Thistle (Distel, Maria', Linotte II)

De vier Lemsteraken werden gebouwd in de jaren 1911. '12. '13 en '15; ze zijn ongeveer vijftien meter lang en gebouwd als jacht. Jan Brilleman schrijft: Eind december '88 hoorde ik dat er weer een Lemsteraakjacht was teruggevonden, gebouwd bij de Gebr. De Boer in Lemmer. Het betrof de aak „Thistle", in 1913 gebouwd voor William Murdock te Antwerpen. Het was er een van vier aken met dezelfde maten. Dit bericht was aanleiding om in mijn archief te duiken en de geschiedenis van deze vier aken eens op papier te zetten. Ze werden alle vier als jacht gebouwd en bij de Gebr. De Boer als volmaakte Lemsteraken beschouwd. Want hun opdrachtgevers behoorden tot de beste wedstrijdzeilers van die tijd - maar zij bleven wel met traditionele schepen zeilen.
 

Alweer bijna dertig jaar geleden beschreef Jan Brilleman in de Spiegel de bouw en historie van de vier vermaarde 15 meter lemsteraakjachten van de werf Gebr. De Boer: Salamander, Primrose/ Wulp/Georgette/De Wulp, Thistle/Distel en Onrust/De Onrust. Regelmatig wordt naar dit artikel verwezen, recent nog in een bijdrage van Frits van der Mark over een vaartocht in 1922 van onder meer de Wulp. En recent aangevangen restauratie van de Salamander. Echter, een gedetailleerde bestudering van de werfboeken van Gebr. De Boer, die in het Fries Scheepvaart Museum zijn gearchiveerd, levert nieuwe, verrassende informatie op over deze vier jachten.
Als eerste blijkt dat de Salamander en Primrose vrijwel identiek zijn gebouwd; Primrose blijkt het eerste schip. De bouwopdracht "voor een Pleziervaartuig model Lemmerjacht" voor deze eerste twee aken werd op precies dezelfde dag gegeven: op 14 november 1911 wordt voor beide jachten het Bestek getekend. Eén voor de Primrose, op naam van Aug. Van Vijlen, en een vrijwel identiek Bestek voor de Salamander, met opdrachtgever L. Herfurth. De namen en handtekeningen van Van Vijlen resp. Herfurth, beiden "gedomicilieerd te Antwerpen", staan op de betreffende contracten: In beide Bestekken is 11 november 1911 als datum voor "Aangenomen" vermeld, met een gevraagde aflevering in maart 1912. Ook de gevraagde aanbetalingen met bijbehorend tijdschema zijn identiek.

