HL9 'Vrouwezand'

Oud-eigenaar Stants heeft in 1947 de HL9 'Vrouwezand' uit de visserij gekocht en aangepast voor de pleziervaart. De belevenissen worden in een logboek bijgehouden en in 1963 verschijnt in De Waterkampioen een artikel over de belevenissen tot dan toe:
De jol, die voor dit artikeltje de aanleiding vormde, is in het jaar 1907 gebouwd. In mei 1947 kocht ik haar, de HL9 uit Laaxum (Hemelumer-Oldephaert en Noordwolde) - van de oorspronkelijke eigenaar, de door de Zuiderzee-werken tot ex-visserman gemaakte Gerlof Vogelzang. In verband met de Zuiderzee-steunwet mocht hij niet meer vissen en de HL9 had dus jaren werkeloos in Laaxum gelegen, Zodoende kwam de jol, zoals waarschijnlijk wel meer jollen, te koop, maar dit maakte ook, dat ik haar kopen kon en daardoor een lievelingswens van jaren kon vervullen, namelijk een eigen Staverse Jol te hebben.
Er was echter weinig van vreugde merkbaar bij schipper Vogelzang. De koop was tot stand gekomen langs de gebruikelijke weg: bemiddeling van een werf, die een advertentie plaatste in De Waterkampioen, waarop ik reflecteerde en hetgeen, zoals gebruikelijk, in een zuiver zakelijke sfeer lag. Dat was ook wel aan de houding van de schipper te merken. Toen gebeurde het volgende:
Mijn zoon en ik waren naar Laaxum gekomen om de jol te halen, samen met de bemiddelende werfbaas. In het haventje daar waren we druk doende om de zeilen aan te slaan en het schip klaar te maken voor de afvaart. Vogelzang stond er bij te kijken en vroeg op een goed ogenblik, wat ik nu met het schip ging doen? Ik antwoordde: „Wel, varen natuurlijk, ik zal er een roefje op laten bouwen en dan hoop ik er nog jaren mijn vakantie in door te brengen". Ik heb nog maar zelden een gezicht ze:, zien veranderen! „Oh, maar ik dacht, dat u hem voor de wederverkoop had gekocht! Oh, gaat u ermee zeilen! Wacht dan even". En de schipper verdween in het zijne van de 14 of 15 huisjes, die Laaxum telde, en in een paar reizen bracht hij nog vallen, blokken, scepters, de kluiver en de kluiverboom. Kortom alles, tot en met het mooie oude hoosvat, wat hij nog aan inventaris en reservedelen in huis had, kwam aan boord en hij vertelde honderd uit over waar alles moest zitten, hoe en waarom, en we waren op slag de beste vrienden. Bij het afscheid nemen schudde hij me de hand en zei: „Nou, meneer, Gods beste zegen met het schip". Ik voelde me toen beroerd.
Toen we ten slotte wegvoeren stond de baas op de dijk, ontroerd en diep bewogen zijn goede schip na te wuiven en na te kijken tot hij het niet meer zien kon om de hoek van Staveren. De HL9 was de 'Vrouwezand' geworden!

De 1ste eigenaar na de visserij-periode, Dhr. C.A. Stants sr. heeft na de koop van de Staverse jol een dagboek bijgehouden. In 1999 zijn daar in de Spiegel der Zeilvaart delen van gepubliceerd. Het verhaal begint als volgt:
Een Staversche jol gekocht!! Droom van jaren verwezenlijkt. En dezen dag is dan bestemd om het schip uit Laaksum te halen en naar Workum te brengen om verbouwd te worden. De gebruikelijke trein van 6.30 bracht Kees Sr. en Jr. naar Stavoren - waar gewacht moest worden op Zwolsman en Glashouwer, die met eenige vertraging arriveerden. Per taxi naar Laaksum en vonden daar de oude visscherman Vogelzang, de eigenlijke oude eigenaar. Nadat over en weer het woordje gepraat was, ging die zich met de motor bemoeien, omdat die draaiend zou worden afgeleverd. De motor kreeg hij inderdaad aan de gang, terwijl de beide Keezen de zeilen aan boord brachten en vast aansloegen. Uit een gesprek met den visscherman bleek, dat verschillende onderdeelen die niet aan het schip zaten, toch nog wel aanwezig waren, zooals de botteloef, de kluiverboom met ingrediënten om hem uit te zetten en in te nemen en ook de kluiver zelf. De visscher was kennelijk verrast, dat ik het schip wilde houden om ermee te zeilen en bracht nog van alle mogelijke touwwerk aan, wat er allemaal bijhoorde.

