TH51 'De Brave Hendrik'

Het Visserijregister, dat 40.000 kaarten telt, is te doorzoeken op zuiderzeecollectie.nl.
Op deze pagina worden de kaarten van de visserijnummers BH2, TH50 en TH51 getoond.

Velen van u hebben waarschijnlijk wel eens vanaf de hoge post van havenmeester De Vos de gezellige aanblik van ons haven bewonderd; vooral in de avonduren is dat een geliefde bezigheid. Menigeen zal dan ook een verbaasde blik naar de A-steiger geworpen hebben, want tussen al dat fraaie en snelle polyester lag opeens een oud bruin schip met een knalrood geschilderd dek: De TH51.

Over ons schip wil ik u nu iets meer vertellen, want als zeelandvaarder mag ik aannemen dat u in Zeeland en zijn historie geinteresseeerd bent.
De TH51 (Tholen 51) is de laatste houten Zeeuwse mosselaak. Dit helemaal nog van eikenhout gebouwde schip is in de gemeente Tholen in 1902 ingeschreven als Lemmerjacht, waarbij "Lemmer" een verhollandsing is van "Lemster" en "jacht" gebruikt werd in de oude betekenis van "jagen"; een snelle zeiler dus, die de mosselen zo snel mogelijk op de markt moest brengen om de hoogste prijs te kunnen bedingen!
Elke werf had zijn eigen ideeën over bouw en vormgeving van een schip en dan was er ook nog de opdrachtgever die zon eigen visie, wensen en voorstellen voor de bouw had. Geen twee schepen zijn dus hetzelfde geworden. Ook de benaming van de verschillende types kon sterk uiteen lopen. Na informatie ingewonnen te hebben bij Mr. Dr. T. Huitema, dé platbodemexpert in Nederland, blijkt dat Lemmerjacht, Lemsterjacht, Mosselaak en Bruinisserjacht (in Bruinissen gebruikte mosselaken) allen scheepsbenamingen zijn voor een zwaar type Lemsteraak, speciaal geschikt voor de Zeeuwse wateren.
Toen ons schip in 1902 in de gemeente Tholen werd ingeschreven, kreeg schipper-eigenaar Piet Vercouteren tevens een perceel water toegewezen in de toenmalige Eendracht waar hij mosselen mocht kweken. Een mosselvisser deed (en doet nog steeds) als een boer: zaaien en oogsten, alleen niet op het land maar in het water. Eerst werd het mosselzaad uitgezet, dan na 1 à 2 jaar werd het verwaterd naar een ander perceel waar de mossel volwassen kon worden en vervolgens geoogst. Vele Thoolse mosselen vonden hun weg naar Antwerpen, waar een snelle zeiler het voordeel van de hoogste prijs had.
Tot 1910 werd er bij het oogsten van de mossel nog gebruik gemaakt van een slagrijf (spreek uit als slagrief). Dit was een lange stok (ca. 5 meter) met onderaan een grove kam met ijzeren punten waarmee de mosselen losgeharkt werden. Door de stok een slag te draaien kon de mosselvisser met het net dat aan de stok was bevestigd de mosselen boven water halen. De visser liep hierbij van voor naar achter met de stok tegen zijn schouder. Beulswerk was het en meestal had een mosselboer dan ook een vereelde schouder. Na 1910 ging men over op het vissen met korren en die gebruikt men heden ten dage nog.

Terug naar Onze TH51. Tot 1940 is er op deze manier gevist en gevaren. Daarna is er nog een jaar bakstenen mee vervoerd vanwege de slechte tijden en toen is het schip verkocht aan een Belg, die het in Arnemuiden bij de fa. Meerman heeft laten ombouwen tot plezierjacht. Sindsdien heeft het schip nog twee andere eigenaren gehad voor wij het nu ruim twee jaar geleden hebben gekocht.
Vele weken per jaar liggen we op de werf van de familie Van Duivendijk in Tholen, die al meer dan 100 jaar houten schepen bouwt en restaureert; vele krabbers en kwasten zijn er al gesleten; vele blaren, pijnlijke spieren en financiële aderlatingen heeft de TH51, in de wandeling "De Brave Hendrik" genoemd, al op zijn geweten. Desondanks is dit alles voor honderd procent de moeite waard om een oude Zeeuwse mosselaak varende te houden, hopelijk voor nog vele, vele jaren.
 
