Holland

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

Tot 1979 voorzien van kajuit aangebracht omstreeks 1930. Teruggebracht tot Fries jacht door Brandsma te Rohel in 1979-'80.

Tijdens de Regionale Friese Reünie Ronde en Platbodemjachten op 4, 5 en 6 augustus a.s. zal als het even kan, ook het Friese jacht 'Holland' weer van de partij zijn. Bovenstaande opname maakten we vorig jaar op het Heegermeer tijdens dezelfde reünie. De familie Van Son zeilde het Friese jacht heel geconcentreerd naar de volgende boei. Juist door de concentratie van alle bemanningsleden is het zo'n spannende plaat. Via bouwer en 'ronde scheepjes-kenner' Pier Pieter Piersma uit Heeg kwamen we bij mevrouw Van Son terecht.

Toen de familie Van Son begin 1980 het jacht kocht droeg het de naam 'Henk'. Het streven was om het schip zo snel mogelijk in haar oorspronkelijke staat terug te brengen. Bein Brandsma van de gelijknamige jachtwerf in Rohel bij Augustinusga (Frl.) sloopte de kajuit eraf, verving veel gangen en spanten, bracht een nieuw voordek aan, plaatste de bedelbalk en timmerde banken in de kuip. De inmiddels gedoopte 'Holland' was weer een echt Fries jacht! De zoons van mevrouw Van Son verzorgden zelf het maken van de versieringen in de bedelbalk, lakten en schilderden het jacht in de oorspronkelijke kleuren. Voor al deze inspanningen kreeg men in de winter van 1980 de wisselprijs 'W. H. de Vos-prijs' - een zilveren boeiermodel - vanwege de grote verdienste om een zo ingrijpende restauratie uit te (laten) voeren.
Op de huidige 'Holland' werd omstreeks 1930 een kajuit geplaatst. De inmiddels gedoopte 'Henk' gaat dan als boeier verder door het leven. Toen de familie van Son in 1980 eigenaar werd wilde men het scheepje weer zoveel mogelijk in haar oorspronkelijke staat terugbrengen. Daar hoorde ook het slopen van de kajuit bij. Inmiddels werden ook de versieringen die bij een Fries jacht horen aangebracht. Vooral de bedelbalk op het voordek ziet er schitterend uit. Nog niet vermeld zijn de afmetingen. Je verkijkt je erop. De romplengte is 5,95 m en de breedte is 2,50 m.

Bij onderzoek bleek al direct dat het schip als open Fries jacht moet zijn gebouwd. Overblijfselen van een versierde bedelbalk onder het verhoogde voordek en ook een lage doft wijzen in die richting. Mevrouw Van Son besluit het schip in de oorspronkelijke staat terug te brengen! De roef wordt verwijderd, een laag voordek met nieuwe bedelbalk aangebracht en er komen weer kistbanken in de kuip. Het karwei is uitgevoerd op de werf van Brandsma te Rohel. Dit initiatief is voor de Stichting Stamboek aanleiding geweest aan mevrouw Van Son in 1980, tijdens de vijfde lustrumrenie, als huldeblijk de W.H. de Vos-prijs uit te reiken.

Verhuizing naar Makkum

Na haar verhuizing naar Makkum werd het vaargebied het IJsselmeer en de Friese binnenwateren. Vanaf 1980 tot 1991 deed de "Holland" - met een enkele onderbreking - mee met de evenementen van ronde en platbodemjachten in Friesland, zoals de Regionale Reünie in Heeg en de bijeenkomsten in Sloten en de Veenhoop, waarbij haar vier zonen zich als fanatieke wedstrijdzeilers ontpopten. Een leuke ervaring was de viering van het 50-jarig bestaan van de Sneekweek in 1985. Op de traditionele Hardzeildag (7 augustus) kwam er een wedstrijd tussen de commissarissen van de koningin en de burgemeesters in de deelnemende boeiers en Friese jachten. Bij heel mooi weer vertrokken de schepen vanuit de Kolk in Sneek naar het Sneekermeer, voorop het Statenjacht "Friso", gevolgd door de "Toerist" met aan boord Prinses Margriet en de andere genodigden, hierachter de Friese jachten, boeiers, skûtsjes, enzovoort. Al deze antieke schepen voeren in een lange rij langs de Oude Water poort en door de stadsgracht, gadegeslagen door een talrijk publiek op de oevers. Tijdens de wedstrijd kreeg de "Holland" de burgemeester van Wymbritseradeel de heer B.W. Cazemier en zijn vrouw aan boord. De burgemeester, die goed kon zeilen, veroverde de tweede prijs.

Tweede grote beurt 1991

In 1991 was de "Holland" toe aan een tweede grote beurt. Die werd door zoon Robin van Son in zijn vrije tijd uitgevoerd. In 1996 verscheen het jacht weer fraai gerestaureerd op de reünie in Heeg.

Gebouwd door Feike Lantinga

Wat de herkomst betreft merken wij het volgende op. Zoals in het boek 'Het Friese Jacht' is aangetoond, komen vorm, verhoudingen, constructie, de belijning van de berghouten en detailleringen overeen met die van de jachten gebouwd door Lantinga. Het lijdt geen twijfel dat de "Holland" van deze werf afkomstig is. Bijgaande foto, genomen in de jachthaven van Heeg, onderstreept dat nog eens; zij toont naast elkaar de achterschepen van de jachten "Holland" (rechts) en "Sylnocht", de laatste een product van Feike Lantinga gebouwd in 1938. Wat het bouwjaar en de mogelijke opdrachtgever betreft, de door Boschma gepubliceerde werfboeken, die de periode 1904 tot en met 1922 beslaan, vermelden drie open jachten met een lengte van 6 meter. Daarvan komt er slechts een in aanmerking, namelijk het jacht gebouwd in 1918 in opdracht van H. van der Zee te Sneek. Deze Hylke van der Zee, een neef (oomzegger) van Eeltje Holtrop van der Zee, trad voor verschillende Friese werven op als tussenpersoon. Hij zal het jacht hebben doorverkocht, aan wie, dat werd duidelijk toen wij recentelijk van mevrouw Van Son het volgende verhaal te horen kregen.

