De Vrouwe Egbertje

1918 - Akerboom Boskoop -Vrouwe Egbertje - 12.67 m.
Dit is de Alcedo I, gebouwd door E.H. Vinke te Rotterdam. Een beschrijving en tekeningen zijn te vinden in het tijdschrift Watersport 1919, pag. 30 e.v. Akerboom werkte regelmatig met de ontwerpers Kersken en Zijlstra en Kersken heeft altijd beweerd dat de 'Alcedo' eigenlijk gebouwd zou zijn volgens zijn tekeningen van de aak 'Vivo' (hetgeen Akerboom uiteraard ontkende). In 1927 werd de 'Alcedo l' verkocht aan een zekere Kettle te Hamburg, een Amerikaan die vele tochten naar Polen en Denemarken gemaakt schijnt te hebben. In Mannheim liet hij in 1957 een binnenbetimmering, c.v.-ketel met radiatoren, Mercedesmotor en een handgenaaid tuig aanbrengen. Daarna terug in Nederland als eigendom van een schoonzoon van van Lent, de werf op de Kaag, namelijk van Bergen van Henegouwen. In 1965 gekocht door de huidige eigenaar, D. v.d. Schoot te Harlingen.
Publ. Waterkampioen 1927-111; 1936-211.
Monografie 15 - Lemsteraken van visserman tot jacht

Het schip is in 1918 bij Akerboom gebouwd voor E.H. Vinke, van de rederij Vinke en Co, als Alcedo I. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Vinke_%26_Co)

Na dit schip heeft Akerboom in 1925 een kleiner zusterschip gebouwd, de 'Vrouwe Maria'.

In 1927 verkocht Viinke het schip omdat hij een grotere aak liet bouwen bij Akerboom (Alcedo II, later Lachende Beer, 17.05 m, eveneens in Stichtingsmonografie 15, al is de foto waarschijnlijk niet correct en van de Boer aak 'Markab' uit 1929).

De nieuwe eigenaar werd dhr. Kettle te Hamburg. 'een Amerikaan die vele tochten naar Polen en Denemarken gemaakt schijnt te hebben. In Mannheim liet hij in 1957 een binnenbetimmering, e.v.-ketel met radiatoren, Mercedes-motor (636 OM) en een hand genaaid tuig aanbrengen'. Naam gewijzigd in Breezand. Ik vermoed dat de nieuwe interieurbetimmering wellicht alleen in de salon is geweest, de indeling bleef ongewijzigd, Ook is er toen een CV aangebracht.

Het exacte jaar waarin Kettle de aak heeft verkocht aan van Bergen Henegouwen kan ik niet achterhalen, maar het zal tussen '58 en '64 zijn geweest. Waarschijnlijk meer naar het eind van die periode. De naam werd gewijzigd in 'Andromeda'. De scheepsbel met die naam staat nu bij mij in de hal.

Grootvader kocht de aak in 1965 van van Bergen Henegouwen (een schoonzoon van Van Lent op de Kaag), en veranderde de naam in 'De Vrouwe Egbertje', naar mijn grootmoeder. Ik heb mijn vader even nagevraagd. Die meldde dat van Bergen Henegouwen maar heel weinig met het schip voer en al helemaal niet als het begon te waaien. Hij wou zelfs niet mee proefvaren op het IJsselmeer.

Grootvader had toen de LE15 'Albatros', een heel mooi gelijnde Bos aak. Daar wou hij eigenlijk wat meer luxe in maken, vooral voor mijn grootmoeder, alleen vertrouwde hij het casco toen onvoldoende. De aak die hij van Van Bergen Henegouwen kocht voldeed wat dat betreft een stuk beter en had ook een stuk meer ruimte, terwijl het schip toch goed zeilde. De LE15 kon hij pas in 1967 goed verkopen. Dat schip werd toen herdoopt in Vrouwe Cornelia.

