Nettie

De werfboeken vermelden dat van november 1910 tot juni 1911 werd ‘gebouwd voor rekening van het Rijk een staalijzeren oefenvaartuig model “Lemsteraak” ten dienste van het korps torpedisten te Brielle, commandant overste J.C. Fabius. Grootste lengte 13.30, holte midscheeps bij de waterlijst 2 meter over ’t boord’. 

De opdracht voor de Lemsteraak 'Nettie'

In de Hellingboeken en Bestekken van Eeltje Taedzes Holtrop - IJlst, Eeltje Holtrop van der Zee en Auke van der Zee - Joure, staat de opdracht voor de Nettie beschreven in Boek 4b periode 1848 IJlst, 1902-1920 Joure.

Trots als een pauw paradeert hij over zijn aanwinst, strijkt met de hand over de mast en demonstreert de mastlier. „Als ik eenmaal mijn zinnen op iets heb gezet zal ik het krijgen ook. Die drang zit in mijn bloed". Jachtbouwer (-verkoper) annex wedstrijdzeiler Bouw van Wijk uit Woubrugge is maar wat in zijn sas met de 'Nettie', het Lemsterjacht dat eind 1910, begin 1911 door Auke Holtrop van der Zee, zoon van Eeltje Baas, werd gebouwd als opleidingsschip voor het Korps Torpedisten te Brielle. „De 'Nettie' is in voortreffelijke staat en door de vorige eigenaar uitstekend gerestaureerd. Ik heb de boot onder de waterlijn doorgelicht. De dunste plek meet nog altijd 5,2 millimeter en dat is uit de kunst". Toch heeft de Woubrugger zeilbootfanaat het een en ander veranderd aan de 'Nettie'. „Ik wil dit jacht inzetten bij het wedstrijdzeilen. Daarvoor was het nodig het teveel aan ballast in de kop te verwijderen en de stand van de zeilen te veranderen waardoor een eenvoudiger bediening mogelijk is geworden". Daarnaast werd het ingangsschot van de kajuit aangepast evenals de betimmering aan de buitenkant van de kajuit. De oude mast was van binnen holgerot en zodoende werd afgelopen winter de 'Nettie' voorzien van een nieuwe mast. „De 'Nettie' vaart nu stukken beter en reageert alerter. We hebben inmiddels al aan twee wedstrijden meegedaan en het resultaat is mij zeer beslist niet tegengevallen".

De combinatie van Lemsteraak en Torpedist was voor mij als de onmogelijke samensmelting van een pacifist en iemand die geweld als oplossing ziet. In de 'Nettie' zijn echter beide woorden onverbrekelijk met elkaar verbonden. In mijn hoofd bleven het twee verschillende werelden. De Lemsteraak, in ons verleden het moederschip van de oude visserij. De Torpedist, onbekend, het deed me denken aan de Eerste Wereldoorlog. Je hoorde in het woord het gebulder van de kanonnen, zo hard dat men in een Londens achterkamertje oordoppen droeg. De soldaten verlieten hun loopgraven en probeerden de plek te veroveren waar de bom een krater had achtergelaten.

"Hij vertrok richting Brielle, nam afscheid van zijn moeder, keek over zee en wist dat zijn vader met zijn Lemsteraak de haringen zoals altijd als eerste thuis probeerde te brengen. Met de trein naar Rotterdam. Het gebonk van de rails deed hem denken aan het gedreun van de kanonnen die hem straks zouden verwelkomen. Nederland was weliswaar neutraal, maar de grenzen stonden op springen en zonder dat hij het wist zou hij daar zijn steentje aan bijdragen."

Het moest een historische achtergrond; een ziel hebben. De familie Denee wilde een schip van een meter of veertien waarmee je heerlijk kon zeilen en waarop het met vier kinderen comfortabel vertoeven was. Na de Vrijheid, Neptune, Hoogaars zochten Karla en Dick naar een Lemsteraak, waarin die hoge eisen vertegenwoordigd zouden zijn. Na heel veel zoeken kwamen ze in Woubrugge terecht bij Bouw van Wijk. Daar lag de Lemsteraak „Nettie” gebruikt door de Torpedisten te Brielle. Na het opheffen van het Korps in 1922 kwam het schip tot aan de Tweede Wereldoorlog in handen van de genie. Toen de Duitsers haar wilden confisceren werd ze voor Makkum tot zinken gebracht. Na de oorlog lichtten ze haar en vervolgens gaven verschillende eigenaren haar verschillende namen. Eerst „Boukje" toen „Maartje" en „Albis". Pas toen de schoonvader van Bouw van Wijk haar herkende als de 'Nettie', kreeg ze haar oorspronkelijke naam terug. Zijn schoonvader had namelijk als torpedist op het schip gevaren.  

