Goetzee

De opdrachtgever Ir. J. Loeff schrijft:
Ik wil graag vertellen hoe de „Goetzee" tot stand is gekomen. Ik had een inrichtingsplan ontworpen, gebruik makende van maten genomen op „De Vrouw Lucia", want een tekening was er niet. Toen ik dan ook met de inrichting op de werf kwam, kreeg ik te horen: we zullen wel eens zien of dat er allemaal in kan. De bouw was van a tot z een zaak van ervaring, overgeleverd van vader op zoon en door elk nieuw geslacht aangevuld. Toen ik eens vroeg naar de plaats van de mast, werd er genieten van voorkant voorsteven naar waar de bun zou komen als het een visserman zou worden, van daar naar voren tot waar het zeilwerk zou behoren te komen. Als men zelf scheepsbouw heeft gestudeerd en moderne jachtbouw jarenlang je grootste belangstelling heeft gehad, zijn zulke methodes wel wat beangstigend. Maar alles ging goed en ik kreeg voor deze bouwers meer en meer respect.
Toen in Mei '40 de Duitse horden ons land binnenvielen was de romp op het dek na gereed. Ik was tijden lang afgesloten van de werf, die moeilijkheden kreeg met het krijgen van het gegalvaniseerde ijzerwerk. Gelukkig waren er geen moeilijkheden met rondhout en zeilen en zelf had ik de inventaris gedurende de winter en het voorjaar geleidelijk bijeengebracht.
Hoe het zij op 1 Juli 1940 werd de „Goetzee" aan mij afgeleverd en begon in Ronduite de eerste vaart in konvooi met „De Vrouw Lucia", waarmee de inventaris naar de werf was vervoerd. Toen we na enige dagen in Volendam lagen, achterhaalde de telefoon mij om te melden, dat de bezetters mijn huis tot „Lazarett" wensten in te richten. Dat werd dus verder een overhaaste tocht huistoe.

De W.H. de Vos-prijs - het zilveren Lemsteraakmodel, dat het Stichtingsbestuur periodiek toekent aan degene, die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor het door de Stichting nagestreefde doel, d.w.z. de bevordering van de belangstelling voor en de kennis van ronde- en platbodemjachten werd in 1963 uitgereikt aan Ir. J. Loeff.
Bestuurderen van de Stichting waren eenstemmig tot de conclusie gekomen - uiteraard zonder medeweten van de betrokkene - dat in Zeeland, en met name in Veere, deze wisselprijs aan Ir. J. Loeff diende te worden uitgereikt. En zulks niet alleen vanwege de nauwe banden, die hem met Zeeland en Veere verbinden, maar in het bijzonder vanwege de onschatbare diensten, die Ir. Loeff gedurende vele jaren aan de watersport in het algemeen en aan de ronde en platbodemjachten in het bijzonder heeft bewezen.

Spiegel der Zeilvaart Januari 1984: Oefentocht met de 'Goetzee' om de Flevorace in 1947 als bemanning te varen

Eerst in 1947 kwam ik enkele dagen als bemanningslid aan boord van het mooie jacht 'Goetzee'. Voor deelneming aan de Flevorace zocht Jan Loeff een geschikte bemanning. Hij ging daarbij niet over een nacht ijs. Enkele weken voor de wedstrijd werden mijn zwager en ik uitgenodigd om een weekend proef te zeilen; wij kenden Loeff niet persoonlijk. Aan boord gekomen, stelde hij voor om naar de Eem te zeilen. In de buurt van Eemdijk vonden wij een "zacht walletje" voor de nacht. De zondag daarop was de wind in het noordoosten blijven steken. Eerst toen Loeff na het ontbijt voorstelde orn de smalle Eem laverende uit te zeilen, begrepen wij waarom hij zo ver landinwaarts een ligplaats gekozen had. Over stuurboord zouden wij steeds een korte slag moeten maken, gevolgd door een lange slag over bakboord. Nadat wij zeil gemaakt hadden, stelde ik mijn zwager voor om aan stuurboord de lange vaarboom klaar te leggen waarmee wij tijdens het door de wind gaan, na de korte slag wat meer gang aan het schip konden geven. Hoeveel slagen wij gemaakt hebben voordat wij op open water gekomen waren, is niet te zeggen. Ik weet wel dat wij soms handen te kort kwamen om alle handelingen bij het door de wind gaan korrekt uit te kunnen voeren. Eenmaal buiten gekomen hadden wij de tijd om een Consi sigaret op te steken; destijds was dit de enige merk sigaret van matige kwaliteit die mondjesmaat op de bon verstrekt werd. Daarna kwarn Loeff met zijn voorstel om gezamenlijk de Flevorace 1947 te zeilen. "Laten jullie dat U en Meneer maar varen," voegde hij eraan toe, "ik heet Jan."