Denny Frese.

Ze was al een tijdje op zoek naar een boot. Maar dat de laatste varende houten aak haar in de schoot zou worden geworpen had Karin Mazereeuw niet verwacht.

De TH51, zoals de voormalige mosselaak officieel heet begon zijn leven op de Zeeuwse wateren (TH staat voor Tholen). Het schip ligt sinds een week voor haar schipperscafé afgemeerd. Onder water is het houten scheepje uit 1902 puik in orde, de vorige eigenaar had in Friesland het onderwaterschip laten renoveren. Aan de bovenkant moet nog wel een en ander gerestaureerd worden. En ze moet vooral blijven varen.
Mazereeuw ontmoette de vorige eigenaar in haar eigen café. Omdat deze voor langere tijd naar het buitenland gaat zocht hij een geschikte nieuwe eigenaar. Na een proeftochtje was de deal snel gemaakt. Ze werd gegrepen door de historie van het houten scheepje, dat ooit dienst deed in de mosselvangst.  

Overgenomen uit Scheepspost 136, 23 aug. 2017

Historische Werf Meerman heeft weer voor een jaar of zes werk. Dinsdag arriveerde een lemsteraak in Arnemuiden voor een ingrijpende restauratie. Het schip is oorspronkelijk in Nieuw-Lekkerland gebouwd als mosselaak en later - in Arnemuiden - verbouwd tot jacht.

Maandag was er nog lichte paniek op de historische scheepswerf in Arnemuiden. ,,We hadden net gehoord dat het schip een dag later al zou komen. Maar het is een grote platbodem van twaalf meter lang en ruim vier meter breed die met een dieplader vervoerd moet worden", vertelt woordvoerder Peter Stok van de Historische werf C.A. Meerman. ,,En die dieplader moet dus door de straten van Arnemuiden om bij de werf te komen.”

‘Krijgen we dat nog wel op tijd geregeld?’, vroegen Stok en zijn collega's zich vertwijfeld af. Maar het lukte allemaal en dus arriveerde het schip na een rit van ruim drie uur vanuit Hoorn in Arnemuiden.

Van mosselaak tot zeiljacht

,,Het schip is in 1902 gebouwd in Nieuw-Lekkerland en gebruikt als mosselaak", vertelt Stok. ,,Later is het verbouwd tot jacht. Dat is ook hier gebeurd op de werf Meerman. Het is ook nog een keer gerestaureerd in Duitsland, maar de huidige eigenaresse wil dat deze restauratie weer bij ons gebeurt, in Arnemuiden.”

Voor de historische scheepswerf komt de lemsteraak op een mooi moment. ,,We zijn heel ver klaar met twee andere projecten. De Mjojo is te water gelaten en wordt bij Oostwatering bij Veere afgebouwd. De 'Atalante' ligt in het water voor onze werf en wordt hier verder voltooid. We hebben dus ruimte voor een nieuw project.”

Kijken bij de restauratie

Wie de restauratie van de lemsteraak wil volgen, kan vanaf 1 april weer terecht op de werf in Arnemuiden. ,,Van 1 april tot 1 november zijn we elke woensdag- en zaterdagmiddag open", zegt Stok. ,,En in de zomermaanden juli en augustus gaan we ook op maandagmiddag open.”

De C.A Meerman scheepswerf in Arnemuiden kan werken aan een nieuw project. Plezierjacht 'TH51' is aangekomen en toe aan restauratie. Het schip werd in 1902 gebouwd in Tholen en jarenlang gebruikt als mosselaak. Het restaureren gaat zo'n zes jaar duren.
Dinsdagochtend werd het schip op een vrachtwagen gezet en vertrok het uit Enkhuizen. Om 13.30 uur parkeerde de vrachtwagenchauffeur het gevaarte op de parkeerplaats voor de werf. Het was nog even spannend of de twaalf meter lange boot in de werf zou passen. De vrachtwagen moest aan het einde van het terrein nog een hoek van 90 graden draaien. Dat duurde even, maar dan heb je ook wat: een keurig afgeleverde TH51.

Omroep Zeeland: Nieuw project voor scheepswerf Arnemuiden: 'Een godsgeschenk'