Anna

Een bijzondere foto uit 1931 van de tjotter 'Anna', toentertijd van de overgroot opa (van Pieter Halberstma) ir. P.L. Fauël uit Wassenaar (1891 - 1993) en is nog steeds in de familie. Op de foto is mooi te zien hoe hij constant bezig was met experimenteren om de 'Anna' zo snel mogelijk te laten zeilen. Hier vaart hij de Anna zonder botteloef en wordt de fok als een soort genua gevaren. De opgedane kennis over de optimale werking van de fok paste hij toe bij molens om zo het rendement van de molens te verhogen. In 1933, enkele jaren na deze foto, begon hij met experimenteren op de molen Den Arend in Bergambacht. Hij knoopte daar fokken aan twee van de wieken, zo kon de molen met veel minder wind toch draaien. Uiteindelijk leidde dit tot de uitvinding van de Fauël-Fokwiek die na de tweede wereldoorlog bij veel molens is toegepast.

De zogenaamde fokwiek van Fauël

De hierna volgende historische bijzonderheden danken wij aan mevrouw A.W.E. Halbertsma-Fauël te Grou. Zij vertelde ons het volgende. Geboren in Bergambacht als zoon van een huisarts, kocht haar vader de tjotter in 1912 op 21-jarige leeftijd. Hij was toen student in de werktuigkunde aan de Technische Hogeschool te Delft. Van jongsaf had hij altijd al grote belangstelling voor windmolens en zeilschepen. Op grond van zijn kennis van de aërodynamica en zijn ervaring met het zeilen met zijn tjotter "Anna" kwam hij ertoe verbeteringen aan de wieken van windmolens te ontwerpen, wat resulteerde in de zogenaamde "fokwiek van Fauël". Na een verblijf van enkele jaren in Indië in dienst van de Unie van IJsfabrieken in Nederlandsch Indië, vestigde Ir. Fauël zich in 1926 in Wassenaar. In 1932 werd hij directeur van deze organisatie, die haar hoofdkantoor in Den Haag had.
De tjotter "Anna" kreeg toen als vaargebied de Kager Plassen en werd ondergebracht in een schiphuis bij een molen nabij Warmond. Ir. Fauël was een fervent zeiler, maar wedstrijdzeilen was niet zijn hobby. Dat verklaart waarom wij zijn naam in oude watersporttijdschriften nergens tegenkomen. Ook het Nederlandsch Jachtregister van 1925 vermeldt de tjotter "Anna" niet.

Vaargebied de Kager Plassen

Na de Tweede Wereldoorlog was de heer Fauël een van de eersten die zijn tjotter aanmeldde voor opname in het Stamboek van Friese Ronde Jachten; de plaquette in de "Anna" vermeldt het nummer 18 en natuurlijk komt zij voor in de eerste schepenlijst van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten. In 1953 nam de "Anna" deel aan de eerste reunie van ronde jachten georganiseerd door de Koninklijke Zeilvereeniging "Oostergoo" in samenwerking met het Fries Scheepvaart Museum. Een jaar later vinden wij haar opnieuw in Friesland bij de overdracht van de boeier "Friso" als Statenjacht voor de provincie Friesland. Overigens blijft de "Anna" nog tot 1964 in het Hollandse merengebied. Na gedurende 52 jaar dit mooie scheepje trouw te zijn geweest, draagt Ir. Fauël in dit jaar zijn "Anna" over aan zijn dochter, mevrouw A.W.E. Halbertsma-Fauël te Grou. 

De 'Anna' naar Grouw

De tjotter krijgt ligplaats in het schiphuis van de bekende Jouwster boeier "Constanter", die reeds sinds 1904 eigendom is van de familie Halbertsma. De schipper van de "Constanter", Jaap de Jong voert een vrij uitgebreide reparatie uit, waarbij onder meer het oorspronkelijke vurenhout van kist-banken en dekdelen wordt vervangen door het zwaardere eikenhout. De "Anna" blijft eigendom van mevrouw Halbertsma tot 1990, waarna zij overgaat in handen van haar dochter mw J.E.W. Dikkers-Halbertsma en schoonzoon Dr F.G. Dikkers, k.n.o.-arts te Haren. De thuishaven is echter nog altijd Grou.

