Vrouwe Anna Beatrijs

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

Werfboek van Lolke Lantinga

Lolke Lantinga had een nieuwe boot gebouwd met terugname van de oude. Dit blijkt uit een passage in de in paragraaf 6.7 vermelde werfboeken: . . .

Heden Zaturdag 2 Mei een nieuw groot zeilboot aangenomen te maken voor Kuiper boer te Workum - moet lang zijn 4,80 meter en breed of wijd over de strijklatten 2,25 meter met roer en zwaarden, koper op de kop van 't roer en om de zwaardskoppen koperen sterren en de zwaardsbouten de koppen overkoperen, met slot op huisjedeur, digte banken in de zijden en langs schotjes onder de voorplegt de botteloef met insteker en de stangen, de boomijzers en vlagijzer van zijn boot moet weer aan het nieuwe boot, ik ruil zijn boot er dan aan met zeil en 2 fokken en krijg dan f 125 toe op zijn boot, moet op het aller spoedigst klaar.

Er is ook een kwitantie bewaard gebleven, waarop vermeld staat . .

de som van Tweehonderd Zeven en Zeventig gulden en twee en zestig cent strekkende tot betaling voor een aan hem (i.c. P. Kuipers) geleverd nieuw groot zeilboot met tuig en het oude boot met tuig erbij.

Hieruit blijkt dat de oude boot (met wig erbij) inderdaad als deel van de betaling is ingeleverd; met het bedrag van f125,- dat Lantinga volgens het werfboek voor de oude boot betaalt, zou de nieuwe dus in totaal f 402,62 hebben gekost. Het blijft natuurlijk speculatief te veronderstellen, dat de ingeleverde oude boot die zou kunnen zijn, die E.H. van der Zee in 1861 bouwde voor A.R. Kuipers te Workum. We hebben niet kunnen verifiëren of deze Kuipers inderdaad een voorzaat was van de opdrachtgever van de nieuwe boot.

Aardig om ook in zijn geheel te vermelden is de inhoud van een briefje van Lolke Lantinga aan Kuipers:
IJlst 5 Junij 1907. - Mijnheer en vriend. - Ik heb voor u de mastmaker S. de Vries ook gevraagd om prijsopgave van de tuig. Hij heeft mij een briefje gegeven waarop staat f 36,50 en met de mastgewigt f45. R. Wijtzes had f 42 zonder mastgewigt. Ik heb het nu aan de Vries besteld voor u. Ik ben gister te Sneek ook bij de zeilmaker Y. Wielinga geweest die zegt dat de gaffel 1.45 meter zoo wel wat heel lang is - hem dacht ongeveer 1,35 meter beter anders wordt het zeil van boven wel wat breed. Gij moet dat nu zelf weten. Voor dat het zeil gemaakt wordt moet eerst de gaffel. Ik zou het wel goed vinden dat gij de kleinste fok van u a.s. maandag of dingsdag met de Sneeker boot aan mij zendt dan zal ik de zeilmaker die laten zien dan kan hij de nieuwe tuig van dat zelfde soort katoen maken, ik zal u de fok dan direct terug zenden. Ik verwacht dan met een de lengte van botteloef en insteker voor de steven van u, fok en zeil zal kosten ongeveer 60 a 70 gulden, met touw werk. -

Na groeten in afwachting, Uw vriend, w.g. L.O. Lantinga.

De 'Snoek' van de familie Kuipers in Workum

De tjotter "Snoek" blijft ruim 40 jaar eigendom van de familie Kuipers. Over deze periode is betrekkelijk weinig te vermelden. Aanvankelijk werd er veel wedstrijd mee gevaren. De heer S.D. Haagsma, huidige eigenaar van een andere Workumer tjotter "De Twa Sisters", gebouwd door Eeltje Holtrop van der Zee, weet nog het volgende te vertellen. Kuipers deed er alles aan om tijdens het hardzeilen "De Twa Sisters" te verslaan; hij huurde daartoe zelfs beroeps-skûtsjeschippers in. Dat deed grootvader Jan Haagsma trouwens ook, met dit verschil, dat deze altijd zelf stuurde. Er werd dus felle strijd geleverd, waarbij de "Snoek" zelfs een keer zou zijn omgeslagen.

Mevrouw C. J. van Alphen de Veer-Van der Sijp te Oosterbeek koopt de tjotter

Begin jaren vijftig wordt de "Snoek" verkocht aan de firma Wester in Grou, waar zij in de verhuur belandde. De naam wordt dan "De Klomp". In de zomer van 1956 gaat de tjotter over in handen van mevrouw C. J. van Alphen de Veer-Van der Sijp te Oosterbeek. De thuishaven wordt dan Oosterbeek, waar aan de oever van de Nederrijn, ter hoogte van het eeuwenoude kerkje, de badmeester van een primitief zwembad tussen twee kribben, een kleine jachthaven exploiteerde. Mevrouw Van Alphen de Veer treedt via Wester in contact met de voorlaatste eigenaar, de heer J.T. Kuipers, zoon van de opdrachtgever. Deze schreef haar dat zijn vader de tjotter in IJlst had laten bouwen en stuurde haar, behalve de boven weergegeven brief van Lolke Lantinga, ook de hierbij afgebeelde copie van de kwitantie, waaruit blijkt, dat het hier inderdaad de in 1907 gebouwde zeilboot betreft. Mw Van Alphen de Veer vertelde ons nog als bijzonderheid, dat de boeisels grijs geverfd waren met witte biezen. Mogelijk voerden de tjotters uit Workum vroeger deze kleurcombinatie om zich te onderscheiden. De andere nog bestaande Workumer tjotter, "De Twa Sisters", voert deze combinatie nog altijd.

