De Wylde Bearch

Mijn boer Peter en ik zijn begonnen in een FJ-tje achter de motorboot aan (een Waterland 700) en eenmaal in Friesland in Heeg zijn we verliefd geraakt op de rondbodems van de Jeugdherberg. Ik ben daar later ook nog op zeilkamp geweest. Daar ken ik Pier Piersma en zijn vader en moeder van.
'De Wylde Bearch' (in 1898 als eerste probeersel geklonken ijzer) hebben we ergens in Noord Holland gevonden (stond dacht ik in De Waterkampioen). Wij hebben haar wit geschilderd; “De Wylde bearch” dat was ons eerste “ijzeren” project. Vandaar ook dat we zo blij waren dat we later een ijzeren Fries jacht zagen varen want eikenhout als romp was teveel werk geweest en te kostbaar om te onderhouden. Mijn vader kon geheel niet zeilen en had 2 linker handen en vond het prachtig om zijn jongens te helpen door de juiste mensen te vinden, maar verder trok hij aan de fok als we dat aangaven en was zo trots als een pauw op ons schip. We hebben er veel aan moeten doen om hem weer varend te krijgen. Mooie leerschool! Tussendoor hebben we nog samen met een vriend zijn 16 m2 opgeknapt.'De Wylde Bearch' was een leuke tjotter, maar zo zwaar vanwege het te dikke ijzer, zodat je niet over, maar door de golven heen ging. Het schip kon een hoop wind hebben maar had stil water nodig. Op weg naar Friesland, de eerste keer bij Muiden, om de bocht het IJsselmeer op naar de Randmeren toe, hebben we ernstig moeten pompen. Iets te hoge golven. Eenmaal weer in Heeg aangekomen bij Jan Loopik (ook een Rotterdammer) in de haven, kwamen we dat jaar de 'Idse' al varend tegen.

De heer L.H.A.M Vehmeijer uit Eindhoven koopt de ijzeren tjotter 'De Wylde Bearch', met de bedoeling het scheepje door Stofberg in Enkhuizen te laten restaureren. Ook het houtwerk wordt onder handen genomen. Dat zal door Hans Sinnema Houtsnijwerk uit Wergea (Frl) worden uitgevoerd.

Deze tjotter was vroeger van P. en T. van Zutphen, die later een stalen jacht (de 'Idse') lieten bouwen bij de Nieuwe Kielkade. Er wordt aangenomen dat deze tjotter door van der Werf gebouwd zou zijn. Daar zijn echter twijfels over. Van der Werf heeft waarschijnlijk in 1898 deze tjotter afgebouwd en getuigd vandaar de herkenbare bedel-, hennebalk en spinnegat deksel met inscriptie. Mogelijk is de tjotter nog veel ouder en één van de eerste geklonken scheepjes, gemaakt door een tjalken bouwer of zo, want ze is van te dikke platen gemaakt en met tjalken klinknagels geklonken. Daardoor heeft ze gewichtsprobleem en zijn er een aantal spanten uit gehaald om haar lichter te maken. Toen van Zutphen haar kocht, was dat hun eerste project. Vader werkte in de Rotterdamse haven en kon zo aan hout komen dat voor transporten gebruikt werd. Niet het beste hout, maar het was gratis. Ze maakten nieuwe vlonders, dek en banken en beslag etc.
Nadat ze in andere handen was gekomen, begon ze wel een beetje te lekken. Er was toen iemand die het advies uitbracht om haar te stralen om zo de conditie en slechte plekken aan het licht te brengen. Dit was tevens het einde van haar zeilseizoen, want ze was zo slecht dat ze direct naar de bodem zou gaan als ze in het water gelegd zo worden.
Zo naakt en roestend kwam ze bij Pier terecht in de verkoop. Ik vertelde dat toen thuis, waarop mijn moeder haar kocht en in de tuin opstelde. Na haar dood verkocht mijn broer Arthur de romp met alle losse onderdelen die er nog waren. De balken waren toen al meer dan 115 jaar oud. De vloer en dek had ik inmiddels zelf gebruikt. De scepters heb ik ergens in een doosje liggen. Na veel omzwervingen heeft ze nu een goede eigenaar.
De foto's zijn uit 1996.

