Houten Zalmschouw gebouwd naar een tekening van W.K. Versteeg - Arie vd Ree en Peter Schouten
Gebouwd op de werf Peter Schouten in Kortenhoef
Inleiding
"Bestaat er nog een oude houten zalmschouw"? Die vraag kan kort en krachtig beantwoord worden met "Nee". Ook tijdens opgravingen is er tot nu toe niet een gevonden. Dat is jammer voor ons als schepen liefhebbers. De meeste kennis die er is over zalmschouwen dateert ongeveer vanaf 1890. Dit is de begintijd van het klinken van ijzeren schuiten. Voor die tijd werden zalmschouwen in hout gebouwd.
Het verspreidingsgebied rond de grote rivieren was ook niet zo groot. De ontwikkeling van deze houten schuiten is vermoedelijk pas in de eerste helft van de negentiende eeuw begonnen. In deze korte periode zullen er dan ook niet veel in hout gebouwd zijn. Helaas kunnen we geen aantallen aangeven. Dat wil niet zeggen dat er helemaal niets te vinden is. In dit boek hebben we alles, wat bekend is tot nu toe van deze vissersschuiten, verzameld. Uiteindelijk hebben de verzamelde gegevens er mede toe geleid dat er een houten zalmschouw gebouwd is. Dit boek is dan ook gelijk een verslag van de bouwactiviteiten.
Als leidraad is de tekening van W.K. Versteeg gebruikt.
De inhoud van het boek
- Inleiding.
- Inhoud.
- Bestekken, tekeningen, modellen enz.
- Foto's van houten zalmschouwen.
- Nieuwe tekening.
- Bouw van een houten zalmschouw.
- IJzerwerk op een houten zalmschouw.
- Los houtwerk.
- Zeilen, huik en touw.
- Hout.
- Terminologie en bronnen.
Scheepsbouwer Peter Schouten in Kortenhoef
Al jaren loopt Peter Schouten met het idee rond om een houten zalmschouw te bouwen. In 2020 begint het idee wat vastere vorm te krijgen. Schouten is inmiddels al aardig bekend met dit scheepstype. Diverse onderdelen zoals roeren, zwaarden, masten en riemen heeft hij gemaakt voor diverse zalmschouwen. Na met mensen uit de zalmschouw-wereld te hebben gesproken over het bouwen van een houten exemplaar, kwam er wat meer historische informatie vrij. De foto's, tekeningen en informatie zijn verzameld door Arie van der Ree.
De eerste vraag die boven kwam drijven was, "wat voor type zalmschouw moet het worden". Alle nog bestaande historische zalmschouwen zijn gemaakt van ijzer of staal. Van de houten exemplaren is geen enkele schuit over gebleven.
De volgende vraag was "zijn er tekeningen van houten zalmschouwen"? Er worden in musea tekeningen gevonden en worden diverse houten scheepsmodellen bekeken die bewaard zijn gebleven. Uiteindelijk is door Peter Schouten besloten om de tekening van W K Versteeg als voorbeeld te gebruiken. Daarvan is een nieuwe tekening gemaakt en zijn er wat aanpassingen in aangebracht. Gevonden foto's van oude houten zalmschouwen worden gebruikt om details in de tekening te verbeteren.
Het hele proces van het zoeken naar en het maken van de juiste tekening staat uitgebreid in tekst voorzien van veel foto's in het boek beschreven.
De Schrijvers
Arie van der Ree.
Mijn grootvader had een deels nautische carrière, en andere leden in de familie waren en zijn zeilers. Het is dan ook niet vreemd dat daar ook mijn interesse ligt. Mijn geboorteplaats Dordrecht en haar omgeving bieden bovendien veel mogelijkheden om te varen. Oude schepen hadden mijn aandacht; daar zag ik wat in. Eind jaren zeventig van de vorige eeuw werd mijn aandacht getrokken door een "drijver", zoals de zalmschouw in Dordrecht werd genoemd. De aanschaf van een nieuwe zalmschouw zorgde ervoor dat ik geïnteresseerd raakte in de historie van deze schuiten. Na een aantal jaren varen wilde ik liever een oude schuit. De aanschaf en restauratie van een oud exemplaar zorgde dat ik aandacht kreeg voor de constructie van dit soort schuiten. Ik begon met onderzoek te doen naar alle soorten zalmschouwen. Dit onderzoek was historisch van aard, waarbij ik tevens foto's verzamelde en gesprekken had met de laatste overlevenden uit de tijd dat er nog met deze schuiten gevist werd. Via het clubblad van de inmiddels opgerichte vereniging V.B.Z. ben ik in staat geweest om veel onderwerpen te beschrijven. Samen met Rhett Eekels ben ik daarnaast een informatiecentrum voor geklonken schuiten begonnen, omdat daar naar ons idee behoefte aan was. Maar ook het gebruik van deze schuiten in de praktijk interesseerde mij. Zeilen en roeien, maar bijvoorbeeld ook vissen met netten. Helaas zijn de mogelijkheden beperkt om dit op historische gronden te doen. Het is voor mij een prachtige hobby waar ik veel plezier aan beleef.
