Luctor et Emergo
De 'Luctor et Emergo' is een oude peilboot die in 1902 werd gebouwd in opdracht van het toenmalige waterschap Schouwen. De 'Luctor et Emergo' werd gebruikt om de diepte van de voor een zeedijk gelegen vooroever te peilen. De meeste metingen vonden plaats op een afstand van circa 500 meter uit de kust. Dit was nodig om het risico op een dijk- of oeverval in te schatten. De boot werd met een stalen lijn vastgemaakt aan een paal in de dijk. Er waren twee roeiers, iemand die met het peiltoestel het peillood te water liet om de diepte te bepalen. Ook bediende iemand de haspel met de stalen afstandslijn te bedienen. Tot slot was er iemand om de afstand uit de kust en de diepte te noteren. Aan wal verzette een medewerker de bakens en maakte de afstandslijn vast. De opzichter mat de gevonden dieptes om tot waarden t.o.v. N.A.P. Deze werden vergeleken met die van voorgaande jaren om te bepalen of de oever versterkt moest worden.
Er is de nodige onduidelijkheid over de typeaanduiding van de 'Luctor et Emergo'. Is het van origine een Hollandse boot, waarin later voorzien van voordek en zeiltuig of een Zeeuwse schouw? Het blijft lastig om deze schepen volgens Hollandse traditie in de ons zo geliefde hokjes te plaatsen.
In de werfboeken van Meerman wordt onderscheid gemaakt tussen roeiboten, schietschouwen en peilboten zoals de 'Luctor et Emergo'. De onderlinge verschillen blijken niet uit de bestekken. Hollandse boten zijn roeiboten, schietschouwen zijn er voor zover we weten niet meer, en peilboten zijn er nog twee, de 'Orisande' en de 'Luctor et Emergo' (SBH).
Eigenschappen
| Plaquette nummer: | 2303 | Zeil nummer: | |
|---|---|---|---|
| Categorie: | A | Tekening nummer: | |
| Type: | Zeeuwse schouw |
Bouw
| Bouwjaar: | 1902 | Ontwerper: | T.D. van Weezel |
|---|---|---|---|
| Werf: | T.D. van Weezel | Werf plaats: | Bruinisse |
| Motor: | Motor type: | ||
| Materiaal romp: | Eikenhout | Materiaal kajuit: | |
| Materiaal zeil: | Clipper canvas | ||
| Onderwaterschip: | Kiel: |
Afmetingen
| Lengte stevens: | 7,00 m | Breedte berghout: | 2,00 m |
|---|---|---|---|
| Diepgang: | 0,25 m | Masthoogte water: | 0,00 m |
| Oppervlakte grootzeil: | 0,00 m2 | Oppervlakte fok: | 0,00 m2 |
| Oppervlakte botterfok: | 0,00 m2 | Oppervlakte kluiver: | 0,00 m2 |
| Oppervlakte totaal: | 0,00 m2 | Oppervlakte overig: | 0,00 m2 |
Register Varend Erfgoed Nederland
| Registratie nummer: | 2940 | Registratie datum: | 01-01-2000 |
|---|---|---|---|
| Geregistreerd als: | Varend Monument® |
Tot nu toe bekende eigenaren en namen van het schip
| 1902 – 1949 | Waterschap Schouwen (in 1958 onderdeel van Waterschap Schouwen-Duiveland), Gorishoek ( Luctor et Emergo) |
|---|---|
| 1949 – 1980 | F. Priester, Kloetinge ( Luctor et Emergo) |
| 1980 – 2002 | S. Priester, Kloetinge ( Luctor et Emergo) |
| 2002 – 2007 | J.F. Priester, Wellandport, Ontario L0R 2J0 ( Luctor et Emergo) |
| 2007 – Nu (laatst bekend) | Stichting Behoud Hoogaars, Goes ( Luctor et Emergo) |
Geschiedenis
1953
februari 1953
februari 1953: Tijdens de Watersnoodramp van 1953 werd de boot gebruikt voor het evacueren van mensen
Tijdens de ramp van 1953 werd de boot gebruikt voor het evacueren van mensen naar veiliger oorden. De boot was geconfisqueerd in Goes en werd in Wolphaartsdijk gebruikt om bejaarden te redden. Hij is later terug gevonden bij Wolphaartsdijk.
