Suydersee RD23

Het schip is in 1923 gebouwd door Huisman in Wanneperveen in opdracht van ene Bartel Porsius te Durgerdam. Na tot 1938 gevist te hebben vanuit Ransdorp (RD23) is ze verkocht naar Spakenburg. De nieuwe eigenaar aldaar heette Jan Hopman. Tijdens de Spakenburgse visserijdagen heeft Carool van Kesteren met zijn zoons gesproken, die er, samen met hun vader, nog zo'n 10 jaar mee hebben gevist onder visserijnummer BU22.

Door de afsluiting van de Zuiderzee en het daarmee gepaard gaande inkomstenderving onder de vissers uit de karakteristieke plaatsen langs de Zuiderzee, is de BU22 in maart 1948 verkocht.

De bol wordt verkocht aan de heren Abraham en Gerrit Prins uit Amersfoort voor het niet geringe bedrag van 750 gulden. Zij gaven haar de naam "Aemilia II", naar de vrouw van de eigenaar en het vlaggeschip van Maarten Tromp. Het vissersscheepje werd op de werf van L. Oost in Harderwijk in de winter van '48/'49 voorzien van een kajuit en tevens werd het voorschip aan SB aangepakt. De bun werd tot zithoogte verlaagd en gesloten. In het vooronder werd zo'n 300 kg beton gestort als ballast. Hierdoor kwam het schip enigszins laag in het water te liggen, hetgeen op de oudere foto's duidelijk zichtbaar is.

Eigenaar Carool van Kesteren koopt de Aemila II en gaat het schip uitgebreid restaureren. Over de geschiedenis van het schip en zijn ervaringen tijdens de restauratie schrijft hij tussen 1990 en 1994 een serie artikelen in de Spiegel der Zeilvaart.

Hoe het begon

Na terugkeer van een zeilvakantie op de Friese binnenwateren in de week van 13 tot 20 augustus 1989, werd ik door een vriend attent gemaakt op een platbodem, die op de werf van Voets in Engelen, langs de oude Binnendieze lag. Nieuwsgierig ging ik diezelfde dag nog een kijkje nemen bij dit werfje. Tot mijn verbazing lag hier een houten Vollenhovense Bol op het droge, de „Aemilia II". Ze stond op vier tonnen in de hoek van het grasveld dat dienst deed als stalling voor schepen. Aan de staat van onderhoud te zien lag het scheepje zeker al twee seizoenen op het droge. Het was niet afgedekt en de bomen die er om heen stonden hadden haar bedekt met bladeren en troep. Dit had het houtwerk en de nog resterende lak geen goed gedaan.
Uitgedroogd en gebarsten lag dit stoere monument, dat nog het zilte Zuiderzeewater had bevaren, hier vergeten en onbeschermd in de blakerende zon. Te wachten op de slopershamer en met moeite haar evenwicht te bewaren op een paar oude olietonnen. Het stuurboordzwaard hing los op de grond omdat de zwaardloper was vergaan en de kajuitlijst met de vergaarde plaquettes was door souvenierjagers weggehaald. Toch was het voor mij liefde op het eerste gezicht. Ondanks het blik op de romp deden de mooie ronde vorm en de stoere bolle kop vermoeden dat dit een zeer mans scheepje geweest moest zijn met een eigen plaats in de rijke historie van de Zuiderzee.

Van de werfeigenaar hoorde ik dat het schip eigendom was van de heer J.A.C.M. Lautenslager uit Den Bosch. De werfbaas vertelde ook dat hij de eigenaar ruim twee jaar niet meer had gezien. Hij had het schip op de wal laten zetten, was nog één keer wezen kijken met een polyesterexpert en had vervolgens niets meer van zich laten horen. Bemoedigd door het feit dat de bezitter blijkbaar niet al te zeer in het scheepje geïnteresseerd was nam ik contact met hem op. Het bleek dat hij wel tot verkoop van het schip bereid was. Na een huisbezoek werden we het eens over een richtprijs van drieduizend gulden. Dit inclusief de zeilen en alle toebehoren. Met dit gegeven in het achterhoofd begon de inventarisatiefase.

Tijdens de restauratie vatte Carool van Kesteren samen met anderen het plan op om een boek (Monografie) te schrijven over de geschiedenis van het scheepstype Vollenhovense bol en de restauratie van de 'Aemilia II' als voorbeeld voor andere liefhebbers die houten schepen (willen) restaureren. Dit hele verhaal aangevulde met de diverse overzichten. In de Spiegel van september 1992 schrijft hij daarover:
"Samen met de mede-auteur Kees ter Laan hoop ik komende winter ons boek over "De Vollenhoofse Bol" af te kunnen ronden. In het boek zal, behalve de geschiedenis van Vollenhove met de drie werven en de karakteristieke eigenschappen en de bouwwijze van de Bol, ook ruime aandacht worden besteed aan de opzet en begeleiding van een omvangrijke restauratie van een (houten) schip. Dit natuurlijk in de hoop dat anderen het voorbeeld volgen, aangezien het behoud van varende monumenten, ondanks de inspanningen van de behoudsorganisaties en de FONV nog veelal een zaak blijft van particulieren die er alles voor over hebben en er meerdere jaren aan spenderen. Afsluitend zal een overzicht gegeven worden van de hout-scheepswerven en de behoudsorganisaties in Nederland."
In 1994 heeft Carool een eerste versie in de "Tagrijn" (Botterbehoud) gepubliceerd. Het artikel is naast de regelmatige restauratieverslagen in de Spiegel der Zeilvaart geschreven tussen 1989 en 1994 met behulp van de materialen en gegevens, die hij had verzameld voor de Monografie over de Bol, die hij samen met Kees Terlaan (Zeester, ex VN35) wilde gaan schrijven. Zijn deel van het manuscript was klaar, maar Wim de Bruijn vond het deel van Kees nog niet rijp voor publicatie. Kees deed vooral onderzoek naar moderne jachtbollen. Onlangs dook het manuscript weer op en wij hebben Carool gevraagd of we het hier met zijn toestemming mochten publiceren.

Dat mocht en aanvullend stuurde hij ons ook nog een aantal fraaie foto's ter illustratie.

Inschrijving Visserijregister van de RD23, mijn oude bol. De eigenaar in Durgerdam, Porsius, Eldert Bartelszn, meldt hierin in 1927 dat het scheepje is gebouwd in 1923 (!) ter vervanging van de oude schuit van zijn vader. Dit om de waardebepaling te doen, tbv het vaststellen van de geldelijke steun die hij zou moeten ontvangen wegens derving van inkomsten door de afsluiting van de Zuiderzee. 

Het Visserijregister vanaf 1911

Het Visserijregister, dat 40.000 kaarten telt is online te bekijken op zuiderzeecollectie.nl. De afgelopen jaren zijn alle kaarten gescand overgetypt. Al deze scans en data zijn op zuiderzeecollectie.nl te bekijken en te doorzoeken. Volgens Kees Hendriks, sectorhoofd Collectie en Informatiebeheer van het Zuiderzeemuseum, brengt de digitalisering van de kaarten en het overtypen van alle handgeschreven details het vissersleven van de vorige eeuw weer tot leven. “De kaarten met details over vaartuigen, vangstsoorten en bijzonderheden zoals scheepsrampen en inbeslagnames zijn ook voor historisch en economisch wetenschappelijk onderzoek interessant.”