LE104 Harmonie

Dirk Huizinga schrijft:
Arend H. Poepjes (1880-1966), krachtmens en hardrijder op de schaats, was een aangetrouwde neef van Auke van der Zee. Hij was getrouwd met Wytske Romkema, 1884-1933, een kleindochter van Eeltje Holtrop van der Zee. In 1917 liet Arend Poepjes bij Auke van der Zee weer een grote aak bouwen, die opnieuw de naam ‘Morgenster’ kreeg. Het schip werd in De Lemmer geregistreerd onder nummer LE94. Later verhuisde Poepjes naar Harich, waar hij een boerderij kocht (“van het geld dat hij had gewonnen met kortebaanschaatsen”). De aak werd in Gaasterland geregistreerd als GA39. Eind jaren dertig vertrok Poepjes met de aak naar Makkum. Pas in 1942 werd het schip in Gaasterland uitgeschreven en kreeg de aak visserijnummer WON76 in Makkum. Na de oorlog nam zoon Hans Poepjes het bedrijf van zijn vader over en viste ermee tot 1963, waarna de aak overging naar de recreatie. Jarenlang werd ermee gecharterd vanuit Enkhuizen. Daarna in gebruik als privé jacht. Deze vaart ook nog steeds rond en ligt waarschijnlijk in Monnickendam.

Lees het hele verhaal van Dirk Huizinga in onze rubriek opgemerkt: Bij de zoektocht naar de geschiedenis van het Lemsteraakjacht 'Haast noch Rust' passeren veel andere aken de revue

De aak van Poepjes

Dirk Huizinga heeft geprobeerd de geschiedenis van de Lemsteraak 'Haast Noch Rust LE99' te achterhalen. Daarbij kwam ook de LE104 'Harmonie' ter sprake. De conclusies van Dirk staan beschreven bij de 'Haast noch Rust LE99' maar hebben we ook in de Spiegel der Zeilvaart gepubliceerd. Daarop reageert de huidige eigenaar van de 'LE104 Harmonie':
Ik begrijp uit het artikel over de benaming van aken in de laatste Spiegel der Zeilvaart (nr 8), dat het op dit moment niet bekend is waar de “aak van Poepjes, Morgenster”, zich bevindt. De afgelopen periode heb ik deze aak, die als jacht verbouwd was ('Halve Maen'), gerestaureerd en er weer een visserman van gemaakt. Hij heet nu weer LE104. Het is de eerste 'Morgenster' van Poepjes, gebouwd in 1905 door Auke van der Zee. De tweede Morgenster (uit 1917), is verbouwd tot jacht en wordt nu vanuit Enkhuizen voor de charter verhuurd. Deze aak heet ook nu nog 'Morgenster'.
De LE104 is in 1922 verkocht om als viskoper te dienen voor de palingaken uit Heeg. Hij heette toen 'Harmonie'. Ik heb mijn aak nu ook weer 'Harmonie' gedoopt.

Dirk Huizinga schrijft in zijn boek "Lemsteraken voor de recreatie":
Arend Poepjes, de visser die ook rap was op de schaats, gebruikte de aak voor de visserij, zowel op het binnenwater als op de Zuiderzee. De Lemster visser Willem Bootsma, aangetrouwde familie van Arend Poepjes, nam het schip vervolgens over en voer ermee onder visserijteken LE25.

In 1922 werd de aak eigendom van Wigle A. Visser, de bekende vishandelaar in Heeg. De aak kreeg de naam `Harmonie' en werd gebruikt om er paling mee op te halen uit Duitsland.