2012
2012
2012: Terugkeer uit Canada
Karel Koenen van de Historische Werf Meerman in Arnemuiden vertelt:
De oude peilboot 'Orisande', die momenteel in Zierikzee te wachten staat op restauratie, lijkt erg veel op "onze" 'Luctor et Emergo'.
Het sprietzeiltuig van de 'Luctor et Emergo' is eigenlijk niet origineel. De peilboot was destijds in gebruik door de voorganger van het huidige Waterschap Scheldestromen, die ook de opdrachtgever voor de bouw was. De peilboot verrichtte metingen in de Zeeuwse wateren voor Rijkswaterstaat en is in 1953 ingezet in Wolphaartsdijk tijdens de watersnoodramp. Het schip is gebouwd in 1902.
In 19479 kocht de familie Priester de boot van het Waterschap. Sjaak Priester heeft de boot rond 1980 geërfd van zijn vader. Hij heeft twaalf jaar aan de restauratie van de boot gewerkt. Zo'n 4,5 jaar geleden gaf Sjaak de boot door aan zijn zoon Jacco. Die is toen naar Canada geëmigreerd en heeft de boot meegenomen. Jacco Priester heeft nog een andere boot en omdat hij een drukke baan heeft, heeft hij geen tijd om met twee boten te zeilen. Hij heeft nog even gedacht om de boot ook door te geven aan zijn zoon, maar dat zit er niet in. Daarom geeft hij hem nu aan de Stichting Behoud Hoogaars, zodat meer mensen ervan kunnen genieten.
Met de 'Luctor et Emergo' keert er een stukje uniek cultuurhistorisch erfgoed terug in Zeeland dat onderdeel is van de waterschapsgeschiedenis. Dit is de reden dat het Waterschap Scheldestromen direct besloot het om transport van de boot te betalen.
2017
2017
2017: Op de foto (en als filmster)
De peilboot heeft al drie keer meegedaan in films: Michiel de Ruyter, Padde (hier voor film by the sea) en een paar jaar geleden in februari op 't Alkmaarder meer voor de bankier van 't verzet ( helaas geen secondje in de film gekomen).
2019
2019
2019: Consent Voorjaar 2019 nummer 35: Over dijkvallen en Peilboten
In 2018 heeft de Historische Scheepswerf Arnemuiden een thematentoonstelling in elkaar gezet in de ‘werfkamer’ in het museum van Arnemuiden. Deze tentoonstelling ging over het peilen van waterdieptes met peilboten ten behoeve van de Zeeuwse oeververdediging tussen 1850 en 1950. De werf bouwde in het verleden een flink aantal peilboten in opdracht van waterschappen verspreid over heel Zeeland.
Het waterschap werd gecontroleerd of het wel voldeed aan de eisen van doelmatigheid. Eén eis van de overheden was dat een calamiteuze polder beschikte over een eigen peilboot. Peilboten werden al veel langer gebruikt, vooral voor het meten van vaargeuldieptes. Maar ook leverden ze nuttig werk om na doorbraken of dijkvallen omvang en aard van de schade onder water in kaart te brengen. De nieuwe taak betrof niet herstellen van de schade, maar het voorkómen van schade! De bedoeling is dat elk waterschap met een zeewering, met regelmatige tussenpozen de dieptes meet op een flink aantal vaste punten van het voorland/strand tot aan de stroomgeul.
In Consent Voorjaar 2019 nummer 35 heeft een uitgebreid artikel gestaan over dijkvallen en Peilboten