Oude foto's van R. Buisman

Nadat haar zoon, luitenant-ter-zee A.G. van Son, in 1989 het door Eeltje Holtrop van der Zee gebouwde Friese jacht "Frisia" had gekocht, kwam zij in contact met mevrouw G. Blei-Buisman te Zwartsluis, dochter van een van de vroegere eigenaren van de "Frisia", de koffiestroopfabrikant R. Buisman. Daarbij kwamen oude foto' s tevoorschijn waarop behalve de "Frisia" ook prominent een ander Fries jacht stond afgebeeld. De heer Buisman bezat namelijk voordat hij in 1928 de "Frisia" kocht, een Fries jacht met de naam "De Vriendschap", dat in het Nederlandsch Jachtregister van 1924-25 inderdaad op zijn naam staat; afmetingen 5,50 bij 2,00 meter, bouwer F. Lantinga IJlst; een bouwjaar is niet vermeld. 

Brief aan Van Waning

In een brief aan de heer Van Waning schreef de heer Buisman over dit jacht:
.. In 1918 kocht ik van banketbakker Van den Berg uit Leeuwarden het jacht "De Vriendschap". een lief jacht. gebouwd in IJlst. Maar wat vaak gebeurde, lagen wij in Grouw met "De Vriendschap" voor 't jacht "Frisia" van de Heer Lykles, die zijn zaak juist naast hotel "Oostergoo" had en dan zei ik wel eens: Ik wil wel ruilen met ƒ 500 uit m'n portemonnee! En ik kocht dit schip in 1928 voor de som van f 700! met de gehele inventaris.
Uit deze regels blijkt het volgende: zoals ook in het Nederlandsch Jachtregister vermeld, was "De Vriendschap" op de Lantinga-werf gebouwd. Het bouwjaar is ten laatste 1918, veronderstellende dat Van den Berg het jacht direct na de bouw aan Buisman heeft doorverkocht. Een van de foto's van mevrouw Blei laat echter duidelijk zien dat het jacht "De Vriendschap" langer is dan de 5,50 meter die het Nederlandsch Jachtregister vermeldt. Naar schatting is de lengte ten minste 6 meter; de tevens op de foto voorkomende "Frisia", lang 6,24 meter, kan bij die beoordeling als maatstaf dienen. Verder vertoont het jacht verschillende kenmerken die frappant overeenkomen met die van het huidige jacht "Holland": met name het verloop van de berghouten aan voor- en achtersteven, de kluisbordversiering in de vorm van een veelpuntige ster binnen een witte cirkel, de boordrandverhoging midscheeps en andere details. Een tweede foto van dit jacht, onder zeil in de Arembergergracht, toont deze kenmerken nog duidelijker. Dit alles doet het zeer sterke vermoeden rijzen dat het jacht "De Vriendschap" identiek is met de huidige "Holland" en niet, zoals in het boek "Het Friese Jacht"" werd verondersteld, met het eveneens voormalige boeiertje "Maintsje" waarvan de lengte inderdaad overeenkomt met de in het Nederlandsch Jachtregister vermelde 5,50 meter, hetgeen zoals uit de foto's blijkt, wat "De Vriendschap" betreft beslist onjuist is. 

Onze conclusie

Wij zijn daarom geneigd deze identificatie te accepteren. Hiermede wordt tevens de reeds eerder geuite veronderstelling bevestigd dat de "Holland" afkomstig zou zijn van de werf Lantinga. Het bouwjaar moet op grond van de werfboeken van Lantinga inderdaad het jaar 1918 zijn, zoals hiervoor reeds werd betoogd. Een vroeger bouwjaar komt niet in aanmerking; eerder gebouwde open jachten met een lengte van 6 meter dateren uit 1908 en 1909 en vallen dus af; een hiervan is de nog bestaande "Zwaluw"(ex "Haaf'). De "Holland" heeft trouwens zeker niet de karakteristieke kenmerken van de jachten van Lolke Lantinga, veel meer die van de schepen van Feike, die in 1918 de leiding van het bedrijf van zijn vader overnam.

Technische gegevens

Hoofdafmetingen    

• Lengte over de stevens    6,01 m
• Grootste breedte over de berghouten    2,47 m
• Holte op het grootspant    1,02 m
• Diepgang    
• Zeiloppervlak: grootzeil + fok    33,0 m2

Bijzonderheden

• kielbalk hoog 6 cm, dik 8 cm (mogelijk later aan¬gebracht)
• grootspant bijna rond
• vlaktilling 4°
• zwakhoekige kimmen
• kielgang + 7 huidgangen
• laag vast voordek met (nieuwe) bedelbalk
• snijwerk (nieuw) op bedelbalk, hennebalk en kluisborden
• roer bekroond met kleine klik (vroeger met leeuwtje)

Opmerkingen

Bij de restauratie in 1980 werden de oorspronkelijk brede vlakgangen vervangen door smallere, in afwijking van de bij Feike Lantinga gebruikelijke bouwwijze.