NoordHolland

NOORDHOLLAND boeier

Op onze pagina "Papieren Schepenlijsten" in ons hoofdstuk "Stamboek" hebben we een overzicht opgenomen uit het Stamboekarchief "Verdwenen of gesloopte boeiers na 1890".

Werfboek I
Mei 1878. Een Boeijer gemaakt voor rijk. Lang 64 voet, wijd 18 voet en hol 7 voet, hoog voor 9 voet 5 duim, hoog achter voet 4 duim, gemaakt buiten tuig voor f 10.000,--. Het tuig aangenomen voer f 985,-- buiten zeilen en touwwerk.

Werfboek II bestekboek blz. 42
Beschrijving van een Boeijer bestel voor het Rijk gebruikt wordende voor cie waterstaat van Noord Holland, besteld in 1877. Lang 18 meter, wijd over de buitenhuid 4.90 meter, hol 1.85 meter, zwaarden lang 4.42 meter breed 1.55 meter, dik 9 cm. Op het roer een leeuw. Kiel dik 14 cm. breed, 26 cm. Voorsteven 17 cm. achtersteven 15 cm. Vlak dik 2 3 duim. Voorend lang 7 meter (geheel tegen waterlint) Roef 7 meter 70 cm. Achterend
(van achtersteven tot voorkant van de stuurstoel) 12 voet 2 duim, de legwaring loopt door aan achteren toe.

Er. Ir. Blocq van Kuffeler 8 december 1952
(zijn vader was Ir. van de Waterstaat in Noord Holland, heeft de leeuw nog)
Onbevestigde geruchten zeggen dat hoewel de Noord Holland voor afbraak werd verkocht (in 1912) deze toch nog is voorzien van een nieuw middenschip en eventueel andere vernieuwingen en dat dit de boeier is geworden van Graaf van Limburg Stirum.

Br. van Waning 16/12/1952
In 1898 is de Jan Spanjaard gebouwd voor het loodswezen te Nieuwediep, schipper de Wijn (deze leeft nu nog in 1954 te Hoorn). Een gedeelte van het contract is nog aanwezig, zou het enige schip zijn dat volgens een van te voren opgemaakt bestek zou zijn gemaakt.
Opmerking: De Offemia van Van Limburg Stirum zou de vroegere Jan Spanjaard zijn. Zie dossier Offemia.
De boeier volgens de foto in W.K. 1930 blz. 326 en 394 (de Offemia) lijkt sprekend op de foto van de NoordHolland.

Br. Eeltje Romkema 2 nov. 1952
In 1878 een boeier voor de Rijkswaterstaat te Hoorn, lang 64 voet, schipper was Nooitgedacht. Omstreeks 1913 is deze boeier gesloopt, toen was de naam van de schipper P. Bootsma, het schip heette Noord Holland. Ik vond het jammer dat dit schip moest worden gesloopt. Het was onder Ir. de Block van Kuffelen. In beginsel werd gesproken over een belangrijke vertimmering, maar de nieuwe tijd eiste een motorjacht en van ijzer.

Jaarboekje 1909 van de K.N.R.Z.V.
In 1905 werd de Pampusprijs gewonnen door de boeier Noord-Holland van de Rijkswaterstaat.

W.S. 1924 blz. 55
Foto van de Rijksboeier te Hoorn (waarschijnlijk oude foto)

Mededeling S.Hoeksema
(Voormalig schipper van de Ouderhoek van Blijdenstein). Volgens hem was de boeier NoordHolland veel kleiner dan 18 meter en kleiner dan de Offemia. Schipper was Thomas Riemersma in 1917. Voer nog op dit schip in 1929. Van dit schip werd altijd gezegd dat het de voormalige Noord Holland was. In 1829 verkocht aan Rinke Groenhoff ligplaats Sixhaven, die dit schip verhuurde. In september 1932 heeft hij dit schip nog in de haven van Marken gezien, waar het gehellingd zou worden.

W.K. 1942 blz. 77
De bekende huurboeier Noorman werd door de Heer D. Groenhof verkocht aan de Heer A.F.W. Daarnhouwer te Amsterdam.

Jachtregister 1925 blz. 173
Noorman eigenaar J.P. Geerling, Amsterdam van Baerlestraat 9, boeier, hout, overdekt, lang 12.80 m., breed 4.-. Bouwer Holtrop van der Zee, zonder jaar. Ligplaats Muiden.

Supplement J.R. 1925 blz. 44
Noorman van Geerling, verkocht aan K. Zwaan te Haarlem.

