Weerwolken
30 september 2022
Deze maand was ik enige weken in de Alpen en ja, daar hebben ze nog meer soorten wolken dan in Nederland. Daar zag ik bijvoorbeeld 'Föhnfische', visvormige altocumuluswolken, die stil boven een bergkam hangen tijdens de warme föhnwind. Die ontstaan in berggebieden waar een warme wind afkoelt als die over een bergkam waait en snel opwarmt tijdens het dalen in het dal. Dat beleven we in Nederland niet. Maar vergeleken met de luchten in de bergen beschikken wij over veel meer hemel dankzij het vlakke landschap en kunnen we van verre zien hoe wolkenformaties zich ontwikkelen. Dat is in de bergen wel even anders. Voor ons gevoel ontstaan daar onweersbuien onverwacht snel en gedragen die buien zich ook anders dan in ons land. Bij ons redelijk voorspelbaar en in de Alpenlanden juist niet. Nog altijd zijn er in ons land watersporters die op wat ruimer water varen en in de problemen komen, omdat zij 'plotseling' overvallen worden door een onweersbui. In subjectieve zin zal dat waar zijn, maar op ruim water moet je het weer in de gaten houden en dan word je in Nederland niet verrast door een 'plotseling' losbrekend onweer. Zo'n bui zie je immers van verre aankomen, zodat je altijd tijdig maatregelen kunt treffen om het risico van een onweersbui op open water te verkleinen of te vermijden.
Ook zonder dat er sprake is van risico's blijven de wolkenluchten in Nederland boeiend voor watersporters. Het is de moeite waard je te verdiepen in het ontstaan van depressies en de warmtefronten en koufronten te herkennen aan de veranderingen in de bewolking. De weersontwikkeling voor de komende uren en zelfs de komende dag zijn voor een geoefende waarnemer heel redelijk voorspelbaar door de lucht in de gaten te houden. Natuurlijk hebben we tegenwoordig de weer-apps op de telefoon en zelfs zijn er apps die de windrichting en windkracht voor jouw vaargebied nauwkeurig met stromende beelden in kaart brengen en voorspellen op welk moment de wind zal ruimen of krimpen bij welke windsterkte. Je kunt in een klein zeilschip echter niet de hele tijd aandacht besteden aan je telefoonapp. De werkelijkheid om je heen is immers veel belangrijker en interessanter. Bovendien moet er in die werkelijkheid gehandeld worden, wat het bestuderen van de weer-app aardig in de weg kan staan. Juist omdat het zeilen op ruimer water in kleine schepen geen theoretisch, abstract gebeuren is, maar van de bemanning alle aandacht en actie vraagt in het hier en nu, is inzicht in werkelijke weerprocessen veel belangrijker dan het tijdens het zeilen volgen van algemeenheden op de telefoon. Je zou aan boord een navigator kunnen hebben die van het zeilen is vrijgesteld om de weersinformatie te kunnen volgen. Op kleine jachten is dat eigenlijk nooit het geval.
De digitale informatiestromen over het weer hebben ons natuurlijk wel veel mogelijkheden opgeleverd die er voorheen niet waren, geen kwaad woord dus, maar ze gaan te vaak gepaard met een vervreemding van de werkelijkheid. De concrete weersverschijnselen die heel eenvoudig direct te ervaren zijn, worden niet langer gezien als de werkelijke criteria. Nee, het lijken nu variabelen te zijn die pas kloppen als ze overeenkomen met de data uit de digitale hulpmiddelen. Digitalisering zorgt zo voor een omkering van de werkelijkheid. "Het klopt, want het staat op de telefoon." Een vervreemdend effect dat echter moeilijk te bestrijden blijkt te zijn.