Afgelopen maanden is het casco van de tjotter, prachtig geklonken, gerestaureerd door Stofberg in Enkhuizen. Het resultaat is op Boot Holland te bewonderen. Hans Sinnema gaat het scheepje nu afwerken met de nog te gebruiken houten onderdelen, aangevuld met de oorspronkelijk houten onderdelen die nog in goede staat zijn en natuurlijk de door hem gesneden vergulde leeuw. 

n de Nederlandse taal kennen we eigenlijk maar 26 klinkers en medeklinkers. Maar in Nederland zelf zijn er, vanaf het midden van de negentiende eeuw, talloze klinkers en tegenhouders (medeklinkers) bezig geweest om schepen in ijzer, en later in staal te bouwen. Tegenwoordig - na de uitvinding van het lasapparaat - zijn er daar niet veel meer van over, misschien wel minder dan 26!
Zo nu en dan kom je er één tegen. Jan Willem, alias Pils, Stofberg is iemand die bewezen heeft het klinken goed te beheersen. Hij bouwde zijn eigen geklonken Lemsteraak en verrichtte op de Stofbergwerf tal van andere klinkklussen. Toen Laurens Vehmeijer vier jaar geleden bij hem kwam met de vraag of hij de tjotter De Wylde Bearch wilde opknappen volgens de oorspronkelijke bouwwijze, was dat een kolfje naar Pils' hand. Hij wist wel dat er heel veel aan het scheepje moest gebeuren en waarschuwde de nieuwe eigenaar dan ook dat dit geen gemakkelijke en kleine restauratie zou worden. Pils had het scheepje eerder op de Klassieke Schepenbeurs in Enkhuizen zien liggen, bij scheepsmakelaar Auke van der Meer uit Warten. Het was toen meer een bezienswaardigheid vanwege de ouderdom en de vergankelijkheid van ijzer; het was een-en-al gat, en hoewel de vorm nog redelijk behouden was gebleven (hoewel wat uitgezakt) was het een klein wrak.
Ook ik had het scheepje daar, en later nog op een andere beurs (Boot Holland) zien liggen. Aan het prachtige snijwerk op de bedel- en hennebalk, alsmede dat op helmhout en roer, was me al opgevallen dat het om een ijzeren tjotter van G.S. van der Werf uit Britswerd, van de werf "Kromwâl" moest gaan. Het was een tweegangstjotter, een zogeheten "boatsje", met een lengte van 4,70 m, een breedte van 1,70 m, en een diepgang van ongeveer 0,35 m. Zo te zien zwaar gebouwd. Hoewel het duidelijk een plezierbootje en geen werkbootje was geweest, was er geen zeilnummer bekend, maar wel een SSRP-Plaquettenummer: 703.

Aanvulling Wim de Bruijn in Spiegel der Zeilvaart 2021 nummer 10

Wim de Bruijn schreef in deze Spiegel een artikel over een bijzonder duo in Wartena; Auke van der Meer en Hans Sinnema. Daarbij kwam ook de complete restauratie van de ijzeren tjotter Wylde Bearch (zie ook SdZ 2021.6 hierboven) ter sprake.
Auke en Hans wilden toch wel even kwijt dat, hoewel het ijzerwerk, de zwaarden en het schilderwerk door de gebroeders Stofberg in Enkhuizen was uitgevoerd, Auke de rondhouten had gemaakt en dat Hans al het snijwerk en het roer had gerestaureerd en dat hij de nieuwe banken, vlonders en zetboorden had gemaakt. Een pittige klus was ook het maken van de nieuwe gebogen zetboorden geweest en hiervoor heeft Hans speciaal een stoomkist van 4 meter voor gemaakt. Ere wie ere toekomt!