Pegasus

Bij de doop van de gereconstrueerde hoogaars Alcyon II in juni 2001 in Vlissingen, hield Thedo Fruithof een uitvoerig pleidooi over wel/niet restaureren ofwel reconstrueren van schepen aan de hand van een bestaand wrak. Hij gaf als voorbeeld de bouw van een Texelse blazer aan de hand van opmetingen van het oude, nog bestaande model. Het probleem bij subsidiegevers is dat wel geld beschikbaar wordt gesteld als het gaat om restauratie en veel minder, of eigenlijk niet, als het gaat om een reconstructie. In België denken ze daar gelukkig anders over.

CONSENT is een uitgave voor de donateurs, sponsors en relaties van de uitgevende organisaties; dit zijn naast VZW Tolerant, de Stichting Museumhaven Zeeland uit Zierikzee en Stichting Behoud Hoogaars. In de Consent van voorjaar 2013 lezen we het volgende:

Toen de vzw Tolerant in het voorjaar van 2001 de Pegasus kocht had Cor Drijver sinds 1980 al heel wat aan dit scheepje gesleuteld, waarbij een groot deel van de leggers en de spanten werd vervangen. Dit deed hij grotendeels alleen, en met zijn 76 jaren werd dat alles een beetje te zwaar. Zijn grote wens was dat deze hengst behouden zou worden en terug zou gaan richting Scheldedelta. De 'Pegasus' is een van de laatste overgebleven houten hengsten en dateert naar alle waarschijnlijkheid van voor 1900. Het plan was dat het schip naar Steenbergen te varen, in afwachting van verdere plannen en uiteindelijk restauratie. De vraag was hoe het schip daar te krijgen. Het dreef nog, maar er was enige onzekerheid over de zee (rivier) waardigheid.

Terwijl de restauratie nog op zich laat wachten wordt een begin gemaakt met het nazoeken van de geschiedenis. Dat blijkt niet eenvoudig, maar stukje bij beetje begint zich een verhaal af te tekenen. Het is dan nog steeds niet duidelijk of de geruchten juist zijn dat de Pegasus werkelijk de voormalige hengst 'Pax' is, die in de jaren voor 1940 furore gemaakt heeft in Antwerpen. Uit verhalen van diverse scheepjesmensen blijkt dat het schip ooit door een drietal vrienden vanuit Zeeland naar Heeg in Friesland was gevaren om het te gebruiken als moederschip bij een plaatselijke zeilschool. Tijdens de Klassieke Schepen Beurs in Enkhuizen raken we in contact met Peter Tolsma, die vertelt dat een van de vrienden een bekende van hem is en een aantal foto's aanlevert. Onverwachts komen ook foto's tevoorschijn van de 'Pax' op de wal en in de haven van Lillo.

De 'Pegasus' werd door Cor Drijver, een oud visser uit Texel, toevallig ontdekt in een grachtje in Leiden. Het scheepje was in een zeer slechte staat en het achterschip was grotendeels uitgebrand. Hij herkende het direct als een hengst. Als kind had hij immers die schepen nog op de Waddenzee zien varen om mosselzaad te halen. Hij restaureerde de 'Pegasus' provisorisch. Gezien zijn gevorderde leeftijd droeg Cor Drijver het scheepje over aan Tolerant.Een reis in twee etappes volgde: eerst gesleept tot Steenbergen en het jaar nadien naar de Schelde. De oude 'Pegasus' staat nu naast de CNR-loods in Rupelmonde en een ieder die er een blik op werpt kan zich niet voorstellen dat het ding ooit gedreven heeft. Restaureren heeft geen zin meer.

Er werd besloten om het schip volledig op te meten en te kiezen voor een degelijke herbouw aan de hand van de bekomen tekeningen. Met dit unieke project werd in 2008 begonnen. Aan de Schelde werd weer een houten schip gebouwd op de originele wijze! Het schip werd op de hellingkarren in het water neergelaten, terwijl de vloot klassieke schepen een hoornconcert inzette. De hengst 'D’n Bruinen' (beschermd als monument varend erfgoed) en de hengst 'Jan Korneel' die in 2007 gerestaureerd werd op de CNR maken deel uit van de vloot, evenals de 'T/S Rupel' en de 'Vrouwe Nele'.

Brochure uitgegeven naar aanleiding van de tewaterlating van de 'Pegasus' 

De brochure is uitgegeven naar aanleiding van de tewaterlating van de 'Pegasus' op zondag 11 september 2016. De hengst werd herbouwd op de CNR-werf te Rupelmonde tussen oktober 2008 en september 2016. In deze brochure zijn een aantal artikelen opgenomen over de historie en vernieuwbouwing van de 'Pegasus'. De eerste twee artikelen zijn verschenen in het blad Consent in 2013 en zijn al op deze webpagina te lezen. Daarnaast zijn er twee andere artikelen opgenomen: "Er wordt weer een schip gebouwd aan de Schelde" van Werner Van de Walle en "Het verhaal van de herboren Pegasus" van Cees Droste.

