Seepaerd

Het zal in de nazomer van 1936 zijn geweest dat Jacob Meerman, scheepsbouwer en eigenaar van de scheepswerf Gebr. Meerman in Arnemuiden, het verzoek kreeg om een jachtje te bouwen. Het moest een vlotgaand scheepje zijn, geschikt voor de Zeeuwse wateren met hun platen en ondieptes. Maar ook moest het goed weerbaar zijn, want de Scheldedelta is groot water en de vluchthavens liggen niet voor het
oprapen. Hoogaarzen stonden in de regio vanouds bekend om hun vaarkwaliteiten. Het waren droge schepen en gewild bij de vissers vanwege hun wendbaarheid. Het waren echte zeilschepen, maar mede vanwege hun constructie minder geschikt voor de inbouw van de in die tijd steeds zwaarder wordende motoren.
De hoogaars had als scheepstype eigenlijk zijn beste tijd gehad en werd gaandeweg vervangen door stalen kotters en aken. En daarmee was ook het karakter van de scheepswerfveranderd. Deze was sinds 1786 in de familie en vier generaties Meerman hadden er gedurende anderhalve eeuw van vader op zoon houten schepen gebouwd. Voornamelijk hoogaarzen. Nu werd er vooral onderhoud gepleegd aan de merendeels oude afgeleefde houten vissersschepen.
Om de werf rendabel te houden werd ook regelmatig onderhoud gepleegd aan stalen schepen, maar eigenlijk was dat een ander vak. Als je vier generaties lang houten hoogaarzen hebt gebouwd is het niet moeilijk te raden waar je hart ligt. Dus werd het gevraagde jachtje een hoogaars.

Geschiedenis

In 1937 ging het scheepje te water, en werd ‘Seepaerd’ gedoopt. De romp lijkt relatief smal, maar schijn bedriegt: de breedte/lengte verhouding is 1/3,3, gelijk aan die van de grote visserman hoogaarzen. Volgens de laatste eigenaar van de werf, de heer Cees Meerman (1915-2006) die het van foto’s herkende, is het schip weliswaar gebouwd in de grote loods, maar dan in het werkplaats gedeelte daarvan. De breedte van de deur (2,80 m) werd zo bepalend voor de afmetingen.
Over de geschiedenis van het ‘Seepaerd’ zijn heel wat gegevens voorhanden, maar de puzzelstukjes passen nog niet in elkaar. Naar verluidt is het schip begin 1940 afgezonken in een haven om het uit handen van de Duitsers te houden. Uit de periode na 1945 zijn een flink aantal eigenaren bekend, zoals onder andere Weijman, Wermeskerken, Gooskens en Meyer, maar het verhaal krijgt pas meer vorm vanaf 1963, het jaar dat de heer F.J. Loomeijer uit Paterswolde het schip kocht. In dat jaar bezocht deze met zijn gezin de werf van Wolter Huisman te Ronduite in verband met de keuring van een bolletje. Het resultaat viel tegen en de koop ging niet door. Maar intussen hadden de zoons om de tijd te doden een ontdekkingstocht door de loodsen gemaakt, en kwamen terug met de mededeling dat er nog een houten scheepje in een van de loodsen lag. Het bleek een flink verwaarloosd spulletje te zijn, en in overeenkomstige conditie.
Maar, zoals zo vaak met dit soort vondsten, was er sprake van liefde op het eerste gezicht. De eigenaar was bekend bij Huisman en na enig overleg en een proefvaart wisselde het scheepje van eigenaar voor de prijs van fl.6.500. Uitgebreide restauratie op de werf volgde, waarna in 1964 de zeilen konden worden gehesen. De familie heeft tot 1967 met het ‘Seepaerd’ gevaren en heel wat avonturen beleefd. Maar uiteindelijk moest er een groter schip komen en werd het schip verkocht aan de heer Boomsma in Den Haag. Deze vaart het schip naar Zeeland, waar het wordt herkend door "een scheepsbouwer uit Arnemuiden". Dat moet zonder twijfel Cees Meerman zijn geweest. Vanaf dat jaar is de inschrijving in het stamboek (nr. 83) veranderd van ‘pluut’ in ‘hoogaars’. De oorzaak van de foutieve benaming was het scherpe achterschip dat, naar we nu weten, een kenmerk van de kleine of Kinderdijkse hoogaars is. Daarna heeft het schip nog een viertal eigenaren gekend.

