Firma G.S. v.d. Werf & Zoonen, Scheepswerf ‘Kromwâl’ - Britswerd
Om de vissers en boeren te bedienen, maar vooral het drukke scheepvaartverkeer op de Franekervaart is er in de 17e eeuw in de nabijheid van Britswerd een scheepstimmerwerf ontstaan. De Franekervaart was de verbinding geworden voor de boeren om hun kaas en boter naar de steden te vervoeren. Duidelijk is dat in 1651 er een helling op Kromwâl was aan de vaart. Na het overlijden van Gerben Abes nam Abe Gerbens de werf over in 1773. Het was deze Abe Gerbens die in 1811 de familienaam Van der Werf aannam.
Op de werf op Kromwâl, even ten westen van de dorpskern van Britswerd en de Franekervaart, werden vooreerst voornamelijk schouwen en pramen gebouwd en gerepareerd voor handelaren, beurtschippers, vissers en boeren. Symen Gerbens van der Werf nam in de vijftiger jaren de leiding over op de werf aan de Franekervaart. Er was voldoende klandizie uit de scheepvaart van Franeker naar Sneek en vice versa. Scheepstimmerknechten werden geregeld gevraagd aan het einde van de winter om de oplopende vraag naar nieuwe snikken en reparaties van oude schepen te kunnen bolwerken. Naast pramen bouwde hij tussendoor zeilboten, hardzeilers, van 4,40x1,94 m en van 4 el 6½ palm x 1 el 8½ palm (3,40x1,53 m). Voorlopers van de tjotters.
Gerben Symens van der Werf
Van zijn vier zonen werden er drie scheepstimmerknecht. Gerben Symens van der Werf (*27-05-1849 te Britswerd - †13-10-1926 te Britswerd), Hans van der Werf (*13-09-1851 te Britswerd - †30-07-1929 te Obergum) en Sint van der Werf (*12-12-1867 te Britswerd - †24-02-1959 te IJlst) hadden bij hun vader het vak geleerd. De vierde, Ente werd timmermansknecht. Sint verhuisde naar IJlst en werd meesterknecht bij Crolus. Gerben Symens en Hans werkten hoofdzakelijk op Kromwâl.
Gerben Symens van der Werf was een uitmuntende tekenaar. Hij maakte veelal eerst een tekening van zijn te bouwen schepen. Hier zijn gelukkig vele exemplaren van bewaard gebleven in het Fries Scheepvaartmuseum. Vervolgens werden er op schaalmodellen gemaakt. Naast de pramen bouwde Gerben Symens en zijn zonen veel roefschuitjes van rond de 20 ton. Maar er werden niet alleen werkschepen gebouwd. Voor de pleziervaart werden er veel tjotters en Friese jachten door de jaren heen gebouwd. De tjotters en jachten waren rond de zes meter lang en ca. 2,80 m breed. Eén van hun Friese jachten, de ‘Neptunus’ uit 1919, is tegenwoordig in de Schepenhal van het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen nog te bewonderen. Het casco van een ander jacht, de 'Henriëtte', toen met kajuit, komt in 1982 in Zoutkamp aan haar eind, toen ze bij een takelpoging in elkaar werd geknepen.
Firma G.S. v.d. Werf & Zonen, Scheepswerf 'Kromwâl'
Tussen de twee oorlogen werd op 15 maart 1920 de samenwerking tussen vader en zonen omgezet in de Firma G.S. v.d. Werf & Zonen, Scheepswerf “Kromwâl” en verhuurde ze onder Britswerd pramen en bouwden ze melkschouwen, zeilsloepen van 6x1,65 m met tuigmodel vrijbuiter, bakdekkruisers en ijzeren boeiers. De boeiers hadden een lengte van circa 8 m en een breedte van 3,30 m met een holte van 1,40 m. Een aantal tjotters en boeiers werden voor eigen risico op stapel gezet en later verkocht, soms door bemiddeling van scheepsmakelaars als Hylke van der Zee uit Sneek of door R. Dragt uit Aalsmeer.
De laatste werfbazen
Symen Gerbens (*08-09-1879 te Britswerd - †14-03-1950 te Britswerd) en zijn broer Ids van der Werf (*13-03-1887 te Britswerd - †09-02-1967 te Britswerd) waren de laatste werfbazen. De broers waren scheepsbouwers in staalijzer en hout. Symen Gerbens deed nog de administratie en het teken-, bereken- en calculatiewerk, waarmee hij verantwoordelijk was voor de vormgeving. Ids was als werfbaas meestal op de werkvloer te vinden voor de praktische uitvoering. Deze combinatie leverde voldoende werk op, waardoor de beide broers ongeveer vijf man personeel hadden. Hiermee kon aan veel vraag voldaan worden.
Meer informatie over de familie en de werf is te vinden op de website www.skutsjehistorie.nl.
Artikel Nieuwsblad van Friesland 4 april 1936
De drie zeiljachten op bovenstaande foto zijn door ons gebouwd. De boeier is van staalijzer met teakhouten dekken. De laatste eigenaar zeide bij de opdracht: "ik ben op ijzer tegen geweest en nu krijg ik waarachtig toch een ijzeren scheepje met óók nog ijzeren dekken." Uit zijn brieven is echter later gebleken. dat het hem best beviel.
Fa. G. S. VAN DER WERF en Zn.. Werf "Kromwal" Britswerd bij Sneek.