Met haar drie kinderen bracht de nieuwe eigenares de schoolvacanties door zwervend over de Friese meren; de tocht erheen werd zonder hulpmotor zoveel mogelijk zeilend gemaakt, wat zelfs in die jaren een zeer sportieve prestatie betekende. Later verbleef de tjotter, die naar de dochter "Vrouwe Anna Beatrijs" werd genoemd, enige jaren in de jachthaven van Zwartsluis. In 1960 krijgt W.H. Fortuin van de secretaris van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten opdracht opmetingen en tekeningen van de tjotter te maken" met het oog op het door de stichting uit te geven boek over ronde en platbodemjachten; daarin zijn deze tekeningen inderdaad ook opgenomen. Enige jaren later gaat de "Vrouwe Anna Beatrijs" over in handen van Dr J.W.C.M. van der Sijp te Wassenaar, die haar bij de werf Admiraal in Giethoorn wat liet opknappen.

In 1971 werd zij bij Piersma grondig gerestaureerd. Sinds Heeg in 1977 de thuishaven is geworden, is de "Vrouwe Anna Beatrijs" weer duidelijk aanwezig op de Friese meren; zij neemt sindsdien elk jaar deel aan de Regionale Friese Reünie aldaar. Na veertig jaar in de familie te zijn geweest verkoopt de heer Van der Sijp in 1996 de tjotter aan zijn plaatsgenoot notaris Mr N.P.C. van Wijk.

Technische gegevens

Hoofdafmetingen

• Lengte over de stevens    4,90 m
• Grootste breedte buitenkant huid    2,18 m
• Holte op het grootspant    0,99 m
• Zeiloppervlak: Grootzeil + fok    25,3 m2

Bijzonderheden

• geen kielbalk
• rond grootspant
• vlaktilling 0°
• kielgang, brede zandstrook + vulgang, 5 huidgangen
• laag voordek van geverfde losse delen; bedelbalk
• snijwerk op boeisels, bedel- en hennebalk breed roer met in de kop uitgesneden stralende opgaande zon

Eén foto kan veel teweeg brengen, zo blijkt uit het verhaal van de hier afgebeelde tjotter. Robin van Son vond deze foto van tjotter met gestreken mast in de collectie van het Zuiderzeemuseum. Zou dit niet 'De Twa Sisters' kunnen zijn, die in 1888 gebouwd werd door Eeltjebaes? 
Het bijzondere aan 'De Twa Sisters' is dat ze een grijs boeisel heeft met witte biezen. Robin deelt deze foto daarom met de huidige eigenaar, Siebe Haagsma. Die ziet al snel aan allerlei details dat het niet zijn tjotter is. Vervolgens komt de tjotter 'Vrouwe Anna Beatrijs' in beeld. Deze had vroeger ook een grijs boeisel met witte biezen. Robin neemt ook contact op met de huidige eigenaar van de 'Vrouwe Anna Beatrijs', Folmer Kamminga en deelt vervolgens de foto in een Facebook-groep van eigenaren van kleinere houten ronde jachten.
Er ontstaat een boeiende en levendige discussie over allerlei wetenswaardigheden van de tjotter. In de mail-wisseling tussen de diverse liefhebbers, die volgt op de oproep van Robin, komen er ook persoonlijke herinneringen naar boven. Deze kleuren een deel van het verleden van de tjotter gedetailleerd in en maken duidelijk dat zo'n scheepje meer is dan een "ding" om mee te varen, het is emotie!

Het hele verhaal achter een foto

Martijn en zijn crew hebben een grandioos werk verricht. Na de massieve schade opgelopen in augustus 2020 is ze teruggebracht in de “vorm” zoals Lolke Lantinga haar in 1907 in IJlst van de helling heeft te water gelaten.

Folmer Kamminga schrijft:
Ik ben de afgelopen tijd nog wat in de historie van de 'Vrouwe Anna Beatrijs' gedoken. Onder andere is mij wat meer bekend geworden over de eigenaars wisseling J.T. Kuiper - Wester Grouw. In de brief van Kuipers van 25 augustus 1956 schrijft hij zelf dat hij ca drie jaar geleden het zeilwerk heeft laten vervangen (kosten ca Fl 400), ergo dus ergens in 1953. Zijn schiphuis was gelegen schuin tegenover het huis van de brugwachter van de Noorderbrug in Workum, die op de foto staat waarmee Robin in 2019 vond (het verhaal achter een foto ...)
Julius was daar duidelijk met de 'Snoek'' (nu 'Vrouwe Anna Beatrijs') aan het bomen, mogelijk naar zijn schiphuis. Volgens info van een paar oude Workummers bevond zich daar een schiphuis en lag de oude boerderij van Kuiper daar vlakbij. In de periode 1954-56 is daar het één en ander afgebroken, ook de boerderij van Kuiper zou rond die tijd of iets later afgebroken zijn.
Het is redelijkerwijs aan te nemen dat de tjotter eerst op zijn vroegst in de tweede helft 1953 of begin 1954 naar Wester verkocht is en uit de briefwisseling tussen J.T. Kuiper en mevrouw van Alphen de Veer- van der Sijp dd augustus 1956 is op te maken dat zij rond die tijd de nieuwe eigenaresse was. De tijdlijn kan wat mij betreft dus worden aangepast.
We gaan onverdroten verder met de speurtocht naar de historie van de 'Vrouwe Anna Beatrijs'!