In eerste instantie had grootvader het plan om de motor van 'De Vrouwe Egbertje' te vervangen. Hij was een langzaamlopende Kromhout van de LE15 gewend, en de hoge toeren van de 636 OM Mercedes stonden hem aanvankelijk niet aan. Het manoeuvreerde echter wel heel gemakkelijk, met een mooie langzame kruipsnelheid wat goed van pas kwam elke keer in de Harlinger Tjerk Hiddessluis. (Als oudste lid had grootvader ligplaats nummer 1 in de jachthaven ernaast.) Met de Kromhout liep de LE15 stationair al een knoop of drie, wat niet altijd even handig was. Die 40 pk van de Mercedes was eigenlijk altijd genoeg, zelfs voor een relatief zware 40 voets aak van 25 ton, en is pas rond 2002 vervangen door een identiek exemplaar.

Zoals ik het schip ken (vanaf halverwege jaren 70) was in de stuurboord hut de dwarse kooi boven de langse kooi gedraaid, om een doorgang te maken naar het vooronder. Tot dan toe was dat alleen een schippersverblijf met nogal korte kooien (1.70 m).

Wat betreft het verhaal dat het model is afgeleid van de aak Vivo van Hein Kersken, dat is heel wel mogelijk, al tekende Kersken doorgaans aken die meer gepiekt waren in het grootspant (zoals de Boer aken). Ik heb het boek met ontwerpen van Kersken (Hollandse jachten van de toekomst). Wel schrok Kersken er niet voor terug om van de geijkte akenvormen af te wijken, zo ook met dit schip.

'De Vrouwe Egbertje' is vrij breed en meer tjalk-achtig in het grootspant, met stevige kimmen en een plat vlak. Dat geeft weinig diepgang (90 cm komt goed van pas voor een waddenschip), heel veel vormstabiliteit (met navenant comfort) en dienovereenkomstig zeildragend vermogen. Vandaar de benaming 'boeieraak' die Vinke in '27 in de verkoopadvertentie zette. Toch zeilt het schip erg goed doordat het vlak heel zacht oploopt naar achter en het water makkelijk loslaat, terwijl de waterlijn erg vol blijft tot bij het roer, wat de stabiliteit ten goede komt.

Eind jaren 70 is het kajuitdak geheel vernieuwd. Ik kan me daarvoor herinneren dat het altijd lekte en bij regen er een tent over de giek getrokken werd. Het stalen dek onder de teakdelen was vrijwel vergaan en is toen verwijderd. Alleen de dakspanten bleven staan en daarop werden direct de nieuwe teak planken (4 a 5 cm dik) op bevestigd. Ook is meen ik rond die tijd een nieuw tuig gemaakt door Den Boer in Oud Beijerland. Met een flinke fok die voorbij de mast ging, omdat grootvader niet graag met de kluiver en kluiverboom voer. Daar waren niet altijd voldoende (zeil)handen voor. Toch bleef het schip met halve wind behoorlijk wreed op het roer. Later voeren we wel eens een jaar met de kluiverboom erop, en met de kluiver erbij was die loefgierigheid meteen weg.

Er is in 1980 een aardig schilderij van de aak gemaakt, dat nu bij mij thuis hangt.

In 2000 liep grootvader tegen de tachtig en werd het schip wel wat zwaar om er alleen mee te varen. Het schip is toen verkocht en lag daarna voornamelijk in Lauwersoog. Tot 2003 hebben we in de zomers nog wel met het schip mogen varen, maar toen vond grootvader het welletjes.

In 2013/2014 heb ik het schip voor het laatst gezien, in de gemeentehaven van Lauwersoog. De aak voer toen eigenlijk niet meer, en was in een niet al te beste staat. Ik was dan ook aangenaam verrast toen ik een paar jaar geleden toevalligerwijs de foto's van de renovatie tegenkwam.

Dirk-Jan van der Schoot