Bijna een parkeerplaats
23 september 2023
Eerst gaf historicus Gerben Groenhof op woensdagavond in het Fries Scheepvaart Museum te Sneek een lezing over de meer dan 300 jaar oude geschiedenis van de scheepstimmerwerf De Hoop in Workum. Daarna, twee dagen later, werd op vrijdagmiddag 22 september de grootschalige restauratie gevierd van diezelfde werf en dat natuurlijk op locatie. Bijna 50 jaren na de laatste renovatie was de werf wel weer toe aan een opknapbeurt en dat is nu zeer grondig gedaan. De werf werd voor ons vooral bekend door scheepsbouwer Ulbe Zwolsman uit Makkum, die hier in Workum vanaf 1892 Wieringer aken, grote blazers en de veel kleinere Workumer bollen bouwde. Evert Zwolsman volgde zijn vader op als werfbaas, maar deze boeiende man was vooral musicus, kunstenaar en geen scheepsbouwer. Na de oorlog raakte de werf daardoor in verval en was in de zeventiger jaren rijp voor de sloop toen Evert, die al die jaren in het huis naast de timmerloods bleef wonen, in 1974 overleed.
Dat de werf nu nog bestaat en er fantastisch bij ligt, is vooral te danken aan Reid de Jong, de architect die was gaan wonen in de voormalige vuurtoren aan ‘it Soal’, het vaarwater van de voormalige zeesluis bij de werf naar zee. In overleg met de oude Evert werd tenslotte diens neef Reinder uit Wassenaar bereid gevonden een restauratie van de werf financieel mogelijk te maken. De vastgoedmagnaat Reinder Zwolsman was in de zestiger jaren landelijk bekend geworden door de bouw van de Scheveningse Pier. Daarmee was de werf op het nippertje gered, want de gemeente Workum wilde van deze historische locatie na het overlijden van Evert een parkeerplaats maken. Het was immers een tijd dat overal grachten en vaarten werden gedempt en het autorijden heilig was verklaard. Gelukkig is dat in Workum anders gelopen. Nu kon Miks van Schelven, de huidige voorzitter van het bestuur van de stichting Zwolsman Scheepstimmerwerf De Hoop, zijn bestuursperiode afronden met de restauratie als resultaat, zodat zijn opvolger, de oud directeur van het Fries Scheepvaart Museum Meindert Seffinga, een mooie startpositie heeft. De Commissaris van de Koning in Fryslân, dhr. A. Brok en de burgemeester van de gemeente Súdwest-Fryslân, mevr. J.A. de Vries, zorgden voor een zeer geslaagde tewaterlating van de Wieringeraak WR151 die op de vernieuwde hellingslee lag, waarna het officiële gedeelte afgesloten kon worden met een hapje en een drankje. De genodigden waren voor een belangrijk deel mensen die elkaar reeds jaren kennen uit het wereldje van de zeilende visserij en de strontrace, die over vier weken weer van start gaat vanuit Workum. De scheepswerf is daarbij een belangrijk middelpunt. Hier worden ook 'de jonge vissers onder zeil' groot gebracht met de twee vissersjollen van die vereniging. Jonge mensen die tijdens de visserijdagen zelfstandig het IJsselmeer op gaan, alleen op de zeilen, om een week lang op traditionele wijze te vissen. Zo zorg je voor jonge aanwas, want de gemiddelde leeftijd van de genodigden was behoorlijk hoog.
Ook voor het stichtingsbestuur met de nieuwe voorzitter ligt er een uitdaging. Deze historische werf met monumentenstatus is niet meer bedrijfseconomisch rendabel te maken. Een botter op de helling te trekken voor onderhoud kost bijvoorbeeld meer dan 10 mensuren, wat een moderne werf in één uur volbrengt met een moderne kraan. De werkomstandigheden in de tochtige timmerloods zijn ook niet meer van deze tijd. Het voortbestaan van deze historische locatie moet daarom niet gezocht worden in de open, concurrerende markt van de traditionele scheepsbouw. Dit maritiem monument is veel geschikter als locatie die het oude ambacht koestert en laat zien aan de nieuwe generaties. De werf wordt dan een levend museum dat de boeiende cultuur van de ambachtelijke houten scheepsbouw, die normaal gesproken verdwijnt, op deze wijze bewaart, toont en als cultureel erfgoed overdraagt. Dat vereist een heel andere opzet en publieke presentatie van de werf dan een scheepswerf-sec kan laten zien. Daar is veel publiek een last, ongewenst, want storend bij het werk, terwijl veel publiek voor de Zwolsmanwerf in Workum een doel moet worden.