Joos Grapperhaus schrijft:
Niet lang na de levering van de 'Primrose' ('De Wulp') en 'Salamander' in 1912 wordt de opdracht gegeven voor de bouw van een nieuwe 15 meter aak. Deze aak is een exacte kopie van de 'Salamander', dat wil zeggen, tot het jaar 1924, want toen is het schip in opdracht van de heer Visser uit Haarlem met 2,10 meter verlengd. Over deze aak, die bij aflevering de naam 'Thistle' meekrijgt (later "Distel") verschijnen op de SSRP website een aantal interessante artikelen (waaronder "De 4 Plezieraaken van De Boer" door van Joost Geise (SdZ 2017 maart nr02 )).
Zo staat beschreven dat deze aak na te zijn verlengd op de Nederlandse werf Het Fort in Nieuwendam, een tocht naar Frankrijk maakt en via Bordeaux en de Middellandse Zee weer terugvaart naar Nederland. In 1938 is de verlengde twee mast (kits getuigde) aak verkocht aan Mad. Bolloré in Frankrijk die het schip weer verkoopt aan ene Hubert Offroy in Nantes. Het schip heeft dan de naam Linotte II. Over die laatste twee eigenaren hebben we niets terug kunnen vinden, maar de gedachte dat het schip in eigendom is geweest van iemand in Nantes, waar de heer Visser waarschijnlijk langs is gevaren tijdens zijn tocht door Frankrijk, is boeiend.
Terug naar de opdrachtgever voor de bouw van die vierde aak: Die staat in de verschillende artikelen bekend onder de naam William Murdock: "de bekende Schotse zeiler William Murdock, woonachtig in Antwerpen". Er staat ook: "Die heeft duidelijk begrepen dat ze bij De Boer iets bijzonder bouwden: snel, comfortabel, mooi en met goede zeileigenschappen, ook op groot water ". Beide foto's zijn afkomstig van de website van de SSRP.
De aak staat nu bij de SSRP bekend als "verdwenen"
Om een aantal redenen intrigeert de geschiedenis van het schip ons. Op de eerste plaats de eigenaar. Er staat in de annalen weliswaar Murdock, en eenieder, waaronder Jan Brilleman in ons eerder aangehaalde telefoongesprek, denkt meteen aan de bekende uitgever Murdoch. Zoeken op de beroemde familie Murdoch, bekend als internationale uitgevers, vooral in Australië, UK en US met als icoon de derde generatie Rupert Murdoch, eigenaar van News Corp en Fox Corporation, levert weinig op. Er is in die familie wel sprake van ene William David Murdoch, een bekend concertpianist, geboren in 1888 in Bendigo, Victoria en overleden in 1942 in Holmbury St Mary, in Engeland. Een concertpianist met een voor de vingervlugge pianistenhanden zo gevaarlijke aak lijkt ons echter minder waarschijnlijk. Bovendien zou deze William ten tijde van de aankoop pas 24 zijn geweest. Dat betekent dus waarschijnlijk géén link met de bekende familie Murdoch. Wie is die onbekende opdracht­gever dan wel? Een zoektocht op internet, gebruikmakend van een proefabonnement op "My Heritage" levert een andere William op: William Dominique Murdoch, die leeft van 1873 tot 1941. Deze William heeft namelijk een moeder, Maria, in 1848 geboren in Antwer­pen als Jacobs. Nog net in de periode van het proeflidmaatschap traceren we informatie die doet vermoeden dat deze William Dominique Wit Dan') Murdoch, geboren 11 juni 1873 en overleden op 2 april 1941, de opdrachtgever voor de bouw van de Thistle is. Hij wordt 67 jaar en sterft als "retired shipbuilder". We vermoeden dat het hem is omdat hij trouwt op 28-jarige leeftijd met de Belgische Alice Murdoch, geboren Jansen, op 23 april 1881 in Antwerpen! Dit maakt waarschijnlijk dat de opdracht voor de bouw van de aak, zoals bij de eerste twee (Wulp en Salamander), ook vanuit Antwerpen is geschied!
Het is ons inziens een vrij aannemelijke aanname: een scheepsbouwer, die ook nog een vermaard zeiler is, een Belgische moeder heeft, en later een Belgische vrouw trouwt en in Antwerpen een paar prachtige aken ziet, misschien van zakenvrienden, waarvan hij er ook één wil hebben.
Maar er zit nog een interessant aspect aan het verhaal. De Franse eigenaresse van de aak, vanaf 1938, is Mad. Bolloré, tenminste, als 'ma& geïnterpreteerd mag worden als vrouwelijke eigenaresse. Het zou zo kunnen zijn dat zij de aak ziet tijdens de tocht van de heer De Visser door Frankrijk, een aak die is verlengd en met twee masten. Die vaart immers langs Nantes op weg naar de Middellandse Zee vanuit Bordeaux. De Visser vindt veel later in dat gebied een koper voor zijn aak...
Dat Mad. Bolloré in de buurt van Nantes zit is slechts een vermoeden: vanaf 1953 wordt de heer Hubert Offroy uit Nantes eigenaar van de aak. Over de familie Bolloré en Offroy in de buurt van Nantes is niet veel concreets te vinden op internet. Er heeft een Marie Amelie Anne Marguerite Bolloré (geboren Thubé) geleefd van 1889 tot 1977, geboren in Nantes en gehuwd in 1911 in Nantes. Tevens benaderen we ene Vincent Bolloré, CEO van een gelijkna­mig Franse bedrijf, of hem iets bekend is over het schip Linotte II of Maria. Een woordvoer­der van het bedrijf geeft per mail aan dat er geen informatie is betreffende de historie van het schip. Navraag naar Offroy levert ook niets op, maar van deze eigenaar is in ieder geval bekend dat hij uit Nantes komt.

Het toeval wil dat bij de informatie op de website SSRP over de aak Aukje Zwaantje' - bij velen bekend onder de naam 'Oude Neer en gebouwd bij Zwolsman als 'Breezand' in 1911 - een brief zit van een oud-eigenaar die aan de Stamboekbeheerder schrijft dat deze aak tussen 1967 en 1969 is verbouwd bij een werf genaamd A. Merré te Nort sur Erdre. Het schip is daar, in Nantes (!) op die werf met twee meter verlengd. Die werf bestaat nog steeds. Het schip is dan ook vanaf 1964 eigendom geweest van R. Angles uit Parijs en pas in 1989 weer hier in Nederland gesignaleerd, volgens het Stamboek. Het is een intrigerend idee dat er twee Nederlandse 15 meter aken in Nantes liggen die beide verlengd zijn met 2 meter. De vraag dringt zich dan op of de 'vierde aak' Linotte II model heeft gestaan voor Trident (want zo heette de Aukje Zwaantje toen die eigendom was van de heer Angles).

Alle speculatie ten spijt hebben we ook na enkele gesprekken met kenners nog geen enkel idee of de vierde aak nog bestaat, en zo ja waar. We zouden het graag willen weten en zullen de mythe in leven houden.