Multicultureel
15-01-2025
Waar in de 19e eeuw de wereld voor veel mensen nog overzichtelijk was, is die dat voor ons al lang niet meer. Sterker nog, ook onze eigen identiteit is op drift geraakt. Na eeuwen geleefd te hebben in een standenmaatschappij, ontstond in de 19e eeuw een klassenmaatschappij die eveneens voor maatschappelijke orde zorgde. Maar nu ligt alles open. Nu is alles complex en omstreden. Door de vele functies die een en dezelfde persoon maatschappelijk kan bekleden, is ook zijn identiteit schimmig geworden. Eigenlijk zijn we meervoudige persoonlijkheden geworden, al naar het aantal rollen dat we spelen in de wereld.
Laten we op deze plaats uitgaan van de maritieme wereld en in ons geval van de watersport. Wie met zijn scheepje wel eens zeilt langs een snelweg, verbaast zich gemakkelijk over de haast van de medemens. Wat een drukte, terwijl het zo eenvoudig kan, voortgedreven door de wind. Twee werelden, die we echter beide als deelnemer kennen. Twee culturen, die zich moeilijk laten verenigen. Het ene moment zijn we automobilist en nemen we deel aan de haastige wereld op de weg, even later varen we met een rustig gangetje onder zeil en zijn heel geconcentreerd actief in een spel met natuurlijke elementen, eigenlijk met een wat gelaten voortbewegen. Het gaat immers zoals het gaat. Die sportvisser in zijn schouwtje beleeft dezelfde wereld natuurlijk weer anders en de enthousiaste speedboot bestuurder heeft op zijn manier pret. Al die watersporters zijn even later andere mensen. Ze gedragen zich als fietser, als student, als zakenman of -vrouw, als lid van een vereniging of juist niet, als gezinslid of als single en noem maar op. Al die verschillende rollen zorgen voor verschillende gedragingen vanuit dezelfde persoon, die voor een vaak tegenstrijdig en complex beeld zorgen van wat eens een duidelijke identiteit was van een voor ieder herkenbare persoon.
Die verschillende rollen die we ons aanmeten, zijn verbonden met heel verschillende waarden en normen. Het gaat om het leven in verschillende culturen door dezelfde persoon op verschillende momenten van zijn bestaan. We zien elkaar op het water en krijgen heel oppervlakkig een beeld dat natuurlijk niet klopt, maar ook niet onwaar is. Wie als watersporter toevallig eens passagier is op een cruiseschip en een jacht voorbij ziet komen, moet steevast bedenken dat de jachtschipper hem niet herkent als collega watersporter, maar als een van de vele passagiers van het cruiseschip. Watersporters die een boot huren, worden in veel gevallen contractueel verplicht om de fenders buitenboord te laten hangen. Daarmee zijn ze meteen ook ongewild herkenbaar als een bijzondere categorie watersporters die anders bekeken wordt dan de mensen met een eigen jacht. De platbodemzeilers lijken door de keuze van hun schip een gemeenschappelijkheid te bezitten, die er in werkelijkheid helemaal niet is. Ook de platbodemzeilers zijn heel verschillende mensen met heel verschillende culturele achtergronden. Zij hebben niet één identiteit, nee, ook platbodemzeilers zijn verschillend.
Over platbodems gesproken. Die schepen hebben een eigen historisch gegroeide identiteit. Klassieke scherpe jachten hebben dat ook iets andere wijze ook en de vele moderne scherpe jachten krijgen die misschien nog in de toekomst. Onze platbodemjachten hebben echter te lijden onder dezelfde meervoudige identiteit als hun eigenaren. Deze schepen veranderen in de loop der jaren van functie. Veel platbodems stammen uit de wereld van werkschepen, terwijl ze nu aangepast zijn aan de recreatievaart. Zou zo’n schip over zichzelf kunnen nadenken, dan geraakte het in een identiteitscrisis vanwege deze cultuurschok. Nog steeds kan op het binnenwater een voormalige visbotter van de Zuiderzee gezien worden als een verdwaalde zeeschuimer.
De als jacht gebouwde botters natuurlijk minder dan de originele visbotters met hun hoge kop en lage kont. De botter hoorde bij de Zuiderzee en die is niet meer. Zo hoorde de punter bij de Kop van Overijssel, de hoogaars bij Zeeland, de zalmschouw op de grote rivieren en de zomp op de beken en riviertjes van Twente en de Achterhoek. De identiteit van onze platbodems was (en is) streekgebonden, maar ja, de tijden veranderen. Het moderne leven heeft de burgers beroofd van een stabiele identiteit. Zij zijn meervoudige persoonlijkheden geworden die als kameleons zich aanpassen aan de eisen die de verschillende maatschappelijke rollen van hun vragen. Voor de platbodems die we nu nog gebruiken is dat eigenlijk niet anders. Het zijn multiculturele vaartuigen geworden die in onze tijd moeten voldoen aan allerlei eisen en verwachtingen die eerder nooit van deze schepen werden gevraagd. Dat de schepen er nog zijn, is echter te danken aan hun aanpassingsvermogen. Alleen door aanpassing hebben ze overlevingskansen.