Vorig jaar hoorde Jan Brilleman van de vorige eigenaar, Dick Denee, dat zijn Lemsteraak 'Nettie' te koop was. Daarop is hij met Karla Denee, echtgenote van, in beider archief gedoken om dit torpedistenjacht op papier te zetten. In SdZ 1994.2 heeft Ron de Vos al een groot deel van haar geschiedenis beschreven. Nieuw zijn de gegevens uit het archief van Karla Denee over de naamgeving en verhalen van opvarenden die boven water kwamen.
In het werfboek van Auke Holtrop van der Zee te Joure staat vermeld: 'Van November 1910 tot Juni 1911 gebouwd voor rekening van het Rijk een staalijzeren oefeningsvaartuig model "Lemsterjacht" ten dienste van het Korps Torpedisten te Brielle. Commandant overste J.E. Fabius. Aangezien Auke niet zo'n schrijver was, heeft zijn oomzegger Eelke Romkema deze gegevens in het werfboek geschreven. Ook heeft hij het lijnenplan van de 'Nettie' getekend. De originele tekening, waarvan er maar één gemaakt was, is in het bezit van de Ottema-Kingma-Stichting te Leeuwarden en uitgeleend aan het Zuiderzee Museum te Enkhuizen. Als Jachtontwerper Dick Boon eind jaren zestig van een klant een verbouwopdracht voor de 'Nettie' krijgt, heeft hij de originele tekeningen nodig. Hij informeert ernaar bij het Zuiderzee Museum te Enkhuizen. Ze zijn echter in slechte staat en moeten gerestaureerd worden. Er wordt besloten dit door de heer Boon zelf te laten doen.
Wanneer deze Lemsteraak te water is gelaten wordt niet genoemd, maar dit zal ongetwijfeld in de maand juni van 1911 zijn geweest, aangezien de bouwmaanden tot juni worden beschreven. In Het Nederlandsche Zeewezen, juli 1911 wordt melding gemaakt van de 'tewaterlating in Joure van een oefeningsvaartuig genaamd Nethe', waarschijnlijk een verschrijving. Het Lemsteraakjacht 'Nettie' was een luxe schip bestemd voor de officieren van het Torpedisten Korps te Brielle, waar werkzaamheden mee verricht werden, maar vooral om de officieren te varen naar de werkschepen van de Genie en hun bezigheden te controleren. Bovendien werden er door de officieren en hun dames sportieve reisjes mee gemaakt. Deze Genietroepen hadden de beschikking over vier grote schokkers, die dienst deden als werkschepen en heden ten dage nog varen. De vaste bemanning bestond in de meeste gevallen uit twee man: een schipper en een kok, die tevens dienst deed voor de mast. 

Het wad was onze redding

Eigenaar Ab van marrewijk schrijft ons op 17 maart 2008 het volgende verhaal:
Op maandag 20 augustus 2007 om 7. 00 uur vertrekt de familie van Marrewijk vanuit Cuxhaven om op deze schitterde dag met een windje (3BF) in de rug, tijstroom mee en een zonnetje de overtocht te maken naar Spiekeroog. Deze overtocht zou 6 uur duren Aan boord bevinden zich naast de schipper Ab, zijn vrouw Annemieke, hun zoon Stefan en dochter Sandra, en verder nog een neef en een nichtje De familie vaart met de Lemsteraak "Nettie". Lengte 13. 40 meter, bouwjaar 1911. In perfecte staat. De tocht verloopt voorspoedig. De heftige stroom mee, het zeil op, en de motor lichtjes bij op 1500 toeren, brengt ons aan een snelheid van rond de 9 MPH. Na een klein uurtje varen is Annemieke in de kajuit voor iedereen brood aan het smeren, Stefan staat achter het roer met reddingsvest, en de rest bevindt zich in de kuip. Stefan gaat als zoon met alle vakanties en de vele weekenden mee, en geniet ten volle van het schip. Hij heeft al veel uren stuurervaring. De neef ging nu voor de derde keer met ons mee op vakantie met de boot. Ook hij heeft al veel uren gestuurd en weet hoe het schip reageert. We hebben de afspraak dat niemand zonder zwemvest naar voren loopt. We varen tussen de groene lichtpalen en de groene boeien in. Iedereen beleefd het varen intens, omdat we bij iedere boei weer kunnen zien hoe hard we wel gaan.

Ab gaat in de kajuit om op de kaart te kijken. Doordat we voor het windje varen valt het niet mee de fok goed te krijgen. De schoot blijft achter de lier hangen. Stefan geeft het stuur over aan zijn neef, loop naar voren om de schoot goed te doen en komt direkt weer terug. Schuin aan bakboord zijde staat een groene lichtpaal. Doordat hij daar op let en de fok wat zicht weg neemt, ziet hij boei 21 volledig over het hoofd en vaart er midden op. Iedereen is geschrokken en we zien de groene boei aan bakboord langs ons weg schuiven. Er wordt gekeken naar de schade. Er lijkt geen schade te zijn doordat we de boei met de stalen boegspriet als het ware weggeduwd hadden.

