Turc

Bernard van Gils is evenals zijn vrouw Jeanne niet alleen gehecht aan de eigen 'Turc', maar hij heeft in een aantal jaren een indrukwekkende documentatie samengesteld over Nederlandse en Belgische Hoogaarzen en Hengsten. In Stichtingsmonografie nummer 27 - Drie Hoogaarzen heeft hij onder andere het verhaal van zijn eigen 'Turc' opgeschreven. 
Bernard schrijft: Hoewel de 'Turc', voor zover mij bekend, het enige nog bestaande jacht is, dat in Baesrode, op de, in 1720 gestichte werf Gesar van Damme, is gebouwd, zijn daar geen gegevens betreffende de bouw te vinden, terwijl die bij het schip zelf wel duidelijk voor handen waren. Terloops zij hier vermeld dat de bekende, 16 meter lange, botter 'Zomerland' van Doeksen op Terschelling, in 1901 eveneens op deze werf is gebouwd; of beter gezegd wàs gebouwd want de 'Zomerland' is omstreeks 1965 door de eigenaar tot zinken gebracht. 
De 'Turc' heeft tot 1958 Lillo aan de Schelde, ten noorden van Antwerpen, als thuishaven gehad. Zij heeft daar steeds tezamen met de hengst de 'Pax' gelegen. Zoals in België. zeker toentertijd, gebruikelijk was, hadden mensen maar ook schepen, bijnamen. Zo heette de 'Turc' de 'Sauspan' en werd de 'Pax' de 'Loebas' genoemd. Ik ben daar in Stavoren achter gekomen, nadat de 'Turc' reeds in ons bezit was. Een toevallig daar passerende Belg vertelde mij het verhaal, waaruit deze Bourgondische ambitie tot toepasselijke naamswijzigingen bleek. De overwegingen, die aan die namen ten grondslag liggen, zijn, dat een gezellige dikke goedmoedige vent bij onze zuiderburen vaak 'enen Loebas' wordt genoemd. Een hengst, toch al een breed zwaar wat log aandoend schip en de 'PAX' was een bijzondere zware logge hengst, vandaar de 'Loebas'. Dit schip is door brand verloren gegaan.
De 'Turc' daarentegen is met vrij veel zeeg en haar sterk geveegd Lemmer achterschip en de spitse boegvorm van de Hoogaars, erg elegant en heeft daardoor nogal wat weg van de vorm van een ouderwetse juskom, vandaar de Belgische benaming 'De Sauspan'. 

De 'Turc' schijnt ook nog de bijnaam 'de boterpot' gehad te hebben. Hoe ze aan haar normale naam is gekomen is weer een heel ander verhaal, dat mevrouw Crahay mij heeft verteld.
Haar man, die ik niet meer heb gekend, is tijdens de eerste wereldoorlog lange tijd bij de loopgravenslag aan de IJzer betrokken geweest. Toen de oorlog was afgelopen en hij de ernstige psychische gevolgen daarvan te verwerken had, heeft hij om wat meer ontspanning te vinden, wat zij toen noemden, een 'bateau de chasse' overgenomen van een zekere Cuerte. De naam die deze man zijn boot had gegeven, bestond in het anders rangschikken van de letters van zijn eigen naam. Zo ontstond de eerste 'Turc'. De huidige 'Turc' zou dus eigenlijk 'Turc 11' moeten zijn. Uiteraard is de 'Turc' ook in verband gebracht met 'Tête du Turque' in de betekenis van zondebok - wrijfpaal of ook wel de kop van Jut. 
Toen de 'Turc' eens in Le Touquet in zeer grote moeilijkheden raakte, en bij zware zeegang dreigde op het strand te slaan, maar zich tenslotte uit de situatie redde, werd vanaf de Lemsteraak 'Salamander' keihard geroepen , ‘At Aturk' en dat is nu soms nog de erenaam. 

Zie Pag. 401-411 - Monografie 27 - Drie Hoogaarzen

In 1958 lag in Drimmelen een Hoogaars te koop. Wij hadden voor hoogaarzen grote genegenheid zonder dat we ooit hebben kunnen vaststellen waarop die sympathie nu eigenlijk steunde, want wij hadden nog nooit één stap op het dek van zo'n schip gezet. De koop was snel gesloten. En nu, na bijna 28 jaar, is diezelfde „Turc" op haar ruim zestigjarige leeftijd nog steeds een „kostbaar" troetelkind. Een bijzonderheid is wel, dat zij nog steeds haar tweede eigenaar heeft.

