Scheepswerf Duijvendijk (Duivendijk) - o.a. Tholen, Willemstad en Lekkerkerk

De scheepswerven van de familie Duivendijk

Melis van Duivendijk zegt in de Spiegel der Zeilvaart van 1984 nummer 4:
De stamboom van de Duivendijken gaat terug tot 1580 en waarschijnlijk komen ze in oorsprong uit Rotterdam. Honderd jaar geleden kon je overal werven vinden met de naam Van Duivendijk. Niet alleen in hier op Tholen, maar ook in Bruinisse, Willemstad, Puttershoek, Ouderkerk aan de IJssel, Papendrecht, Lekkerkerk, Hendrik Ido Ambacht, Haastrecht, Gouderak, Geertruidenberg, Zierikzee en Krimpen aan de IJssel hebben Van Duivendijken schepen gebouwd en onderhouden. De boten- en watergenen zijn er bij hen niet meer uit te rammen. Dat je met die genen ver kan komen blijkt bij een verre neef. Hij is de hoogste baas over alle Nederlandse oorlogsschepen, de bevelhebber der zeestrijdkrachten, vice admiraal C. van Duyvendijk. Zijn naam schrijf je wel met een y maar dat zal hij wel hebben afgekeken van Michiel de Ruyter.

Dirk van Duivendijk (1842-1906) begon in 1872 een werf op Tholen. Zijn oudste zoon Melis (1866-1940) ging in 1893 naar Willemstad en begon daar de werf 'k Blijf Steeds Volharden'. Op deze werf, met Melis als bouwmeester, zou de Schokker 'Margaretha' worden gebouwd. In veel publicaties, bijvoorbeeld het Lloyd's Register of Yachts, wordt vader Dirk als bouwer van de 'Margaretha' genoemd. In het kantoortje van de werf Duivendijk op Tholen hangt nog steeds een halfmodel van deze schokker.

Vandaag de dag is de vierde generatie Duivendijk op de werf in Tholen - opnieuw een Melis - hier echter duidelijk over. Bij een bezoek aan de werf vertelt hij: "Mijn grootvader was naar Willemstad gegaan, omdat hij zelfstandig wilde werken. Dat lukte goed. Al na twee jaar kreeg hij de opdracht om de 'Margaretha' te bouwen. Maar af en toe ging hij toch wel om raad vragen bij zijn vader op de werf in Tholen. Dan moest hij te voet: openbaar vervoer was er niet en fietsen waren nog niet algemeen.
Na het overlijden van zijn vader in 1906 heeft Melis de werf in Willemstad verkocht en ging hij terug naar Tholen. Deze werf is nog steeds in bedrijf.

Niet alleen Hoogaarzen

Niet alleen oude hoogaarzen en heng­sten zijn de laatste decennia op de werf Van Duivendijk prima onderhouden, maar ook zijn een reeks houten schepen vanaf de toestand van wrak tot symbo­len van fraaie Nederlandse scheeps­bouw omgetoverd. Naast hoogaarzen zijn ook botters, hengsten en boeiers, een Staverse jol en de twee enige nog bestaande houten Zeeuwse schouwen, de rond 1890 op deze werf gebouwde Tholense schouw „Elisabeth" en de Philippiense schouw „Else Maria" fors onderhanden genomen.

Het zware vierschijfs hellingblok waarmee de schepen op de helling werden getrokken staat er nog. Niet alleen de oude schepen maar ook dit soort industrieel erfgoed is het behouden meer dan waard.

De werf van Duivendijk in Tholen nu

Op de Thoolse werf zetten nu wederom Melissen en Dirken de traditie voort. Nu wordt het werk gedaan door Melis en Dirk, de zonen van Simon en door Melis zoon van Dirk, bijgestaan door zijn zoon Dirk, op zijn beurt de kleinzoon van Dirk. Voor de buitenstaander misschien wat moeilijk uit elkaar te houden, maar niet voor hen die daar regelmatig bij de koffie een praatje komen maken. De naam Van Duijvendijk is al zeer lang met de scheepsbouw verbonden.

Consent Voorjaar 1998 - De Van Duivendijk-werf in Tholen

"Begin deze eeuw, man, toen had je het hier eens moeten zien. D'r lagen wel negentig vissersschepen, meest hoogaarzen in de haven van Tholen. Ik weet nog dat je de TU92 had, dat was een Lemmerhengst. 't Water was zo helder als jenever. Je had botvisserij, oesters en mossels, maar ze visten ook op garnalen. Er zat hier Stoffels, dat was een grote mosselhandelaar en verder heetten de vissers allemaal Bout of Schot of Cornelisse. De kaai hier was groter dan die van Yerseke. Mijn overgrootvader Dirk bouwt hier tot z'n dood in 1906 92 houten schepen, meest hoogaarzen. Maar d'r zat ook wel eens een schouwtje tussendoor."
Melis (1939) en Dirk van Duivendijk (1934) zitten op hun praatstoel. We drinken koffie in de kamer van het oude woonhuis - nu in gebruik als kantine - op de werf aan de Contr'escarp aan de Eendracht in Tholen. Je ziet nauwelijks het behang want het hangt er vol met foto's, tekeningen en oude scheepsmodellen. Zonder van hun stoel op te staan kunnen de twee neven de geschiedenis van 127 jaar van Duivendijk-werf illustreren door alleen maar naar de wand te wijzen.

