Groote Beer

In 1986 publiceert de Waterkampioen een artikel in de rubriek Ronde- en Platbodems met de kop "De herrijzenis van een Lemsteraak". In de Inleiding schrijft de auteur L. Vrijenhoek uit Leiden: Er bestaat een boek: 'Schepen die voorbij varen', samengesteld in 1927, in opdracht van de toenmalige ANWB Toeristenbond voor Nederland. In de inleiding schrijft Edo Bergsma o.a.: "Het Behoud van de mooie STOFFERING der Nederlandse wateren is waard ervoor te strijden." Nu, in 1986, zien we wat er door initiatieven van vele enthousiastelingen bereikt is, nadat door veranderingen in de maatschappij de zeilen werden vervangen door motoren bij vrachtvaart en visserij en vele prachtige zeilschepen in het vergeetboek raakten en verloren gingen.

Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten

Dat niet alle kennis betreffende bouw, restauratie en gebruik van deze zeilvloot verloren is gegaan, blijkt momenteel uit de groei van deze vloot. Steeds opnieuw zien we een nieuw of gerestaureerd schip het IJsselmeer bezeilen en het prachtige schouwspel van een klassieke zeilende vloot is vele malen te bewonderen.

De Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten is een van de clubs die zich ten doel stelden het behoud van vooral de ronde jachten te realiseren. Bij de vele evenementen, waar ronde en platbodem schepen aanwezig zijn, zien we wat bereikt is. Veelal een prachtige vloot van klein tot groot, perfect onderhouden zeilschepen: een lust voor het oog en bij de vraag wie dat allemaal onderhoudt, luidt het antwoord meestal: "Dat doen we zelf' en "Het houdt je van de straat." of "Het houdt je uit de kroeg," met andere woorden, elk vrij uurtje of weekeind wordt aangewend om te werken aan het schip. De particuliere investeringen liegen er meestal niet om, hetgeen in een tijd van bezuinigen een hele opgaaf betekent.

J.J. de Goede koopt de 'Zeemeeuw'

Gelukkig dat er de laatste jaren mensen geweest zijn die het initiatief durfden nemen om nieuwe schepen volgens traditie te laten bouwen: Particulier Initiatief, met een gezonde kijk op de toekomst. Een van deze mensen is dhr. J.J. Goede, in de Lemmeraakwereld geen onbekende, die, nu teruggetreden als actief aakzeiler, vanuit zijn modern zeiljacht ziet hoe de casco's, die hij in 1970 liet bouwen, de één na de andere, als prachtige Lemmeraak het IJsselmeer doorklieft.

Ik bezocht de heer de Goede om iets meer te weten te komen. Het gesprek met Jopert Goede is zeer levendig en enthousiast vertelt hij hoe een en ander tot stand is gekomen: alsof je een roeiboot onder zeil brengt, zo eenvoudig lijkt het, maar niets is minder waar. Geschiedenis van een Lemmeraak, de geschiedenis van de Groote Beer, wat de huidige naam is van het schip waar J. de Goede mee startte. Dat was in 1964, toen de Goede via de domeinen de motoraak kocht, die de jaren daarvoor bij de Visserij-politie had dienst gedaan. In 1929 gebouwd bij Gebr. Kok in Muiden met de naam 'Zeemeeuw', geklonken, staal, als directievaartuig onder zeil voor Rijkswaterstaat Arrondissement Zeeland. Tot 1940 heeft de aak als zodanig dienst gedaan.

In Goes, waar het schip in oorlogstijd lag, werden tijdens een bombardement de mast en zwaarden vernield, waarna men besloot de aak als motorschip verder te gebruiken.

Voorstuwing in eerste instantie een Kelvin-benzinemotor, daarna 4-cil. Kromhout 100rpm en ten slotte een G.M. 353 3-cil.-2-tactdiesel, zeer compact, bijzonder geschikt voor een schip als een Lemmeraak. We zijn in 1964 als J. de Goede contact opneemt met de bekende jachtarchitect H. Lunstroo en opdracht geeft het schip weer zeilend te maken, nieuwe mast en zwaarden, enz. Een pracht stuk werk, dat in 1966 door de werf Porssius in Zaandam wordt gerealiseerd. Op het IJsselmeer voer na vele jaren weer een nieuwe 'VA' van 16 meter en 152m2 zeil, de Zeemeeuw, met een prachtige zeemeeuw trots op het roer.

De SSRP en de nieuwe ontwikkelingen

De klassiek ingestelde bestuurders van de Stichting Stamboek fronsten de wenkbrauwen bij het zien van deze moderne Lemmeraak waar men, in plaats van koper en brons, met roestvrijstaal gewerkt had: daarna hebben velen de aak kunnen bewonderen, liggend voor de toen nog imposante HISWA In 1969. Het schip trok veel bekijks; het buitenland toonde interesse, de aantrekkelijke aanbiedingen die J. de Goede uit zowel Duitsland als Amerika kreeg, waren verleidelijk.

Van 'Zeemeeuw' naar 'Groote Beer' en het vervolg

Met deze gedachte stapte de Goede naar Jachtbouwer Schouten in Muiden en de aanzet voor drie jachten als casco was gedaan, met zwaarden en roer. Tot 1972 vaart de Zeemeeuw met de Goede als schipper vele bekende wedstrijden, zoals de Harlingen-Terschelling race, waar de aak ver voor andere jachten finisht. Ook de Flevorace staat ieder jaar op het programma. Inmiddels is de serie casco's van de werf Schouten klaar, en gaat de ‘Zeemeeuw’ over naar Schipper van Rootselaer uit Nijkerk, die het schip omdoopt tot ‘Groote Beer’.

