Stamboek van Friese Ronde jachten in 1952-1953

Van elk ingeschreven vaartuig worden zoveel mogelijk gegevens vermeld, zowel wat de bouw en afmetingen betreft, als de bouwmeester, bouwjaar, eigenaar, vorige eigenaar. Verder al hetgeen van belang kan zijn voor de historie van de Friese jachtbouw in het algemeen en voor de geschiedenis van de ingeschreven schepen in het bijzonder. Hierbij werden foto's en zover deze bestaan, tekeningen of fotocopiën van de bouwbestekken uit de werfboeken verzameld. Het oogmerk van deze verzameling is niet alleen en zelfs niet in de eerste plaats om voor de historie, gegevens van deze jachten bijeen te brengen, maar vooral ook om de vaak latente belangstelling voor deze schepen te activeren. Niemand, die van het water houdt, ontkomt aan de bijzondere bekoring, die uitgaat van onze boeiers en open Friese jachten en tjotters, zo terecht de „Glorie der Friese (en Hollandse) Wateren" genoemd.

Een levende historische roman, die ergens in de vorige eeuw (gerekend vanaf 1952) begint

Niettemin scheen iedereen zich langzamerhand neer te leggen bij het feit, dat deze scheepstypen gedoemd leken binnen afzienbare tijd uit te sterven. Nu is het echter gelukkig zo met deze schepen gesteld, dat zij zich niet zo gemakkelijk laten uitroeien. Zij hebben in hun Bouwwijze zoiets onverwoestbaars, dat zij voor de eeuwen gebouwd schijnen en zelfs na jaren van misdeeld onderhoud als nieuwgeboren te voorschijn komen, wanneer zij weer eens een winter goed onder handen genomen zijn door goede vaklieden, die gelukkig nog te vinden zijn, vooral in Friesland, doch ook elders in Nederland.
„Dit meesterstukje van Friese ambachtskunst, waar "ik altijd met weemoed aan ben blijven denken", schreef mij een bekende vroegere eigenaar van de oude Friese boeier, waarvan ik het vorig jaar de gelukkige bezitter werd en in die geest schreven of spraken. alle nog levende vroegere bezitters. Want dit is een andere merkwaardigheid van deze schepen, wie eigenaar wordt van een Friese boeier of -jacht, zal met mij ervaren, dat hij niet alleen een schip koopt met karakter en een eigen traditie, doch tevens, dat hij als het ware wordt opgenomen in een levende historische roman, die ergens in de vorige eeuw begint en die hij zal helpen voortzetten zolang dit hem mogelijk is.

Eeltje Holtrop van der Zee in Joure

Ik moet in dit bestek nog iets meer vertellen van het „Stamboek" en speciaal van de historie der nog bestaande boeiers en jachten, gebouwd door Eeltje Holtrop van der Zee. De lijst van boeiers en jachten, die dit artikel begeleidt, geeft slechts een nuchter overzicht van tot dusver verzamelde gegevens. Het geluk wilde, dat de werfboeken van "Eeltjebaas" bewaard bleven zij en dat zij degelijk ingebonden een plaats kregen in de verzameling van het Friese Scheepvaartmuseum te Sneek. Uit correspondentie met de eigenaars, door vergelijking met gedrukte bronnen, oude jachtregisters en jubileumuitgaven van zeilverenigingen, bestekboeken van de firma T. Molenaar & Zn., zeilmakers te Grouw van 1759 tot heden en met de notulenboeken der K.Z.V. „Oostergoo", die aanvangen in 1848, kwamen de gegevens bijeen.

Meer bekwame scheepsbouwers in Friesland

Er waden uiteraard meer bekwame scheepsbouwers in Friesland, die eveneens mooie platbodemschepen bouwden. Ik breng hierbij in herinnering namen als F. Lantinga te IJst, W. H. Postma van de werf „De Pôlle", bekend vooral als bouwer van de snelle „Pôlle Schouwen", E. Wester, Grouw, bouwer van de eertijds welbekende „Njord" van Mr. Kingma Bokjes, thans eigendom van Dr. Bouma te Zwolle. Zij behoorden echter tot een jongere generatie dan Eeltje Holtrop van der Zee en de grote tijd van de Friese boeiers en jachten was reeds goeddeels voorbij, toen zij aan bod kwamen. Dit feit verklaart reeds voldoende waarom men zelfs in een jachtregister van 1924-'25 wel verschillende tjotters en schouwen van hun werven vindt, maar zeer weinig boeiers en jachten. De meerderheid van de in dit jachtregister vermelde boeiers en jachten kwam inderdaad van de werf te Joure. 

Stamboek van Friese Ronde jachten in de Waterkampioen

Vanaf 1927 heeft de Waterkampioen regelmatig gepubliceerd over Ronde en Platbodemjachten. Niet onlogisch natuurlijk omdat in de begintijd nog een groot deel van onze vloot bestand uit Ronde en Platbodemschepen. Voor een groot deel nog in de beroepsvaart en visserij en een klein deel als jacht gebouwd of soms zelfs al tot jacht verbouwd. Al in 1939 verscheen in de Waterkampioen een oproep om te komen tot de oprichting van een boeierclub "teneinde met elkaar in contact te komen, ervaringen uit te wisselen, misschien heel mooie exemplaren van een vroegtijdige sloop of een ongelukkige verkoop naar het buitenland te kunnen redden". Vanaf 1952 werd de Waterkampioen het communicatiemiddel van eerst Stamboek van Friese Ronde jachten en vanaf de oprichting in 1955, de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten. 

In 1952 en 1953 zijn er in de Waterkampioen een 4-tal artikelen gepubliceerd met als titel: "Stamboek van Friese Ronde jachten". In de artikelen zelf wordt gesproken van "Stamboek Friese Platbodemjachten". Daarin schrijft de auteur, C.J.W. van Waning - Kapitein ter Zee b.d., secretaris van deze commissie, over de ervaringen en resultaten van de Commissie bij de naspeuringen naar bekende en nog bestaande Ronde Jachten in die tijd. Ook is in het eerste deel een overzicht opgenomen van de toen bekende gegevens van de schepen die gebouwd zijn door Eeltje Holtrop van de Zee.