Kroosduiker

Wij nemen aan dat dit de heer Meester door overlevering bekend was en willen daarom deze toeschrijving niet aanvechten. Het bouwjaar 1890 is in ieder geval enkele jaren te vroeg. Eerder hebben we gezien, dat Jelle Nijdam zich in 1895 zelfstandig vestigde in Woudsend. De boot stamt dus op zijn vroegst uit 1895. Werfboeken zich niet overgeleverd; we kunnen dus niets meer nazoeken. Na 1990 kwam de tjotter in handen van de heer K.R. Plaatje te Goëngarijp. Deze heeft haar eigenhandig grondig gerestaureerd.

Technische gegevens

Hoofdafmetingen

• Lengte over de stevens 4,67 m
• Grootste breedte buitenkant huid 1,67 m
• Holte op het grootspant 0,63 m
• Zeiloppervlak: Grootzeil + fok 16,0 m²

Bijzonderheden

• plat vlak, vlaktilling 0°
• smalle kielgang
• 2 gangen boven de kimmen
• open voorkuip
• geen snijwerk

Jelle Luitzens Nijdam, Woudsend - Scheepsbouwers in bet geslacht Nijdam

Jelle Luitzens Nijdam, aanvankelijk evenals zijn vader werkzaam in IJlst, vertrok van daar omstreeks 1890 naar Wartena en korte tijd later naar Woudsend. Daar vestigde hij zich zelfstandig door een reeds lang bestaande werf over te nemen. De reeds eerder aangehaalde brief uit 1941 aan notaris Ottema te Leeuwarden van de hand van J.A.S.R. Bonga, huisarts te Woudsend, weet hierover ondermeer het volgende te melden:

"Jelle Nijdam (1848-1925) kwam hier vanuit IJlst en nam in 1896 (dit moet 1895 zijn) de werf over van een zekere Jan Bekkema, die nog enige tijd lang als knecht bij hem werkte. Op deze werf werd v.n.l. herstelwerk gedaan, er is een enkele praam gebouwd maar geen grootere schepen. Oorspronkelijk was de werf grooter geweest en kocht Nijdam een gedeelte .... Door vermindering in werkzaamheden is de werf opgeheven, het terrein is aangekocht door de Gereformeerde Gemeente die er haar kerk oprichtte. De zoon van deze Jelle Nijdam was tot zijn 18e jaar leerling bij zijn vader, maar heeft toen de werf vaarwel gezegd en is nu manufacturier alhier. Van hem heb ik ook deze gegevens en de ansichtkaart benevens foto van de oude Jelle Nijdam. Teekeningen, mallen en boeken zijn niet meer aanwezig."

De zoon waarvan hier sprake is werd bij werkzaamheden op de werf zodanig gewond door een ongeval, dat hem een been moest worden geamputeerd; daarom moest hij het vak van scheepsbouwer vaarwel zeggen. Een andere zoon Wiebe, vertrok naar Lemmer, waar hij in 1902 voor zichzelf begon. Voor ons onderwerp is deze verder niet van belang. Jelle Nijdam begon zijn zelfstandig bedrijf in een voor de kleinere scheepstimmerman slechte tijd. De ijzerbouw kwam op en de behoefte aan kleine houten binnenvaartuigen nam af. We hebben gezien, dat verschillende werven in het Friese waterland gedeeltelijk overschakelden op het bouwen van plezierjachtjes. Ook Jelle Nijdam moet behalve kleinere bedrijfsschepen ook enkele pleziervaartuigen hebben gebouwd. Doordat, zoals uit de aangehaalde brief blijkt, er geen werfboeken e.d. bewaard gebleven zijn, is daarover niets meer met zekerheid te achterhalen.

Slechts van een enkele kleinere tjotter is bekend dat deze in 1898 in Woudsend bij Nijdam te water liep. Hierboven wordt deze boot met de naam "Kroosduiker" besproken. De opdrachtgever is onbekend.

