Mastloos varen?
2 februari 2023
Velen varen mastloos, eenvoudig omdat ze niet met een zeilboot varen. Zij hebben op hun motorboot hoogstens een mastje voor de verlichting en een vlaggetje. Dat is de kwestie niet. Het gaat om een ontwikkeling van de laatste jaren onder voormalige zeilers die hun zeilschip te bewerkelijk zijn gaan vinden, het schip niet gemakkelijk konden verkopen en daarom het tuig er maar afgehaald hebben. Met een zeiljacht is immers ook heel goed op de motor te varen. In Heeg zijn bij 'Heech by de Mar' niet alleen platbodemzeiljachten te huur, maar ook de Vollenhoofse bol op de foto, zonder zwaarden en zonder tuig, die een eigenzinnige verschijning is tussen al die motorjachten. Daarnaast zijn er vele platbodemjachten waarvan de eigenaren een dagje ouder worden en waarmee steeds minder werd gezeild, zodat de tuigage inclusief rondhouten uiteindelijk maar is verwijderd. Zeker voor platbodemjachten openen zich door de beperkte diepgang van die schepen nieuwe werelden van vaarten en meren en bestemmingen waar voorheen nooit met het zeiljacht gevaren werd vanwege vaste bruggen en onaantrekkelijk water om te zeilen. Nieuw vaarwater dat echter heel interessant kan zijn, mede door de vele dorpen en steden aan het water, zodat het afscheid nemen van het zeilen niet alleen als gemis wordt ervaren omdat het spel met de wind en water verleden tijd is geworden. Waarschijnlijk is het voor de bemanning ook een opluchting dat het zware werk bij de mast, aan de schoten en met de zwaarden voorbij is, terwijl de nieuwe vaarmogelijkheden helemaal niet negatief uitpakken.
Het is daarom niet verwonderlijk, dat veel jachteigenaren na jaren gezeild te hebben, op wat latere leeftijd besluiten om voortaan mastloos verder te varen. Tegelijkertijd is dat natuurlijk jammer. Het fraaie uiterlijk van een zeilschip en zeker van zo'n platbodemjacht wordt mede bepaald door de tuigage. Door de hoge mast en andere rondhouten en bij een platbodem de zijzwaarden. Ook brengt het motorbootvaren nooit de sensatie die met een zeilboot wel mogelijk is. Motorbootvaren verveelt sneller. Met een motorjacht ligt men daarom graag ergens aan de kant, terwijl zeilen enthousiasmeert vanwege het zeilen. Zeilen doe je niet alleen om ergens te komen, maar ook om het zeilen zelf. Voordat je besluit om de tuigage van het schip te verwijderen omdat het zeilen fysiek te zwaar is geworden, kan je daarom ook onderzoeken hoe je op latere leeftijd kunt blijven zeilen op een plezierige, dus hanteerbare wijze.
Het is op het binnenwater bijvoorbeeld heel opvallend hoe weinig er met wat grotere zeiljachten nog gezeild wordt onder vol tuig. Bij tegenwind vaart men op de motor. Op een kanaal kruisen is onuitvoerbaar met een groot jacht en zelfs voor kleine zeiljachten vaak onmogelijk vanwege de toegenomen drukte en het verbod om te kruisen op een hoofdvaarwater voor de beroepsvaart. Dat zeilen op het binnenwater beperkt zich meestal tot een grote fok hijsen op bezeilde koersen. Bij scherpe jachten is dat vrijwel steeds een rolfok die uitgerold wordt. Bij platbodemjachten was de rolfok lange tijd 'not done', maar ook daar zie je die nu verschijnen. Een probleem bij platbodemjachten is om zo'n fok goed te spannen. Platbodems hebben vanwege hun gaffeltuig geen achterstag om het voorstag op spanning te brengen. Zonder spanning werkt een rolfok niet. Een rolfok heeft op platbodems daarom bakstagen nodig.
Wie eigenlijk van plan is met het zeilen te stoppen op z'n platbodemjacht, die zou kunnen overwegen om alleen het grootzeil met de giek weg te nemen en een flinke botterfok op een rolreefinrichting te installeren, zodat er met halve tot ruime wind nog lekker gezeild kan worden, terwijl het strijken van de fok een kwestie is van een lijn binnenhalen en opgerold is die fok. De bakstagen kunnen dan vervangen worden door vaste (spanbare) wanten die tevens een nuttig houvast geven bij het gaan door het gangboord. Van een dergelijke 'oplossing' kan je natuurlijk van alles vinden, maar je blijft wel zeilen en voorkomt de stap om het tuig er maar helemaal af te halen. In zo'n situatie geldt het gezegde: 'Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan.'
