Johanna von Oevelgönne

In april van 1962 belde de heer Stofberg, Aart Klein op en vertelde hij dat hij iets had zien liggen in Assen, dat voor mij misschien geschikt zou zijn. Ook stond er in die tijd in een advertentie in De Waterkampioen: te koop ijzeren aakje (boeiermodel), afmetingen 6,30 bij 2,65 meter. Het bleek een lelijk woonschuitje te zijn met een onmogelijke opbouw. Maar scheepsbouwer Stofberg zag wel iets in de romp. De koop werd gesloten en een beurtschipper nam het woonschuitje mee op sleeptouw naar Amsterdam, waarna het met behulp van een sleepbootje naar Aalsmeer werd gebracht.

Brugwachter Leiseboer van de Veenlust-draai te Assen, waar het scharminkel lag, heeft eens voor mij geïnformeerd waar het scheepje vandaan kwam en wat het oorspronkelijk was. Het was beslist geen vissersscheepje, want er zat geen bun in. Het zou vroeger gebruikt zijn voor melkvervoer over de Friese meren. Waarschijnlijk is het in 1920 of 1921 gebouwd bij Wildschut in Gaastmeer, maar zekerheid heb ik daarover niet kunnen krijgen. Twee Friese tjalkschippers hadden een andere mening. Eén beweerde dat het een beurtschippertje is geweest en tussen verschillende Friese steden heeft gevaren; de ander dacht dat het dienst had gedaan als schip voor vissers (Een Fries visaakje?). In het scheepje was dan ruimte voor het opbergen van de netten en de vissers konden in het vooronder slapen als zij moesten wachten voor er met het binnenhalen van de netten kon worden begonnen.

Wij hebben het houtwerk netjes van de romp gehaald en daarna spijkervrij gemaakt. Het was echter niet meer geschikt om het voor de opbouw te gebruiken, waarvoor wij eiken en teakhout nodig achtten. Zo kwam dat hout tenslotte toch op de brandstapel terecht, want liefhebbers om er hakhoutjes van te maken voor de kachel bestaan niet meer. Stofberg, die het klappen van de zweep kent (sinds 1793 bestaat een werf onder die naam), nam de romp goed onderhanden en bracht het schip in zijn oorspronkelijke staat terug.

Eens een lelijke woonschuit, nu een mooi spulletje

Aart Klein is 85 jaar oud en fotograaf van beroep. Als je met hem praat is het net of je een fotoboek doorbladert. Een fotograaf of filmer is geen prater; ze maken beelden en die vertellen wat zij vinden. Zo praat hij ook over het aakje, dat hij dertig jaar geleden via Stofberg heeft gekocht. Het aakje `Johanna', dat naar zijn vrouw is genoemd, is naast een schip ook een foto.
Ik begon me te interesseren voor de geschiedenis van het aakje. Het is ongeveer in 1920 bij Wildschut in Gaastmeer gebouwd voor het vervoer van 64 melkbussen. We weten er verder weinig van, omdat de familie Wildschut naar Amerika is verhuisd (volgens Jan Brilleman zijn alle werfboeken verbrand). Voor in de boeg bevond zich een klein stalen dekje waaronder de schipper zijn keg en oliejas bewaarde. Hij voer van de ene boer naar de ander en wanneer het scheepje de 64 bussen torste, zeilde de schipper naar de melkfabriek. Bij Stofberg zijn de deuken in de boeg, die ontstaan zijn door de vele aanvaringen met de kant, eruit gehaald. In het Gaastmeer lag een eilandje waar onderduikers zaten. Als hij bij de boer melk ophaalde, bezorgde hij met het bootje daar meteen wat melk.' De oorlog komt vaak terug in de verhalen van Aart.