Peter Schouten.
Peter groeide op in een gezin waar kunst en vormgeving belangrijk was, in de waterrijke omgeving van Kortenhoef. Hierdoor ontstond zijn liefde voor water en bijzondere boten. Als twaalfjarig jongetje kwam de jonge Peter bij Scheepsrestaurateur Piet Dekker terecht, waar zijn belangstelling voor oude schepen en timmeren steeds verder groeide. Na een aantal jaren in de houten botenbouw werkzaam te zijn geweest begon hij in 1983 zijn eigen scheepstimmerwerf . Eerst in een karakteristieke Tjalk, daarna op een Klipper en later, hoe bijzonder, naast de werf van zijn grote leermeester.
De werkzaamheden bestonden eerst uit maken van houten onderdelen en restauratie van oude schepen. De laatste twintig jaren werd ook nieuwbouw van houten schepen ter hand genomen. Door veel met geleende schepen te zeilen zijn steeds meer ideeën uitgewerkt tot het bedenken van nieuwe modellen en constructies waardoor dit heeft geleid tot de bouw van diverse nieuwe scheepsontwerpen.
Het Engelse visserij verleden heeft, zonder afbreuk te doen aan het Hollandse erfgoed, ook veel invloed gehad op deze nieuw gebouwde schepen.
De houten zalmschouw is een van de laatste oer Hollandse projecten van mij waar Arie van der Ree een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd.
Lang geleden is mijn interesse in de zalmschouw gewekt. Tijdens een vaarvakantie naar Zeeland was er een toevallige ontmoeting in Gorinchem met een aantal zalmschouwen, waaronder die van Rhett Eekels. De eenvoud en doelmatigheid van deze schuiten sprak mij zeer aan. Het niet langer hoeven knoeien met losse dekzeiltjes maar het hebben van een droge slaapplek onder de vaste huik, maakte deze boten bijzonder.
De interesse in het visserij verleden en deze schuiten, aangewakkerd door boeken als Hardinxveld en Riviervisser' (de Jong), 'Rivieren, boten en vissers' (Verhagen) en later het boek Drijverschuiten' (v.d. Ree, Eekels, Hoogmoed, Reijswoud), is alleen maar toegenomen. Een grote informatiebron, naast het maritiem museum Rotterdam, was het boek Drijverschuiten'.
Tijdens de vernieuwbouw van de steekhengst Boreas' zag ik steeds meer overeenkomsten in met name het achterschip, wat niet zo gek is gezien het visserij verleden van deze beide schepen. Daarna groeide steeds meer het verlangen een houten zalmschouw te bouwen en in 2021 is hier dan toch een begin mee gemaakt. Hier volgt een beknotte beschrijving van de bouw.
Als leidraad is er een tekening van Versteeg uit 1951 en twee oude handgeschreven bestekken gebruikt, door Arie van der Ree aangeleverd. Doordat hij regelmatig de bouw van de Boreas bezocht leerden we elkaar beter kennen. Tijdens een bezoek bij hem thuis hebben we honderden foto's bekeken en besproken. Naar aanleiding hiervan heeft Arie alle foto's die hij in bezit heeft van houten zalmschouwen, in een map voor mij gebundeld. Met deze gegevens heb ik een halfmodel gemaakt en daarna een nieuwe tekening met de nodige aanpassingen.
Peter Schouten heeft het visserijregistratie teken van Brielle gebruikt als naam en het jaar van de tewaterlating er aan toegevoegd: BI23.
Verkrijgbaarheid
Het boek "Houten Zalmschouw gebouwd naar een tekening van W.K. Versteeg" is online te bestellen op de website www.dordtsebestseller.nl.
In het boek de beschrijving van de bouw van een houten zalmschouw. Alle, bij ons bekende gegevens en foto's van houten zalmschouwen hebben we in dit boek verzameld en beschreven.