De scheepsbouwers van Van Duivendijk in de Spiegel der Zeilvaart

Tholen - Hoogaarzen - v. Duivendijk - Eikenhout - Teakhout - Talkvet - Pek - Mos - Werk - Breeuwkatoen - Carboleum - Bruine Teer - allemaal begrippen die niet los van elkaar zijn te zien en eigenlijk met elkaar één begrip vormen. Ik heb vaak het idee gehad dat in de filosofie van de Van Duivendijken, ijzer, staal en koper alleen maar materialen zijn, die er voor dienen om houten delen aan elkaar te bevestigen.

De naam Van Duijvendijk is al zeer lang met de scheepsbouw verbonden. In de uitgebreide familie wordt de familienaam op drie verschillende wijzen geschreven. In het zuiden, Bruinisse en Tholen, maar ook in de omgeving van Gouderak met ui, ten noorden van de grote rivieren veelal met uy, maar de oorspronkelijke familienaam is: Van Duijvendijk.

T. van Duijvendijk in Lekkerkerk

Scheepvaart en de bouw van schepen hebben in de door water omringde Krimpenerwaard eeuwenlang een belangrijke rol gespeeld. Eén van de bekendste scheepswerven die de regio heeft gekend was de werf Van Duijvendijk in Lekkerkerk. De geschiedenis van de werf gaat terug tot in de 17e eeuw. Het werk van de scheepswerf is altijd sterk afhankelijk geweest van de economische situatie in binnen- en buitenland. Hierdoor konden goede en slechte jaren op de werf elkaar in hoog tempo opvolgen. Ook overstromingen en periodes van strenge vorst maakten het werk moeilijk. Daarbij kwam nog dat er lange tijd meerdere werven in Lekkerkerk actief waren; door elkaar te beconcurreren maakten de scheepsbouwers het elkaar niet eenvoudig.
In 1880 maakte de werf de overstap van houten naar ijzeren schepen. Het was een begin van een periode waarin de werf Van Duijvendijk uitgroeide tot hét bedrijf van Lekkerkerk. De vaste werktijden, het hogere loon dan op boerderijen en de imposante schepen die er werden gebouwd trokken generaties Lekkerkerkers naar de werf. Vrachtschepen, sleepboten, baggermolens en de bijna 100 meter lange ‘shelterdecks’ worden op de werf gemaakt voor klanten uit Nederland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en vele andere landen.
Vanwege een samenloop van omstandigheden, waaronder de verslechterde concurrentiepositie van de Nederlandse scheepsbouwsector, besloot Arie Duijvendijk de werf in 1963 te verkopen. Enkele goede jaren kunnen niet voorkomen dat de vraag naar Nederlandse schepen blijft dalen.

Boek "Het liefst eigen baas" - De scheepswerven van de familie Van Duijvendijk

Bron: Spiegel der Zeilvaart - Wim Eerland
Begin juni 2016 werd in het prachtige Streekmuseum 'Crimpenerhor te Krimpen aan de IJssel, onder de spreekwoordelijke rook van de gesloten werf van Joh. Van Duijvendijk aan de IJsseldijk, het boek "Het liefst eigen baas", van Ir. J. van Duivendijk ten doop gehouden. Het boek beschrijft de vijfendertig scheepswerven die de familie heeft voorgebracht. Beginnend bij de werf van Jan Dirkzn. van Duijvendijk in Lekkerkerk in 1737 tot aan de, nog steeds bestaande, twee werven in Bruinisse en Tholen.
Toen ik namens Spiegel der Zeilvaart werd uitgenodigd voor de boekpresentatie van Het liefst eigen baas had ik gemengde gevoelens: waarom weer een Duijvendijkboek? Het vorige dateert immers nog maar van 2013: Drie eeuwen T van Duijvendijk's scheepswerf van de hand van Michiel Emmery. Maar toen ik nog voor de officiële handeling met de auteur sprak, Ir. Hans van Duivendijk, merkte ik dat ik er helemaal naast zat.
Hans van Duivendijk is zelf niet in de scheepsbouw werkzaam geweest, maar was van beroep Raadgevend Ingenieur in de kust- en waterbouw. Hij is geboren in 1934 in Zierikzee en zijn interesse in de scheepswerven werd al vroeg gewekt toen hij regelmatig met zijn ouders de familie in Bruinisse bezocht. Zijn oom Dirk had daar een werfje waar voorheen onder meer hoogaarsen werden gebouwd. De loods en de machines, die hij aan Hans en zijn broertje liet zien, maakten diepe indruk. Hans haalde in 1952 zijn HBS-B en ging daarna naar Delft waar hij Kustwaterbouwkunde ging studeren. Maar ook in zijn studietijd logeerde hij nog wel eens bij zijn oom. Het was ook bij zo'n gelegenheid dat hem werd verteld dat er nog veel meer werven in de familie waren geweest.
Samen met zijn oom maakte hij een lijstje van de werven die hij zich herinnerde. Zijn nieuwsgierigheid was gewekt. Toch zou het, vanwege de drukte met het werk en gezin, tot 2010 duren voordat Hans daadwerkelijk weer iets ging doen met zijn informatie. Aan de hand van een stamboom, die hij in 1985 via Cornelis van Duivendijk had gekregen, vond hij nog veel meer informatie over zijn familie en de vele scheepswerven. Het deed hem na zijn pensionering besluiten hier een studie aan te wijden. Het aantal hem bekende werven bleef maar stijgen. Hij kwam erachter dat er zo'n dertig tot veertig scheepswerven waren geweest met de naam Van Duijvendijk (hoe dan ook geschreven). De meeste in Zuid-Holland en Zeeland.
Boek "Het liefst eigen baas" - De scheepswerven van de familie van Duijvendijk