Laatste ontwikkelingen (2012)

Ronald Daniëlse uit Vlissingen kreeg in 2004 lucht van het ‘Seepaerd’ via Piersma in Heeg. Het scheepje lag weg te kwijnen op een werf in Friesland. Het was aangekocht met de bedoeling het te restaureren, maar ten gevolge van het overlijden van de eigenaar is daar toen niets van terecht gekomen. De weduwe wist geen raad met het schip en liet het tijden lang liggen bij de bevriende werf. De werfeigenaar wilde uiteindelijk van het hoogaarsje af, de motor werd verkocht en de rest stond op de nominatie voor grof vuil. Gelukkig was het scheepje nog redelijk compleet. Het houtsnijwerk op de roerkop en in de kuip zijn nog aanwezig, maar de mik en de naambordjes zijn verdwenen. Daniëlse kocht het wrak en transporteerde het in 2006 naar Zeeland in de hoop het te kunnen restaureren. Daar ligt het nu, zes jaar later, nog steeds. Ondanks een fondsenwervingsactie tijdens Boot Düsseldorf in 2007, waar het ‘Seepaerd’ ten toon was gesteld, is het tot dusver niet gelukt de benodigde gelden bij elkaar te krijgen.

Liefhebbers gezocht

Het ‘Seepaerd’ is een bijzonder scheepje. Het is een kleine hoogaars, gemodelleerd naar de vroeg 19e eeuwse hoogaarzen zoals die in Arnemuiden werden gebouwd vóór de geweldige toename van de populariteit van het type in de visserij. Daarmee geeft het een inzicht in de ontwikkeling van de hoogaars als type. De kennis van de laat 18e / vroeg 19e eeuwse hoogaars was nog aanwezig doordat deze op de werf van Meerman generaties lang van vader op zoon werd overgeleverd. Alleen daarom al moet alles in het werk worden gesteld om dit scheepje te behouden.

Een aanbeveling die van harte wordt ondersteund door het Comité van Aanbeveling:
Theo Kampa, Watersportfotograaf,
Frits Loomeijer, Algemeen Directeur Maritiem Museum Rotterdam,
Gerrit Zomer, Oprichter Stichting Behoud Hoogaars  

Het zoeken is naar iemand die de eigenaar wil worden van een uniek stukje scheepsbouwgeschiedenis, waarmee na een grondige restauratie ook nog gevaren kan worden. Want een schip dat niet vaart gaat van je af. Het ‘Seepaerd’ is daar het droeve bewijs van.

Karel Koenen van de Historische Werf Meerman schrijft:
De 'Seepaerd' ligt nu sinds eind mei in Arnemuiden bij Historische werf Meerman om gerestaureerd te worden door Cees Droste, de scheepsbouwer. Het scheepje heeft eerst jaren bij hem in Baarland in de tuin gelegen en dit voorjaar (2017) heeft hij hem weer vervoerbaar gemaakt. De bedoeling is dat ze hier de komende jaren op woensdag en zaterdag aangepakt wordt, de openingsdagen van de werf. Ik zal hem waarschijnlijk zelf veel bij helpen zoals ook bij de 'Boreas' het geval was.

"Na 76 jaar is de Seepaerd weer thuis in Arnemuiden" (Provinciale Zeeuwse Courant met film)