In het vorige nummer maakten we kennis met de Staverse Jol 'Vrouwezand'. Deze HL9 is, na precies veertig jaar vissen, in mei 1947 gekocht door de familie Stants. Ze zijn er na enige aanpassingen, zoals een strijkbare mast en gereviseerde motor, vanuit Workum mee naar Amsterdam gezeild. In september 1947 wordt er met de inmiddels tot 'Vrouwezand' gedoopte jol, een tocht ondernomen weer terug naar Friesland. Het contact met Zwolsman in Workum naar aanleiding van de eerste aanpassingen was niet zo bevredigend gelopen. Onder andere door onbetrouwbare tijdsafspraken, wat door de trage communicatie mogelijkheden en de moeilijke bereikbaarheid vanuit Amsterdam bezwaarlijk was.
De motor moest uit het vooronder en het schip moest worden aangepast aan het gebruik als jacht. De wens om er een roefje op te bouwen werd daardoor in Gaastmeer neergelegd bij de werf van Wildschut, waar Laurens als laatste telg van het scheepsbouwersgeslacht nog in de jachtbouw bezig was.

In het derde deel over de Staverse jol 'Vrouwezand', vervolgt Wieke van Dongen - dankzij de logboeken van de familie Stants - haar speurtocht naar het verleden van de HL9. Nadat de Wieringermeer-polder in 1930 voltooid was, werd de Zuiderzee afgesloten. Het water na de afsluiting had tot 1945 dezelfde afmetingen als de voormalige Zuiderzee. Eb en vloed, de stroming en het zoute waren verdwenen. In 1945 werd de Noordoost-polder voltooid. Een groot visgebied vanuit Laaksum verdween. Het was toentertijd mogelijk van Amsterdam rechtstreeks naar Huizen te zeilen en van daar uit naar Elburg, Harderwijk, Urk of Enkhuizen al naar gelang de wind stond. In 1957 lag Oost-Flevoland droog. Het laatste grote stuk water verdwijnt in 1968. Het oppervlak van de voormalige Zuiderzee is dan ongeveer gehalveerd.De Zuiderzee was afgesloten en polders werden uitgevoerd of ingetekend op de kaart van Nederland. In deze aflevering de herinneringen aan de seizoenen 1950 en 1951. Aan de foto's, gemaakt tijdens de vakantietochten van de familie Stants in de jaren vijftig, is te zien dat er in vele vissersplaatsen nog een behoorlijke vloot ligt. Er wordt zelfs nog zeilend gekuild ter hoogte van Harderwijk. De visser Vogelzang heeft ook grote belangstelling als zijn jol weer eens in Laaksum aankomt. 

In 1963 heeft Kees Stants junior de Staverse Jol `Vrouwezand' van zijn vader overgenomen. Dat jaar is de romp, die helemaal in het blik zat, gerestaureerd. Doordat Laurens Wildschut met de werf in Gaastmeer gestopt was, is deze restauratie gedaan door de scheepswerf van G.J. Dekker in Aalsmeer. Het schip was in oktober 1962 naar de werf gebracht. Er volgde toen een heel strenge winter waardoor met de restauratie pas in maart 1963 begonnen kon worden. Hierover heeft de heer Stants senior een artikel geschreven in De Waterkampioen van 6 augustus 1963. We vervolgen hier de serie aan de hand van de oude logboeken.
ok in die tijd werden spanten, waar geen krom hout voor te vinden was, al gelijmd uit meerdere platte eiken latten rondom een mal. De lamineertechnieken zijn niet nieuw! Het jaar daarop ondernam Kees Stants met zijn gezin een tocht naar Laaksum om de volledig nieuwe jol, hun grote trots, te laten zien aan visser Gerlof Vogelzang van wie zijn vader het schip in 1947 gekocht had. Daar aangekomen bleek dat de heer Vogelzang overleden was. Navraag leerde dat hij op 19 februari 1963 gestorven was. Hij was toen bijna 80 jaar. De dag bleek drie weken voor het moment dat de bijl in het schip ging, als start van de restauratie. Dit gebeurde op maandag 11 maart. Op dezelfde dag exact vier maanden later, op 11 juli was de nieuwe tewaterlating.
In 1969 werd de restauratie voltooid met een nieuw dek en een nieuw roef-je, dat precies zo hoog was dat zijn vrouw Corry rechtop onder het schuifluik voor het fornuis kon staan. Het schip was vanaf dat moment `stofdroog', aldus Kees Stants. Het lag het gehele jaar in het water in een schip-huis in Aalsmeer en 's zomers werd het onderhoud door Dekker verzorgd. Nadat de werf eind jaren zeventig was overgenomen door zijn zoon, verwaarloosde het schip enigszins en zijn ze naar Workum gegaan. Daar werd vanaf begin jaren tachtig het onderwaterschip onderhouden door Roelof van der Werff in Workum die inmiddels op de, in samenwerking met Reid gerestaureerde, scheepswerf van Zwolsman was begonnen.