Jan Paul Loeff, eigenaar van de 'Goetzee', het schip dat zijn vader heeft laten bouwen vertelt:
"Het schrijven over een schip waar je zo lang lief en leed mee hebt gedeeld en waar je zoveel van houdt is een hachelijke zaak. Ik loop het risico u met mijn lofzang te vervelen. Ik zal proberen me bij de feiten houden." Zo ongeveer begon mijn vader in I950 het stuk in De Waterkampioen over zijn Goetzee. Ik kan hier goed zijn echo spelen met hetzelfde risico, want die liefde heeft hij op mij overgebracht. 'Goetzee' is een Vollenhovense Bol, gebouwd in 1939/40 bij W Huisman & Zn in de Ronduite, gemeente Wanneperveen. De bouwers waren de broers Jan en Jacob Huisman. Vermoedelijk bouwden zij onder het toeziend oog van hun vader Wolter, die eind jaren dertig met pensioen ging en dus zelf niet mee bouwde. Jan is de vader van de in 2004 gestorven Wolter Huisman, de man die de werf groot heeft gemaakt. Zijn dochter Alice leidt het bedrijf& nu en is daarmee de vijfde generatie bootbouwers in de familie.

De naam 'Goetzee' is geen verzonnen zee of eigenschap van het schip, maar de familienaam van mijn overgrootmoeder van vaders kant. Deze naam heeft een aantal schepen van mijn vader gesierd. Hij heeft het schip laten bouwen als zusterschip van de Vrouw Lucia van Willem Dudok van Heel, een goede vriend. Hij was al jaren verliefd op dat schip en had al die tijd het plan ook zo'n scheepje te laten bouwen.

Het leek zo'n onschuldige plek: 4 centimeter hoog, 30 cm lang en rot. Even eruit en een nieuw lapje erin, klusje van niets, zo leek het. Jan Paul Loeff had na al die jaren beter moeten weten. Achter dat plekje zit het kopse uiteinde van de mastdoft. En die was veranderd in ...tja, potgrond? Jan Paul zat niet bij de pakken neer, maar voerde eigenhandig een restauratie uit.
Een blank gelakte bol zoals de Goetzee heeft altijd wel wat plekken waar vocht in het hout zit. Niet dat je daar als eigenaar blij van wordt, maar het hoort er nu eenmaal bij. Dat vocht bevriest als het koud is en drukt de laag vernis los als het weer dooit. Een winter zonder vorst, zoals vorige winter, betekent veel minder krabwerk in het voorjaar en dat is natuurlijk prettig. Toen de Goetzee afgelopen voorjaar onder de wintertent uitkwam leken de slechte plekken in de lak erg mee te vallen. Na gekrabd te hebben besloten mijn echtgenote Geesje en ik een klein plekje aan stuurboord in het boeisel, vlak voor het zwaard, aan te pakken. Achter dat latje zit het kopse uiteinde van de mastdoft. Na het latje eruit gesloopt te hebben, bleek de mastdoft in potgrond, humus en andere teelaarde veranderd te zijn.
In die prut steken om te onderzoeken hoe diep de ellende doorging leverde de diagnose: "peilloos diep". Ook bleken ondersteunende delen rond de doft, zoals knieën en spantkoppen niet al te best best te zijn.
Zo veranderde de kleine onderhoudsbeurt in een restauratie, een grote restauratie ...

Nu wacht de klus om een heel stuk boeisel te vervangen. Het schip staat inmiddels anderhalve maand op de wal en is vreselijk opengetrokken. Daarom wil Jan Paul de bol eerst een weekend in het water laten hangen om dicht te trekken.
We hijsen het schip op een zaterdag langzaam in het water, zodat het de zondag kan blijven hangen om dicht te trekken. Dat valt tegen. Nog nooit heb ik de Goetzee zo snel vol zien lopen. De grote dompelpomp kan het absoluut niet bijbenen en binnen de kortste keren staat er zoveel zout water in dat onderlopen van de motor dreigt. Omhoog maar weer, tot het water door de naden naar buiten loopt en wat op en neer met de kraan - misschien wil de bol zo dichttrekken. Het werkt niet. Dan maar opnieuw breeuwen, of liever gezegd het werk even naslaan. Hier en daar lijkt het alsof het werk uit de naden gespoeld is. Daarna is het schip redelijk dicht. Na nog een nacht hangen houdt de pomp de lekkage bij. Goed genoeg, en dus kan de Goetzee terug naar binnen voor het volgende hoofdstuk... het boeisel.