Bernard van Gils: Hoogaars 'Turc', Liefde op het eerste gezicht

In het SSRP jaarverslag 2000 wordt melding gemaakt van de volgende restauratie:

Bij het door Van Damme in Baesrode in 1925 gebouwde stalen hoogaarsjacht Turc bleek de lekkage door het authentieke teakdek niet meer met deknadenrubber te bestrijden.

Na de sloop van het dek bleek dat het onderliggende ijzerwerk ook was aangetast. Zowel het ijzerwerk als het houten dek (35 mm massief teak) zijn door Van Duijvendijk in Tholen vernieuwd. Tevens is een deel van de roef vervangen: nieuwe stalen roefschotten, mahonie dekbalken en teak dekdelen. Na de sloop van het dek bleek dat het onderliggende ijzerwerk ook was aangetast. Zowel het ijzerwerk als het houten dek (35 mm massief teak) zijn door Van Duijvendijk in Tholen vernieuwd. Tevens is een deel van de roef vervangen: nieuwe stalen roefschotten, mahonie dekbalken en teak dekdelen. 

De oude Romeinen wisten het al: ze konden nog zulke grootse heldendaden verrichten op het slagveld, in de boeken leken die altijd de mindere van die van de Grieken, want die hadden de betere schrijvers. Zo is het ook een beetje met de Turc. Die heeft slechts drie eigenaren gehad voorafgaand aan de huidige, maar een ervan schreef een veelgelezen stuk in Spiegel der Zeilvaart. Het droeg de titel 'Liefde op het eerste gezicht' en dat zette de Zeeuwse traditionele schepen weer helemaal op de kaart, ruim dertig jaar nadat datzelfde al met de noordelijke scheepstypen was gebeurd. Bovendien maakte Bernard van Gils, want over eigenaar nr. 2 hebben we het, een iconische foto van zijn schip; een stilleven, zo prachtig, dat alleen al die foto genoeg was om iedereen ervan te overtuigen dat dit het mooiste schip was dat ooit het water beroerde. Geen wonder dat de Turc een zeer bekende naam werd.
Zo had Eelco na het sluiten van de koop een basis waarmee hij aan de slag kon. Hij benadrukt dat hij moest werken met een begroting en dat er een limiet was aan de fondsen, met andere woorden, een 'strak schip' zou het nooit worden. Maar dat was ook helemaal niet zijn bedoeling. Hij huldigt het standpunt dat je best mag zien dat het om een schip van bijna honderd jaar oud gaat. Dus geen nieuwe mastkoker, geen nieuwe ankerlier of een nieuwe indeling van het interieur. Maar uiteraard wel vervanging van alles wat ronduit rot bleek. Het lijstje? De (niet meer originele) kuip waar de gaten in vielen, het roer, de rondhouten, afgezien van de kluiverboom, de zwaarden (verworden tot potgrond) en de gaffel.
Toen afgelopen zomer de hoogaars weer vaarklaar lag, bleek Eelco van zijn werkgever een uitgelezen kans te krijgen. Hij kon zo lang vrij nemen dat een tocht naar midden Finland in beeld kwam, naar thuishaven Kokkola. Het werd een trip om nooit te vergeten waarbij hij en zijn gezin het schip helemaal leerden kennen. Vijf weken was de Turc onderweg met daggemiddelden van zo'n 6o mijl. 'Gelukkig hadden we ook extra spierballen en zeilkennis aan boord, want de Turc toonde zich af en toe een beetje een eigenwijze oude dame. Met alleen een grootzeil laat ze zich niet goed zeilen, er moet een fok bij en dan moet je haar goed trimmen, want anders is het sleuren aan het helmhout.' Maar als ze dan eenmaal goed getrimd is en ze komt op vlak water, dan tilt ze haar rokken op en begint ze te rennen om een opmerkelijke snelheid te bereiken voor een schip van bijna een eeuw oud: 8,2 knopen. En dat is niets meer en niets minder dan een heldendaad voor zo'n oude dame.