D'n Bruinen

Het nummer YE199 in het Visserijregister op Zuiderzeecollectie.nl

Ook in Vlaanderen gebeurt veel op het gebied van restauratie en behoud van historisch erfgoed. Een voorbeeld daarvan kunt u hierna lezen in een verslag van Werner van de Walle. Al jaren is hij de drijvende factor achter het tijdschrift Ruimschoots, een Belgische evenknie van Spiegel der Zeilvaart.
Rupelmonde? De platbodemeigenaren onder u, en ondertussen ook wel enige sleepschippers, hebben er vast al van gehoord. Een slaperig dorpje aan de Schelde, een kleine twee uur varen van Antwerpen. Deze, slechts kleine gemeente heeft echter wel een groot(s) verleden. Zij lag namelijk honderden jaren letterlijk in een frontgebied. Op de linkeroever van de Schelde - die tot laat in de middeleeuwen de grens vormde tussen het graafschap Vlaanderen - een leen van de Franse koning en dus deel van Frankrijk. Aan de overkant, op de rechteroever, het hertogdom Brabant.
Hengsten zijn wat hoekiger en ruiger dan de slanke hoogaars met zijn schuin oplopende stevenbalk. Ze konden vrij hoge zeeën aan en dienden dan ook als meid voor alle werk: visser, beurtschip, veerboot, of werkschip. Van de hoogaarzen zijn er heel wat overgebleven, ook toen na de Tweede Wereldoorlog het zeilend visserijbedrijf ter ziele ging. Al tijdens het Interbellum waren vele van deze schepen een tweede leven begonnen als jacht voor de betere burgerij met in Antwerpen de ook Franstalige bourgeoisie. Maar ze werden ook nog nieuw gebouwd: met een kajuit in plaats van een bun voor de vis. Dat geluk kende de hengst niet. Van de vele honderden die begin de 20e eeuw de Scheldedelta bevolkten, blijven er thans nog vijf over. Twee daarvan zijn eigendom van Tolerant: D'en Bruinen, in 1902 gebouwd en gestart met het visserij-nummer PI (Philippine) 77, en de kleinere Pegasus. Eén hengst is eigendom van SBH, de TH (Tholen) 49, en twee zijn in privé-eigendom: de Jan Korneel (ex TH 5) en de Jonge Joseph.

CONSENT is een uitgave voor de donateurs, sponsors en relaties van de uitgevende organisaties; dit zijn naast VZW Tolerant, de Stichting Museumhaven Zeeland uit Zierikzee en Stichting Behoud Hoogaars. In het blad Consent verscheen in 2005 een artikel met de kop 'De ware geschiedenis van de hengst D'n Bruinen'. Het schip dat nu D'n Bruinen heet is gebouwd in 1902 op de werf van Alphonsius Verras in Paal. Alphonsius was een broer van Johannes Verras, die de werf van zijn vader Pieter had over-genomen. Van deze tweede Verras werf op de Paal is weinig bekend. De werf is omstreeks 1900 gesticht en werd in 1903 reeds vermeld als "van weinig betekenis". Na het overlijden van Alphonsius Verras in 1905 verkocht zijn weduwe de werf aan Petrus van Campen, die volgens de verkoopakte "alsnog woonachtig te Kruispolder" was. Vandaar de vermelding in het visserijregister (1947) dat het schip is gebouwd op de werf van "Kampen, Kruispolder". In 1915 werd de werf gesloten.
De vermoedelijke eerste eigenaar van D'n Bruinen was Victor Wijne, een telg uit een belangrijk geslacht van mossel-kwekers in Philippine. De stamvader Matheus Wijne, een herbergier, afkomstig uit Kaprijke in België, was in 1815 naar Philippine gekomen. 

Geschiedenis van een hengst

In de Bokkepoot van september 2014 verscheen er op de middenpagina een mooie foto van de eerste reünie van de Landelijke Vereniging tot Behoud van het Zeilend Bedrijfsvaartuig in 1974. Tot onze vreugde ontdekten wij links op de foto onze hengst D'n Bruinen, die toen waarschijnlijk Zeehond heette. De geschiedenis van het schip is ons deels bekend maar er zijn toch nog enige hiaten. Waarom was het schip 1917-1919 in Harlingen? Was het schip in 1974 nog eigendom van Frans Eisenloeffel? Die heb ik zo'n tien jaar geleden nog in Frankrijk gesproken maar hij herinnerde zich niet veel. Of was het al van John Bos? Wie heeft er nog met die mensen gevaren?
Periode 1958-1960: een drijvende vakantiewoning op de Vinkeveense Plassen: geen enkele informatie.
Hierbij de geschiedenis van het schip voor zover het ons nu bekend is. Deze tekst gebruiken we vaak om wat uitleg te geven wanneer we met een groepje gaan varen.

Bij het Jubileumfeest van de Stichting Behoud Hoogaars en de tewaterlating van de "vernieuwbouwde" Steekhengst 'Boreas' waren natuurlijk ook aan aantal historische Hengsten aanwezig. De Hengst 'D'n Bruinen' van VZW Tolerant was ook van de partij.

Nazaat Peter Hoebeke , wonend in Noorwegen, schrijft het volgende:
Hij was een schipper die werkelijk zijn hele leven deelgenomen heeft aan de mossel en oester visserij in het Yerseke van 100 jaar geleden. Hij heeft waarschijnlijk op een aantal verschillende Hengsten, Hoogaarsen en andere typen schepen gevaren. Maar uit de documentatie die ik heb kunnen vinden, is het zeer waarschijnlijk dat hij schipper op de YE199 'D'n Bruinen' (ex-'Vrouwe Cornelia' is geweest. Van familieverhalen weten we dat zowel hij, als zijn zoon Marinus voor de Gebroeders de Rooij gevaren heeft.
Anthonie Hoebeke uit Yerseke, kort eigenaar en schipper op de hengst 'Vrouwe Cornelia' YE199 in 1919