zilte water proefde. Eigenlijk was deze tocht ook bedoeld als generale repetitie om de kwaliteiten van schip en bemanning te testen, omdat er toen nog plannen leefden om met Catharina in 1990 in het Columbus-500-herdenkingsjaar naar Amerika te zeilen.
Op 22 juni varen we met een bemanning van zes man bij Harlingen uit. De wind zit in het zuidwesten en we besluiten het rondje rechtsom te maken. Iedereen is uitgelaten en vanuit ons volgbootje worden fantastische foto's gemaakt van Catharina in haar element. Het thuisfront maakt zich dan al snel zorgen, omdat het weer verslechterd en we middels de marifoon niet meer bereikbaar blijken te zijn. De stemming aan boord is optimaal. 's Ochtends vroeg wordt er brood gebakken, in de namiddag is iedereen present voor een belastingvrije borrel en 's avonds wordt er een uitgebreide maaltijd geserveerd. Best om uit te houden. Als we Pentland Firth, het noorden van Schotland naderen, krijgen we onze eerste averij. De bout van de zwaardophanging breekt ten gevolge van een ondeugdelijke las. Het zwaard wordt met een val binnenboord gehesen. We wijzigen onze koers door overstag te gaan en de haven van Aberdeen op te zoeken. Aberdeen bereidt zich voor op de Tall Ship Race, die vanuit Delfzijl hetzelfde rondje zal volgen, alleen in tegengestelde richting.
De reparatie van beide zwaardophangingen duurt twee dagen. Dan, eindelijk op naar Pentland Firth, waar we met de halfwinder van 95 m2, op het juiste moment aankomen.

Tijdens de officiële opening van de Sneekweek op vrijdagavond 1 augustus wordt de meer dan een eeuw oude boeier 'Catharina' tot Boot van het Jaar 2014.
Al sinds 'mensenheugenis' staat de nieuwe schipper in de orde van de Sneker Pan op het voordek van de 'Catharina'. 
Het 110 jarig jubileum van het schip is voor het bestuur van Sneek Promotion de reden geweest tot deze eervolle benoeming, en de boeier en haar bemanning in het zonnetje te zetten en te bedanken voor hun jarenlange vrijwillige inzet. De 'Catherina' is in 1904 gebouwd op de werf van Lolke Lantinga in IJlst in opdracht van jonkheer Van Sminia uit Oudkerk.