We varen naar de volgende boei om te kijken op welke hoogte we hem geraakt zouden hebben, en of boei 21 dan eventueel nog beschadigd zou kunnen zijn. We hadden hem onder het licht geraakt, dus min of meer gerust gesteld namen we weer plaats in de kuip. Enkele minuten later gaat Stefan naar binnen en bemerkt al veel water. We proberen het gat te vinden en af te stoppen, maar dat lukt niet om daar snel bij te kunnen. Ab neemt het stuur over en vaart direct met hoge snelheid richting het wad, op Neukerk aan (een klein eiland). Sandra neemt het stuur over.

De flenspomp wordt ingezet, maar deze capaciteit is nu te weinig. Binnen 15 minuten staat er 40 cm binnen en het schip begint te zinken. Er wordt gezocht naar het gat, maar we voelen wel het water binnen lopen, maar kunnen niet bij het gat. Via kanaal 16 roept Ab 3 maal "Mayday", zegt wat er aan de hand is, en geeft zijn positie twee maal duidelijk door. Er wordt direct op gereageerd door de duitse reddingsdienst "SAR"met de mededeling dat we binnen 15 minuten hulp zouden hebben. Een scherp jacht wat de oproep gehoord heeft reageerd gelijk en komt achter ons aan, om ons aan boord te nemen wanneer dat nodig mocht zijn.

Als we vast lopen op een zandbank keert het jacht om en vervolgt zijn weg. Het gat ligt nu boven de waterlijn. Binnen een half uur liggen er 5 schepen in onze omgeving voor ondersteuning. We krijgen een elektrische pomp aangereikt door de SAR. Doordat we zelf 220 volt aan boord hebben werkt deze direct en doet goed werk. Binnen een kwartier is het meeste water weg gepompt. Op een 5 cm na was ook ons beddengoed nat geworden. Nu was alleen alles onder die lijn nat. Er wordt besloten, ons van het wad te slepen en onder begeleiding en met pompen ons naar Cuxhaven te varen voor het ebtij doorzet.

Gezamenlijk met drie boten wordt er aan de Nettie getrokken. De 28 ton geeft mee, maar op het moment dat het roer in het zand vast blijkt te zitten en begint te kraken, blaast Ab de aktie af en besluit te wachten tot het tij gekeerd is. De mannen van de SAR slaat houten keggen in het gat van 3 bij 8 cm en bind een doek voor, om golven tegen te gaan. Via kanaal 10 houden we contact. Als we na 5 uur weer drijven, vaart Ab de boot naar Cuxhaven, onder begeleiding van de Sar. Al pompend met de lenspomp houden we het water op het vlak op niveau. In Cuxhaven staan overal mensen foto’ s van ons te maken, want ook zij luisteren uit, op kanaal 16.

Er is een jachtwerf benaderd die ons verder prima opvangt. We strijken de mast. Een kraan voor 120 ton is gehuurd, en rond 17. 00 uur liggen we op het drogen. We blijven een groot gedeelte van de avond nog bezig met water ruimen. Ook de dagen erna staan volledig in het teken van dweilen, afdoen en met zoet water afnemen. De verwarming draait de hele dag op volle toeren om alles een beetje droog te krijgen. De emoties van de dag ervoor zijn gelukkig afgenomen, en we proberen er het beste van te maken. Dinsdag om 15.00 uur is de verzekeringsman uit Nederland aan boord om de ellende te bekijken. We worden z.s.m. gerepareerd, en op donderdag avond voelt de "Nettie"weer water onder haar vlak.

Vrijdagochtend wordt opnieuw de reis aangevangen, en na twaalf uur varen over zee, arriveren we op Norderney. De volgende dag om half zes vertrokken om de enorme vloedstroom over het wad, de Eems en de Dollart mee te hebben. Om 11 uur keert het tij, en op dat moment komen we aan bij de sluis van Delfzijl. We zijn weer in Nederland. Ondanks de 4 verloren dagen en een hoop ellende hebben we toch nog een goede vakantie gehad, we gaan zeker nog eens terug naar de Oostzee.

16 jaar nadat de boottocht naar Parijs, verlangen schiep naar meer, naar verder, naar nogmaals, gaat het nu eindelijk gebeuren . Op 1 april om 12.00 uur vertrekt de Nettie vanuit zijn thuishaven in Leimuiden aan de Westeinderplas, voor een tocht van 7 maanden door Europa. De voorbereiding zijn al maanden in volle gang, en naarmate de vertrekdatum dichter in zicht komt, gebeurt er meer. Kaarten en boeken, digitaal en visuele info over vaarwateren en landen, vormen een steeds completer geheel.

Het schip wordt aan alle kanten nagekeken, nagelopen en gerestaureerd. De motor van het schip krijgt een grote beurt, de zeilen (windmotoren) worden vernieuwd. Het dek wordt grondig aangepakt met en nieuwe verflaag. De schroef wordt gerefit. Er komt een nieuwe loopplank, en bestaande elektrische apparatuur wordt vervangen of uitgebreid. Patrijs poorten worden vervangen, en de inrichting krijgt een nieuwe aanpak. Een dekkist wordt gebouwd, schuurhouten worden gemaakt, en kabelaring aangekocht. Reddingsmiddelen staan klaar om hopelijk nooit te gebruiken.

De tocht mag beginnen.