De W.H. de Vosprijs 2017 werd uitgereikt aan Jan Paul Loeff, eigenaar van de door Huisman gebouwde Vollenhovense bol 'Goetzee'. Het aardige bij de uitreiking van de prijzen is de oorkonde die daarbij hoort, waarin alle beweegredenen voor de toekenning staan opgesomd. Jan Paul benadrukte in zijn dankwoord alle facetten van het in het bezit hebben van zo'n bijzonder schip. Een schip, nu alweer 77 jaar oud, waaraan hij regelmatig met zijn vrouw en gesteund door vrienden aan het werk is. Hij vertelde ook nog een aardige anekdote over z'n vader, die het schip in 1940 heeft laten bouwen.  Zij vader lag eens in de sluis in Stavoren, met twee oude Friezen mannen op de hoge sluismuur. Er keek één over de muur naar beneden en zei "Zeker geen Fries .....". De ander keek over de muur en reageerde "Toch wel mooi ....".

Eigenaar Jan Paul Loeff: "Deze zomer is opgegaan aan het restaureren van het achterschip. Nieuw dek, nieuw boeisel aan SB en nieuwe lijfhouten (gespiegeld/gevlinderd) en schrootjes in de kuip. Natuurlijk was een boel eronder ook niet goed meer. We hebben tot nu toe één dag gezeild en twee dagen aan een eilandje liggen uitrusten. Nu regent het en is het seizoen voorbij. Maar ja, timmeren heeft ook zijn bekoring en op de werf waar we dat doen is het gezellig."

Onlangs mochten we oude fotoalbums van Rien Gipon scannen. Hij was verwoed zeiler en fotografeerde en verzamelde ruim voor de oorlog al van alles en nog wat over de zeilsport. In de albums zit een grote variëteit aan foto’s. Veel privé foto’s. Maar, ook foto’s van de boeier 'Rana', de toen nieuwe boeier 'Thomas' en de Vollenhovensebol 'Goetzee'. Rien Gipon is al in 1963 overleden, zijn weduwe dit jaar. Rien was lange tijd voorzitter van één van de zeilverenigingen op Loosdrecht.
De foto’s zijn veelal van het formaat “postzegel” of net iets groter. Ze zijn allemaal ooit handmatig afgedrukt. De scans van de foto’s hebben we opgenomen in het stamboek archief en we hebben de foto’s van de 'Thomas' en de 'Goetzee' doorgemaild naar hun huidige eigenaren.
De foto van de 'Goetzee' uit 1941 is bijzonder vanwege de halvewinder, waar ze mee zeilt. De foto was niet bekend bij de eigenaar van de 'Goetzee', Jan Paul Loeff.
Van hem kregen we wel het volgende verhaal bij de foto en een aanvullende foto.

Bij houten ronde en platbodemjachten is onderhoud een jaarlijks terugkerend fenomeen. Daar ben je als eigenaar op voorbereid en handige eigenaars beleven plezier aan het zelf klaren van een grote onderhoudsklus. Dat ondervonden Jan Paul en Geesje Loeff uit Veere toen ze besloten er een groot deel van hun vaarseizoen aan op te offeren. 
Bij oude dames moet je niet in kleine zachte plekjes porren. Dat ondervond ik afgelopen voorjaar bij mijn 77-jarige liefde, de Vollenhovense bol 'Goetzee'. Vlak achter het schildpadblok van het zwaardval zat in het boeisel aan stuurboord een klein plekje zonder lak en van een bedenkelijke kleur. Heel voorzichtig erop drukken leverde een gat op van 3 bij 3 centimeter. Nadat het blok was verwijderd bleek dat eronder allemaal turf zat en er ontstond al gauw een groot gat. Dan heb je de keus: of een stukje zetten in het boeisel of het structureel aanpakken en een groter deel van het boeisel vervangen. Die beslissing baseer je op een aantal dingen:

• is de rest van het grotere deel nog goed,
• ben ik in staat om de reparatie te doen,
• heb ik de tijd ervoor,
• heb ik de materialen.

Welnu, de rest van dat anderhalve meter, erg kromme, boeisel was niet goed. Ieder jaar moest er gekrabd worden omdat de lak eraf bladderde, de bovenrand was zacht en er zaten wat zwarte vlekken in van roestige spijkers. Dan is de vraag, kan ik het? Het is weliswaar een erg krom stuk hout, maar een paar jaar geleden had ik ervaring opgedaan met stomen in een stuk buisfolie met het schip als mal. Ik heb daar toen ook over geschreven. Technisch zou het geen probleem zijn, maar er zat wel een stuk achterdek in de weg om klemmen mogelijk te maken. Het plaatsen van de klemmen zou alleen van bovenaf mogelijk zijn. Nu waren dat achterdek en vooral de potdeksels erlangs ook al tijden plekken waar de lak ieder jaar vanaf donderde. Ook daar waren er dus allerlei zaken niet in orde.