De Brandeman

Lloyd's Register of Yachts van 1924 tm 1932 noemt steeds nadrukkelijk bouwjaar 1923. De Antwerp Engineering Company bestaat reeds lang niet meer. De aak werd van zeer zwaar materiaal gebouwd, naar een ontwerp van D. Zijlstra te Amsterdam voor A. v.d. Gehuchte te Antwerpen. Volgens Lloyd's was de eerste naam 'Arlus', volgens de jaarboekjes van de RYCB 9, waar het schip in 1924 voor het eerst voorkomt - echter 'Argus'.

Waterkampioen 1928

Enige jaren geleden werd door den bekenden ontwerper van ronde vaartuigen, de heer D. Zijlstra, te Amsterdam, voor Belgische rekening een jacht ontworpen, dat te Antwerpen gebouwd werd en den naam "Arlus" kreeg. Het schip was 15 M. lang en 5 M. breed; het was zeer zwaar van staal gebouwd en had de bijzonderheid, dat het geen wanten voerde. De mast was dan ook geweldig van afmeting; bij den voet is hij 38 cm dik. Vrij spoedig veranderde het schip van eigenaar en de naam werd "Scaldis", en thans is het opnieuw in andere handen overgegaan. 
Het vaartuig is sedert het begin van dit jaar het eigendom van Mr. T. A. Wagtho, te Rijswijk, en heet sedert dien tijd „De Brandeman" naar een gelijknamig vuurtorentje op het eiland Tholen, waar de familie van den eigenaar oorspronkelijk thuis hoorde. Over dezen naam kunnen wij, op gezag van den Tholenschen archivaris, nog mededeelen, dat de naam, eigenlijk "Verbernde (verbrande) man", reeds voorkomt op een kaartje van Scherpenisse uit de 16e eeuw, en wel op de grens tusschen de polders Scherpenisse en Klaas van Steeland, alwaar vroeger een redoute was. De oude kronieken verhalen van bloedige twisten in deze streken, omstreeks het midden van de 14e eeuw, tusschen de Heeren van St. Maartensdijk en de Van Steelands, waarbij hoeven werden verbrand en menschen vermoord. Een verbrande hoeve (hoeve = mansa of mansus) heeft wellicht den oorsprong van den naam geleverd, die thans, bij den steven van Mr. Wagtho's nieuwe schip, op onze wateren zal worden rondgevoerd. 

De lijnen en de afmetingen kenmerken 'De Brandeman' als een breed en zeer logeabel schip. Tusschen salon en mast bevindt zich een ruime eigenaarshut en een gang met garderobe en W.C. Daarvoor bevinden zich, niet meer onder den opbouw, twee tweepersoons-hutten. De vloer van deze vertrekken is wat lager gelegd dan die van de ruimten erachter en ervoor, om stahoogte te verkrijgen, niettegenstaande men hier in het bereik is van de zware dekbalken bij den mast. Vóór de beide hutten is plaats voor een kombuis en een vooronder met twee kooien. Wij wenschen den eigenaar geluk met zijn nieuwe schip, en de Nederlandsche zeilwereld met het feit, dat weer eens een groot jacht van het buitenland naar hier kwam, waar zoovele andere den omgekeerden weg volgden.

In 1948 is het schip verkocht aan Mevrouw Stork te Weesp, die het schip in het begin van de zestiger jaren naar Engeland verkoopt aan E.W. Spears, Bexley, Engeland. Deze man is bijzonder enthousiast en komt persoonlijk de Stichtingsplaquette halen bij de secretaris van de SSRP in Wassenaar.