We nemen wel aan dat Nijdam de bouwer is van de 'Kroosduiker', maar niet het bouwjaar 1890, zoals de destijdse eigenaar dhr. Meesters toen opgaf. Ik meen dat we dat wel mogen doen, want Nijdam was in 1890 zelfstandig scheepsbouwer in Wartena. Dat dhr Meesters toen Woudsend opgaf lijkt mij niet vreemd, want in de tijd van dhr. Meesters was de helling van Nijdam - die hij vanaf het begin huurde van de Gereformeerde kerk - al in Woudsend. Hier heb ik ook wel met dhr. Vermeer over gesproken maar toen was zijn boek al geschreven.!
Voor eventuele verdere gegevens betreffende de hellingen van de Nijdam’s verwijs ik naar het boek "De scheepsbouwmeesters Nijdam en hun Familie".

Ik ben sinds de zomer 2010 eigenaar van de tjotter ‘Kroosduiker’. Na er 2 seizoenen mee gevaren te hebben rond Grou bleek de restauratie door de heer Plaatje (eigenaar sinds 1999) onvoldoende om haar in het water te houden en heb ik het bootje een aantal jaren opgeslagen bij werf De Blieken van Michiel Wester in Grou. Via via ben ik op een gegeven moment in contact gekomen met Martijn Perdijk van de werf ‘Wind en Water’ in Heeg.

De 'Kroosduiker' bleek rijp voor een totale restauratie. Omdat de kosten van een dergelijke restauratie niet opwogen tegen de ‘marktwaarde’ van het scheepje heb ik besloten om haar bij Martijn in opslag te leggen. Omdat ik al vanaf de eerste keer dat mijn oog op de 'Kroosduiker' viel helemaal weg ben van het tjottertje en ik van mening ben dat een dergelijk stuk Varend Erfgoed behouden dient te blijven heb ik besloten om Martijn te vragen de 'Kroosduiker' volledig te restaureren. Inmiddels is hij met deze restauratie begonnen.

De geschiedenis, voor zover nu bekend

Mogelijk in 1926: Dhr. Luik (zou vanaf 1926 vanaf Lemmer per zeilboot (zeer waarschijnlijk de 'Kroosduiker') de postbezorging hebben gedaan voor de Lemsterpolder. (krantenartikel).
Voor 1957: Onbekend, maar mogelijk al geruime tijd de heer C.A. Meester uit Joure
1957 - 1990: De heer C.A. Meester uit Joure aan de Harddraversweg. In 1990 lag de 'Kroosduiker' al 8 jaar in opslag bij Notaris Harmsma in Joure in de onverdeelde boedel van dhr. Meester, die dus in 1990 al 8 jaar overleden was (opgave dhr. K.R. Plaatje).
1990 - 1993: Jachtwerf De Jong uit Joure. Begonnen met restauratie, maar niet afgemaakt. Opgeslagen op zolder. (opgave dhr. K.R. Plaatje)
1993 - 2010: De heer K.R. Plaatje uit Goingarijp. Restauratie gedaan door Van de Woude (Opgave K.R. Plaatje, Geen verdere info over deze werf). De heer Plaatje heeft door omstandigheden nooit met de 'Kroosduiker' gevaren.

Bekende restauraties

1990 - 1993: Jachtwerf De Jong uit Joure. Begonnen met restauratie maar niet afgemaakt. Opgeslagen op zolder. (Opgave dhr. K.R. Plaatje)
1993 - 2010: Jachtwerf v/d Woude. (Opgave dhr. K.R. Plaatje, Geen verdere info over deze werf)
Uitgevoerde werkzaamheden:
   - Stukken ingezet
   - Hele romp met epoxy matten bekleed
   - IJzerwerk ‘gevuurd’
   - Nieuwe Giek
   - Nieuw roer en nieuwe zwaarden
      (Volgens Piersma uit Heeg met verkeerde ‘sterren’ voor dit type Tjotter)
   - Nieuwe vlonders
2021: aanvang totale restauratie door werf ‘Wind en Water’/Martijn Perdijk

Eigenaar Aantoon Splinter schrijft:
Door een blessure heeft Martijn Perdijk een tijd niet aan het bootje kunnen werken, maar inmiddels gaat het weer crescendo. Helaas bleek het oude houtwerk zo slecht dat we toch een nagenoeg nieuw tjottertje krijgen. Ik voeg wat foto's bij zodat je je een beeld kunt vormen van de voortgang. We hopen dat we nog dit jaar het water op kunnen.