Technische gegevens

Hoofdafmetingen

• Lengte over de stevens    4,46 m
• Grootste breedte buitenkant huid    1,95 m
• Holte op het grootspant    0,83 m
• Zeiloppervlak: Grootzeil + fok    14,0 m2

Bijzonderheden

• geen kielbalk
• V-vormig grootspant
• vlaktilling 14 1/2°
• kielgang + 5 huidgangen
• voordek bestaande uit losse gelakte delen
• fraai snijwerk op boeisels, bedel- en hennebalk en op de zijkanten van de helmstok, waarvan de handgreep de vorm van een druiventros heeft
• breed roer met in de kop uitgesneden vogel

Opmerkingen

Voor de bouw door een der Van der Zee's pleiten, zoals reeds opgemerkt, de fraaie lijnen en de luxueuze uitvoering met snijwerk van hoge kwaliteit, inclusief de als druiventros uitgewerkte handgreep aan de helmstok, die we uitsluitend bij door Van der Zee gebouwde tjotters tegenkomen. Kwaliteit en vormen van het snijwerk komen sterk overeen met dat van de Friese jachten en tjotters die door de Van der Zee's gebouwd zijn. In vele opzichten is deze boot vergelijkbaar met de tjotter "Kijk Uit". Er is echter geen boot aan te wijzen waarvan de maten evident passen bij die welke wij bij de "Anna" hebben opgemeten. De toeschrijving aan Van der Zee blijft daarom speculatief.

In het SSRP jaarverslag 2008 wordt melding gemaakt van de volgende restauratie:
De tjotter Anna van de familie Dikkers was aan een nieuwe kielplaat, teenstuk en achtersteven toe. Het viel op dat de achtersteven en kielplaat onder de waterlijn dun uitlopend waren weggeschaafd, zodanig dat de onderste hoek van de achtersteven en het teenstuk weg was. Bij de restauratie door Wind & Water is de gebruikelijk authentieke situatie in ere hersteld. Bijzonder is dat zelfs bij een kleine tjotter als de Anna voor het vervaardigen van het teenstuk een 20 cm dik blok eiken nodig is, dat naar achteren toe tot de 6 cm dikte van de achtersteven is verjongd. Verder is een tweetal delen in het vlak vervangen, waarbij bleek dat de gelamineerde zeilwerkspanten rot waren. Begin 2009 zullen er nieuwe massieve zeilwerkspanten en een zeilwerklegger aangebracht worden

Tijdens de restauratie heeft Martijn de tjotter grondig aangepakt. Eerst zijn kielplaat, teenstuk en achtersteven vernieuwd. Omdat alle naden in het onderwaterschip zodanig aangetast zijn dat dit op korte termijn zeker ernstige lekkage zal gaan veroorzaken, worden ook deze aangepakt. Vervolgens worden er ook vlakdelen vervangen en een nieuw zeilwerk geplaatst. Zo kan de 'Anna' er weer tijden tegen. Na een uitgebreide schilderbeurt is de 'Anna' weer een "plaatje"!

In het SSRP jaarverslag 2009 wordt melding gemaakt van de volgende restauratie:

In het jaarverslag 2008 is beschreven hoe de achtersteven en het vlak van de tjotter Anna is gerestaureerd. In 2009 heeft eigenaar Freek Dikkers ook het zeilwerk door Martijn Perdijk grotendeels laten vervangen. Er is een nieuwe zware zeilwerklegger geplaatst en alle vier zeilspanten zijn vervangen.

Alexander de Vos schrijft aan eigenaar Freek Dikkers: Eén van de mooie oude scheepswerfjes in Warmond was vroeger Scheepmakerij Schakenbos aan de Leede. Deze verdwenen werf spreekt nog steeds tot de verbeelding in Warmond en niet zelden wordt een link gelegd met de werf (de historische scheepstimmerwerf “Klaas Hennepoel”) die ik de afgelopen jaren aan de Haarlemmertrekvaart heb gebouwd. 
Scheepmakerij Schakenbos heeft vanaf 1895 tot 1969 aan de Leede bestaan. De broers Joep en Aart-Jan Schakenbos bezitten nog een rol opmetingstekeningen, gemaakt door hun vader J.J. (Jan) Schakenbos. Eén van deze tekeningen betreft de tjotter 'Anna'. Jan Schakenbos heeft aan de hand van de opmetingstekening een model van de Anna gemaakt dat nog steeds in het bezit is van de moeder van Joep en Aart-Jan. De gelijkenis van de tekening en het model met de echte Anna is buitengewoon. De Anna was vroeger van Ir. Fauël.  Hij lag met z’n tjotter aan de Leede, dus het is verklaarbaar dat  Jan Schakenbos het bootje heeft kunnen opmeten om er een model van te maken.