Willem Laros zeilt met zijn gezin al heel lang op zee en maakte lange tochten. Hij wilde ech-ter wat dichter bij huis gaan varen en zocht daar een geschikt jacht voor. Het bedrijf waar hij voor werkt bezat een tijdje de Lemsteraak 'Eersteling' ,daarmee zeilde hij regelmatig met relaties. Toen hij in 2007 naar een schip zocht voor het varen in Zeeland, Wadden en Oostzee, kwam hij toch we er op een Lemsteraak uit. Hij belde Dirk Blom in Hindeloopen en gaf zijn verlanglijstje door. Na enkele dagen belde Dirk Blom met de mededeling dat hij een interessante Lemsteraak voor hem had gevonden: 'De Brandeman'. De beslissing was snel genomen en de aak werd na zijn winterbeurt in Zaandam overgedragen.

In het gedenkboek van de KR&ZV De Maas staat te lezen dat de bloeitijd van de platbodemvloot onder haar leden tussen 1915 en 1930 lag. De leden hadden in die jaren maar liefst 45 rond- en platbodems, die kortere of langere tijd lid van De Maas waren. Veel namen kennen we nu nog. Ik denk aan de 'Wulp', 'Salamander', 'Annie Lavinia', 'Trekvogel', 'Schollevaer II' en... 'De Brandeman'. 
In de crisistijd rond 1929 werden veel ronde en platbodemjachten naar Engeland verkocht. In 1923 voer er al een dozijn van onze Nederlandse jachten rond en er werden zelfs wedstrijden voor gehouden. Soms waren het schepen uit de visserij, die werden omgebouwd. Maar meestal werden de grote Lemsteraken speciaal als jacht gebouwd. De Boer in Lemmer en Akerboom in Boskoop waren bijvoorbeeld bouwers van deze schepen. Het was 1921 toen de Belgische reder, Arsene van de Gehuchte, met de tekeningen van D. Zijlstra uit Amsterdam in Antwerpen bij de Antwerp Engineering Company kwam en een zeewaardige boeieraak bestelde. Er bestaat een serieus vermoeden dat het schip is gebouwd naar bijgaande tekening uit 1922 met in potlood de aantekening 'Antwerpen'. De tekening is bewaard gebleven en ligt in het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek.

De heer K.M. van der Velden meldt het volgende:
In de periode oktober 1960 - oktober 1961 werd voor het motorboeierjacht "Brandeman" werk geregistreerd door de NV Van Der Velden's Scheepswerf "Het Zwartewater" te Zwolle. Het schip was in oktober 1960 uit (de buurt van) Loosdrecht gesleept naar de scheepswerf. In opdracht van W. de Boer uit Enschede werd de boeier weer vaarklaar gemaakt, onder andere werd het tuig vernieuwd.

De foto van de werf aan het Zwartewater in Zwolle dateert van vóór 1922 en betreft zeer waarschijnlijk de Scheepswerf W.R. van Goor te Zwolle. Deze werf werd in 1921 overgenomen door de firma K.M. van der Velden & N.W. Verboon, en werd in 1925 Scheepswerf "Het Zwartewater" (directeur K.M. van der Velden). In 1946 werd deze scheepswerf verplaatst naar een andere locatie aan het Zwartewater (Holtenbroekerdijk 42).
In oktober 1960 werd de boeier "Brandeman" op verzoek van de heer W. de Boer uit Enschede naar de scheepswerf in Zwolle gesleept. Tot 23 oktober 1961 was de boeier "Brandeman" W. de Boer aan de werf. Er zijn geen verdere vermeldingen.

Noot:
In 1934 werd het motorboeierjacht "Brandeman" te Amsterdam gemeten door de Scheepsmetingsdienst, gebouwd in 1912 te Antwerpen, afmetingen 15,10 x 5,18 meter.

De grootvader van mijn vrouw, Folkert van der Velde, geboren in 1885 en overleden in 1960, is schipper geweest bij Graaf Bentinck van Middachten, De Steeg. Hij heeft gevaren op de Schoener 'Isalania' en de Lemsteraak 'Isalania 2'. Ik ben nu foto's tegen gekomen van de boeier 'Brandeman' 1935. Er staan opschriften aan de achterzijde.