Palingjager voor de vishandel van W. Visser vanuit Heeg en Gaastmeer

In de periode dat de aak in gebruik was als palingjager voor de vishandel van W. Visser vanuit Heeg en Gaastmeer is het schip voorzien van een zwaardere motor en is de mast strijkbaar gemaakt, om zo weinig mogelijk oponthoud te hebben als de wind tegen zit of bruggen de doorvaart belemmeren. Op de foto waar de aak in Gaastmeer ligt, is goed te zien dat er een roef over de motor is gebouwd (bij een open kuip) en voor het strijken van de mast bokkepoten worden gebruikt zoals ook bij rivierklippers en tjalken gebruikelijk was.
Langs de kant liggen in het water de `leggers' waarin de aal van de aaljager wordt bewaard. Na verloop van tijd zal een palingaak de vis overbrengen naar Londen, naar Billingsgate, waar de aal verhandeld wordt. Zo'n palingaak was een soort zeetjalk met drie grote bunnen achter elkaar, waar de aal in bewaard werd. Het was voor de schipper zaak om over te varen bij relatief rustig weer, omdat de aal bij sterke bewegingen van de palingaak werd de paling in de bun `zeeziek', waardoor ze in kwaliteit achteruit ging. De aal die in de herfst werd gevangen, bleef de gehele winter bewaard in de leggers.
Met de palinghandel is het in de dertiger jaren niet goed afgelopen. In 1844 ontstonden en drie firma's Visser die zich bezig hielden met de palinghandel op Londen. Eén in Workum, een in Gaastmeer en een in Heeg. De machtigste positie is die van Wigle en Anne Visser & Zn. Te Heeg. Die nemen in 1896 de palinghandel in Gaastmeer over. Het bedrijf in Workum gaat in 1881 over naar de firma Haagsma en in 1907 wordt dit bedrijf gekocht door de Gebroeders Lankhorst uit Heeg. In de jaren dertig verliezen de Friese handelaren echter terrein aan de Denen en in 1938 gaat de palinghandel op Londen ter ziele.

In 1950 gaat de aak over naar de recreatie

In 1938 kwam de `Harmonie' van de vishandelaar Visser in de verkoop. Het is nog niet bekend wat er met deze aak gebeurde in de periode tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog. Pas in 1950 ging de aak over naar de recreatie. Het schip had nog voldoende allure om een eervolle functie te vervullen voor de diplomatieke dienst.
Salden Chapin, toenmalig Amerikaans ambassadeur in Nederland liet het schip in 1950 verbouwen tot jacht en voer ermee tot 1954. T. Stone, de Canadese ambassadeur, nam de aak over en voer ermee tot 1959. Onder de naam `Half Moon' werd er regelmatig met hoog gezelschap gevaren met de aak.
Haar thuishaven was de oude haven van de KNR&ZV te Muiden. Het onderhoud aan de aak werd gedaan op de werf `Het Fort' van J. de Vries Lentsch in Nieuwendam. Jens Terpstra was samen met zijn broer de jachtschipper die voor de aak zorgde. Eerder was hij schipper geweest op de `Neerlandia', (de huidige aak `Dolfijn', De Boer 1929). Het
jacht was netjes met teak afgetimmerd en voorzien van koperbeslag, maar niet voorzien van versieringen als houtsnijwerk. Met de aak zijn vele tochten gemaakt, ondermeer naar Parijs. Tot de gasten aan boord behoorden niet alleen diplomaten, maar bijvoorbeeld ook de prinsesjes Beatrix en Irene van de Koninklijke Familie.

In 1965 wordt de Lemsteraak verkocht

In 1965 kocht G. Nieuwenhuizen uit Amersfoort de aak. Hij noemde zijn nieuwe aanwinst ‘Halve Maen’. Latere eigenaars zijn M. de Jong uit Zwartewaal en H. Poppe uit Nieuwendam. 

Eigenaar, Ed Zwart uit Amsterdam, restaureert de aak

De huidige eigenaar, Ed Zwart uit Amsterdam, restaureert de aak en brengt haar terug in de uitvoering van de LE25 van Willem Bootsma.

Mijn grootvader Hans Poepjes, zoon van Arend Poepjes "Arend Hurdrider" heeft gevist op een Lemsteraak. Later werd deze Lemsteraak omgebouwd tot luxe jacht naar mijn weten genaamd: 'Morgenster'. Er zijn 2 aken met de naam 'Morgenster' geweest. Mogelijk is dit het vislicht van de LE94 en niet van de LE104. Weet u hier meer van? Voeg een foto van het originele vislicht wat ik nog in huis heb toe.

Mijn opa, Jan Pieter Terpstra, heeft in 1956-1961 als bemanningslid meegevaren op de 'Halley' en daarvoor rond 1954 op de 'Half Moon' in dienst van de Canadese Ambassadeur, toen samen met zijn broer Jens.