Op de scheepswerf van C.A. Meerman in Arnemuiden werd in 1941 de hoogaars 'Seepaerd' gebouwd. Nu wordt het schip op dezelfde plek gerestaureerd door Cees Droste, met hulp van vrijwilligers. Cees was in 2014 al met de restauratie begonnen in zijn woonplaats Baarland, maar de huidige plek is historisch helemaal verantwoord!
Op de werf van C.A. Meerman werd in 1941 een kleine hoogaars op stapel gezet. Er was geen opdracht, dus werd het 'op de hoop', dat wil zeggen voor eigen risico, gebouwd om de eigen mensen aan het werk te houden. Het schip werd opgezet als een open hoogaars met een kot en een steekmast. In januari 1942 werd het schip verkocht aan de heer Tang van de werf "De Ster", aan het Moleneind in Kortenhoef (tegenwoordig jachtwerf en -haven "De Wijde Blik"). Onderdeel van de verkoop was dat het schip moest worden omgebouwd tot jacht, compleet met roef en bezaan tuig. De ombouw wordt gerealiseerd door twee broers, Chris en Arnold Visser, die afkomstig waren uit Den Helder, maar naar Zeeland waren uitgeweken, omdat daar kennelijk meer te verdienen was. Bij toeval werden onlangs hun initialen, die ze hadden ingehakt in het schot van het achterhuisje, teruggevonden. Ook de datum 2 '42 was daarin vastgelegd. Vanwege de strenge winter kon het schip pas in de zomer van 1942 worden afgeleverd. Kennelijk was er meer belangstelling voor de hoogaars als scheepstype, want twee jaar later, in 1944, bestelt Tang nog een hoogaars bij Meerman, die pas in 1946 wordt afgeleverd.

Ik ben de zoon van J.P.Boomsma, één van de eigenaren, in de lange geschiedenis van het 'Seepaerd'. Wij hebben als familie met veel genoegen het 'Seepaerd' in bezit gehad. Gekocht in Friesland, toendertijd de ligplaats. Via IJsselmeer en IJssel naar Middelharnis gevaren en ligplaats gekregen in Middelharnis. Tegen de IJsselstroom opboksen lukte nauwelijks, maar we kregen een sleepje van een broodpoeper. ‘s Winters in het Westland in het water onder schiphuisdak laten overwinteren. In voorjaar met de hele familie het schip geschilderd en hier en daar nieuwe stukken huid aangebracht. Tochten in Zeeland en naar Antwerpen b.v. Meegedaan aan de “ Pelgrim Fathers“ herdenking en andere stamboekbijeenkomsten.
Een nadeel was de zwakke benzine Volvo Penta motor. Maar in voorjaar opgeschilderd was het het een “ plaatje” en had veel bekijks. Toen het onderhoud teveel alleen door mijn vader gedaan moest worden, kwam de tijd om het scheepje te verkopen. Nogmaals, het onderhoud was elk jaar weer een grote opgave. Er staat ergens een fraaie foto in een Stamboek herdenkingsboek.
Mijn vrouw heeft ook nog herinneringen. Wij waren nog niet getrouwd. Dus ’s nachts moest zij achter in de roef bij mijn vader en ik voorin met mijn moeder. De hond lag dan weer op haar benen. Zij was te verlegen - in die tijd - om hem eraf te duwen, hetgeen wij wel deden.

Ons verhaal begint in 2014 als Peter Hamer mij erop attendeert dat er een klein hoogaarsje in een loods op bedrijventerrein Arnestein ligt te verkommeren en nog erger; wanneer er geen uitzicht is op restauratie zal het gesloopt moeten worden. Dit ondanks dat het in 2007 nog als trekpleister op Bootshow Düsseldorf had gestaan en er een comité met klinkende namen zich gevormd had rondom het scheepje. Peter zat met slopen in zijn maag en dat was de reden dat ik naar het hoogaarsje ging kijken. Er zijn dingen die je beter niet kan doen en dit was er een van. Wat ik daar aantrof was schrikken, wat een lelijk casco stond daar tussen allerlei rommel. Ik kon mij op dat moment wel voorstellen dat daar moeilijk liefhebbers voor te vinden waren.
Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan en de nieuwsgierigheid won het van mijn eerste indruk. Ik ben met enige moeite het casco, of van wat er nog van over was, ingekropen en daarmee begon de redding van het Seepaerdje.
Waar vroeger de mastbank had gezeten ontdekte ik kepen in het restant van de oude spanten. Deze wezen erop dat daar een mastbank ter hoogte van de dolboom had gezeten en dat wijst erop dat het scheepje als open hoogaars op stapel was gezet. Dit werd ook nog eens bevestigd door de zware spanten in het achterschip die aangaven dat daar een zware doft gezeten had. Het was duidelijk dat dit hoogaarsje niet als een jacht was opgezet maar als open werkscheepje. Nu werd het interessant.