Acht jaar hebben Cees Droste en een groep vrijwilligers van de vzw Tolerant in Rupelmonde gewerkt aan de vernieuwbouw van de hengst 'Pegasus'. Op 11 september jl werd de 'Pegasus' gedoopt en even te water gelaten. Het schip staat echter weer op de wal, want er moet nog een motor worden ingebouwd.
Het wrak van de oude 'Pegasus' ligt nog naast de werfloods, helemaal uitgezakt en er is nog weinig van over. Het was indertijd een verstandig besluit van scheepsbouwer Cees Droste om niet tot restauratie over te gaan, maar om de hengst nieuw te bouwen aan de hand van opmetingen en tekeningen, die de in 2011 overleden vrijwilliger Ko Ruissen maakte. Het was constructief beter en veel goedkoper dan restaureren. Bovendien was er niets bruikbaars meer over van het wrak. In SdZ 2011.7 schreven we over de vernieuwbouw van deze hengst.
Peter Hamer van de Stichting Behoud Hoogaars (SBH - die de hengst 'Drie Gebroeders' onder de hoede heeft) heeft lang een studie gemaakt van de geschiedenis van 'Pegasus'. Bij de doop van de 'Pegasus' werd een programmaboekje uitgereikt met daarin het artikel "Pegasus, een hengst met vleugels". Hamer schrijft daarin dat deze 11,50 m lange hengst vermoedelijk al voor 1900 op de werf "Moed en Trouw" van Verras in Paal is gebouwd voor de visserij. Er wordt aangenomen dat het schip al voor 1914 als jacht is omgebouwd. Zekerheid is hier niet over te geven. In 1920 wordt in de schepenlijst van de Royal Yacht Club de Belgique regelmatig over de hengst 'Pax' gesproken. Later zal bij de herbouw van de 'Pegasus' blijken dat het verloop van het berghout in het voorschip precies de lijn volgt van die op foto's van de 'Pax'. Het gaat dus hoogstwaarschijnlijk om dezelfde hengst.
 

Tim Kuyt schrijft:
"Mijn vader was eigenaar van de 'Pegasus' vanaf 1967 tot en met 1973. Hij werd geboren en was woonachtig in Westzaan. Geboren 30 maart 1940 overleden 30 maart 2004. 31 januari 2004 is mijn vader nog samen met mijn oudste broer in België geweest en hebben de hengst nog in het dok gezien."
"Mijn vader heeft in 1967 gereageerd op een advertentie in vermoedelijk de Telegraaf, betreffende de verkoop van de hengst. De vraagprijs was toentertijd 14000 gulden. Dat was hem veel te duur en hij heeft een bod gedaan van 8000  gulden. Daarvoor heeft hij hem later gekocht."
"Afgelopen weekend kreeg ik van de buren, dia's van de hengst. De buurman was erbij toen mijn vader de boot  kocht en uit  Friesland richting de Zaanstreek voer.   In 1975 is het schip verkocht aan iemand die bij de Shell werkte.  Later zagen wij haar op het IJsselmeer varen.  Ze heeft ook een aantal jaren in de Amstel in Amsterdam gelegen. Toen het schip werd verkocht, waren alle zeilen, zwaarden en mast er nog bij. Mijn vader deed die boot weg, omdat ze water maakte. Ze was toen al slecht. De achterkant had inderdaad in de brand gestaan en was van ijzer en blik gemaakt. Mijn vader heeft in 2003 voor Tolerant heeft nog wat zaken opgeschreven."

De brief van Jan Kuyt aan de Stichting Tolerant in 2003

De dia's uit de periode 1967-1973

Mijn opa is eigenaar van het schip geweest in de vroege '60-er jaren. Mijn opa zelf leeft niet meer, maar mijn vader heeft er ook nog op gezeild in die periode. Mijn vader zag een tijd geleden iets in de Spiegel der Zeilvaart over de 'Pegasus' en de restauratie/replicabouw en toen zijn we op het Internet gaan speuren. We hebben de replica een paar weken terug bezocht in Rupelmonde (België) en het is een erg mooi schip geworden, ongelooflijk werk door de enthousiaste vrijwilligers. Je vroeg me nog om foto's uit die periode en ik heb er enkelen van mijn vader gekregen. Ik stuur ze hierbij.

ir. Ph.J.W.A. Diderich koopt de 'Pax' in 1962 en noemt haar 'Pegasus'

Volgens informatie van de heer Bouw van Wijk was de 'Pax' in slechte conditie en heeft Overwijn (eigenaar voor Diderich) in die jaren diverse reparaties aan het schip laten uitvoeren bij hun scheepswerf te Woubrugge. In 1962 wordt het schip verkocht aan ene Diderich, een aannemer werkzaam bij de aanleg van de Haringvliet dam bij Hellevoetsluis. Omdat het schip in slechte conditie is besluit Diderich het te laten herstellen door timmerlieden van zijn bedrijf, in de bouwput van de dam. Maar scheepsreparatie is niet ieders werk, wat blijkt tijdens de proefvaart: doordat de droge uitlaat van de motor zonder isolatie door de huid is gevoerd raakt het achterschip oververhit en brand volledig uit. Het schip wordt op het strand bij Hellevoetsluis gezet om te voorkomen dat het zinkt. Het is dan 1964. Dan komen de vrienden uit Friesland in beeld, de volgende eigenaren.

De vader van Willem Diderich schrijft:
Die 'ene aannemer' was mijn vader, ir. Ph.J.W.A. Diderich (1920 - 2005). Destijds directeur van de nv Nestum, de aannemerscombinatie die de bouw van de Haringvlietsluizen uitvoerde. De restauratie van de 'Pegasus' werd uitgevoerd op het werkeiland in het Haringvliet. Hij was degene, die de naam 'Pegasus' bedacht. 
Er is nog een verhaal van een stranding in de Beningen bij harde westelijke wind met familie en vrienden aan boord. We brachten die nacht van zondag op maandag aan boord door terwijl we inmiddels vermist werden. We werden door de reddingboot van Stellendam van boord gehaald nadat ik met een andere knul er in geslaagd was door het moeras daar een boerderij te bereiken en alarm te slaan. Het verhaal, 'directeur tijdelijk vermist', stond de volgende dag in de Telegraaf.
Mijn vader staat op het voordek van de toen nog 'Pax' in de foto ervan droog liggend voor Willemstad op de dag dat hij die kocht. Die foto en de andere werden door mij, toen 13 of 14 jaar oud, gemaakt.