De 'opvolgers' van de 'Zeemeeuw'

In 1985 zien we het initiatief van J. de Goede verwezenlijkt in vier prachtige Lemmeraken ‘Groote Beer’ (de oude 'Zeemeeuw' dus), ‘Kaatje van Sassem’, ‘Wadwaai’, ''t Bruine Leven’. De vijfde, 'De 'Rozemarijn', volgens dezelfde tekeningen gebouwd door de Rietpol in Zaandam, komt in 1986 onder zeil en no. zes wordt momenteel gebouwd in Zeeuws Vlaanderen, oplevering 1987. Het zal een prachtig gezicht zijn deze grote Lemmeraken, onder vol zeil, elkaar te zien bestrijden met ruig weer.

Een initiatief met een gevolg: verdere en versnelde groei in onze mooie Lemsterakenklasse.

L. Vrijenhoek, Leiden

Nog een Lemsteraak gebaseerd op de tekeningen van Henk Lunstroo

In 2001 is nog een volgende Lemsteraak in de vaart gekomen, de 'Vrouwe Cornelia', gebaseerd op de tekeningen van Henk Lunstroo en gebouwd bij Rein van den Berg in Lemmer.

Het was even wachten op een naderende waterhoos alvorens de zeilen te hijsen. Daar zou wel eens wat veel wind in kunnen zitten, zo dachten eskadercommandant Erik Pluimers en 'regisseur' Jan Romke de Vries op de Maasvogel, met de witte vlag in top en leidend schip van een twintigtal aken in kiellinie, varend vanuit Enkhuizen richting startlijn, tijdens de eerste dag van de lustrum Flevorace. De hoos trok voorbij, een totale windstilte volgde en toen, terwijl het sein "zeilen hijsen" werd gegeven, kwam de wind toch onverwacht sterk opzetten en barste een zware bui los. Menig schipper van de Lemsterakenvloot vroeg zich af of ook nu weer Tim van Rootselaar, die markante en zo succesvolle akenzeiler, op 18 juni jl. op 75 jarige leeftijd overleden, en waarvoor dit eerbetoon was georganiseerd, niet van boven even liet weten dat hij wel wat schippers- en zeilerskunst van ons verwachtte!

In de jaren zestig bezeilde ik het IJsselmeer. Henk Lunstroo was een vriend, hij lag met zijn Staverse jol 'De Pinas' naast ons in de sloot van Durgerdam. Kortgeleden kwam ik weer wat oude zeilfoto's tegen uit die jaren, waaronder 3 van de Zeemeeuw onder vol zeil, ergens tussen Pampus en Uitdam. Het zal 1968 geweest zijn, want gemaakt met mijn 'nieuwe' Pentax Spotmatic, gekocht bij de Welzijns Zorg shop in Seedorf.

Bij mijn weten is de 'Zeemeeuw' het schip waar mijn grootvader schipper op was. Tijdens de oorlog 's jaren lag dit schip in Middelburg aan de kaai. Schipper de Munck woonde er op met zijn vrouw en dochter (mijn moeder). Hij had tijdens de oorlog mast en zeilen eraf laten halen en op laten slaan in het magazijn van de Rijksdomeinen. Dit alles is verbrand tijdens het bombardement op Middelburg.

De jaren voor de oorlog voer dit schip met ingenieurs aan boord, i.v.m met het inpolderen van b.v. de Braakman e.d. Mijn moeder en oma voeren tijdens de zomervakantie vaak mee. Ik denk niet dat er nog foto 's zijn. Maar ik ken wel de verhalen. Mijn moeder leeft nog is 96 jaar oud.
Op de eerste foto hieronder schipper A.M de Munck mijn opa. Op de tweede foto mijn moeder Jozina de Munck aan boord van de 'Zeemeeuw' in Middelburg tijdens de oorlogsjaren. Rechtsonder op de foto is de naam 'Zeemeeuw' te zien.

Op internet zocht ik naar de Lemsteraak 'Groote Beer', die oorspronkelijk 'Zeemeeuw' heette. Toen kwam ik op een stukje van Erica Helmich waarin ze vertelde over haar opa A,M. de Munck die schipper was op de Zeemeeuw. Mijn vader, J.P. van den Broecke, was in zijn werkzame leven hoofd van de Dienst der Domeinen. In die hoedanigheid voer hij vaak mee met het dienstvaartuig Zeemeeuw. Over deze zaken zou ik graag ik gesprek komen met zijn kleindochter Erica Helmich.

Nog even een terugkoppeling naar aanleiding van het gesprek met Jan van den Broecke vorig jaar.
Jan vertelde mij in het bezit te zijn van een foto van zijn vader met de tekst, "dienstvoertuig der domeinen". Nu heb ik net een fotodoos van mijn moeder in handen, waarin ook foto 's van mijn grootouders en vind ik een kopie van de originele foto die Jan van den Broecke in zijn bezit heeft. Dit kan geen toeval zijn omdat mijn opa (A.M.. de Munck, oud schipper van de 'Zeemeeuw') elkaar vast wel hebben ontmoet in Veere.
Dus de foto is absoluut zeker de 'Zeemeeuw' van voor 1940. Tijdens de oorlogsjaren lag de 'Zeemeeuw' zonder mast en tuigage achter de noodwinkels aan één van de kaaien in Middelburg en zijn mijn grootouders en moeder op het schip woonachtig geweest tot zeker 1946 (volgens mijn moeder).
Bijgevoegd een afbeelding van de originele foto en de kopie van opa.