Werfboeken (reparatieboeken)
1881 nr. 62 Reparatie boeijer Waterstaat
1882 nr. 58 Reparatie boeijer Waterstaat
1883 nr. 61 Reparatie boeijer Waterstaat
1884 nr. 67 Reparatie boeijer Waterstaat
1885 en 1886? Reparatie boeijer Waterstaat
1887 nr. 66 Willem Nooitgedacht, boeijer Waterstaat
1890 nr. 75 Boeijer Waterstaat
1891 nr. 51 Grote reparatie o.a. nieuwe grenen mast f 300,--

Werfboek XIII
Blz. 212 (1913) boegspriet f 15,-- een nieuw zwaard f 125,-
blz. 326, blz. 332, blz. 334,
blz. 334 okt. 1912 Aan gaaf boeijer Noord-Holland
2 legwaringen van waterlint tot achter f 100,-
2 gangboorden f 125,-
roef enz.
Rijswaring, stuurstoelbalk, achterdraam, pollen, binnenbetimmering enz.
incl. werkloon f 2.059,-- totaal f 3.894,-
+ Bij winst 10% 389,40 = f 4.283,40
+ Onvoorzien f 216,60 = f 4.500,--
Dit is waarschijnlijk de begroting ingediend voor algehele reparatie.
De rest van de gemaakte kosten worden nader gespecificeerd in onderstaande PDF.
M.i. is hieruit af te lezen, dat er een begroting is gemaakt van f 4.500,- en dat aan Auke de reparatie is gegund. Hij heeft het hout al gekocht enz. en misschien er reeds aan gewerkt. Halverwege heeft de Waterstaat besloten om de reparatie stop te zetten. M.i. kan het inderdaad gebeurd zijn, dat de boeier verkleind is en niet gesloopt.

W.S. 1921 blz. 55
Foto van de Rijksboeier in de haven van Hoorn. Dit moet een foto zijn uit die tijd, daar het reisverhaal van de Iris het jachtje dat gemeerd ligt naast deze boeier bij Visser te Paterswolde in 1921 is gebouwd.

Wij denken dat Eeltje Romkema het beste kon weten hoe het met deze boeier is afgelopen. Hij is pertinent over de sloop. Trouwens, de door ir De Blocq van Kuffeler bedoelde boeier van Graaf van Limburg Stirum is in feite de in 1898 door Eeltjebaas voor de Helderse loodsdienst gebouwde boeier "Jan Spanjaard", latere naam "Norma", onder Van Limburg Stirum "Offemia".
Eenmaal vonden wij de boeier "Noord-Holland" vermeld als wedstrijdjacht, namelijk in de deelnemerslijst van de Koninklijke Nederlandsche Zeil- en Roeivereeniging van 14 juli 1905; in de klasse 'Boeiers enz., groot boven 9,5 Wedstrijdmaat zeilden acht grote schepen tegen elkaar. Dit was blijkbaar een wedstrijd ter gelegenheid van een bijzondere gebeurtenis, want als 1e prijs kon worden gewonnen een bedrag van Tweehonderd gulden of een zilveren theeservies, uitgeloofd door H.M. de Koningin.

Als deelnemers vermeldde het programma:

• "Noord-Holland" van Rijkswaterstaat te Hoorn, WM 15,1;
• "Elisabeth" van Tromp Meesters te Steenwijk, WM 13,1, vroeger van Altink;
• "Bato" van de gebroeders Bakker te Amsterdam, WM 11,5;
• "Maria" van J.H. van Kakebeken te Yerseke, WM 11,4;
• "Fortuna" van W. Hultzer te Amsterdam, WM 10,8;
• "Dolfijn" van D. Slis P.Lzn te Middelharnis, WM 10,4;
• "Noordster" van H. van Beek te Amsterdam, WM 10,4;
• "Flevo" van C. Jurrjens te Amsterdam, WM 9,6.

Wie er toen met de prijs vandoor ging weten we niet.

Ir V.G. de Blocq van Kuffeler te Bergen (NH), schrijver van de aangehaalde brief, stelde ons de afdruk ter beschikking van de foto onder zeil; die moet zijn gemaakt in de periode 1905-1914, toen zijn vader in Hoorn gedetacheerd was. De heer De Blocq van Kuffeler wist nog te vertellen dat voor de opheffing van het districtskantoor van Rijkswaterstaat in Hoorn een ingelijst exemplaar van de foto aldaar aan de wand prijkte. 

Nog een afbeelding van deze boeier is bewaard gebleven. De heer C.P. Hos te Westerland stuurde ons bijgaande foto van de "Noord-Holland", gepavoiseerd liggende in een (onbekende) haven. Deze foto werd gered bij het opruimen van het opgedoekte districtskantoor in Hoorn. Volgens de latere informatie uit het verhaal van "Twee Loodsboeiers" van Peter Tolsma is dit niet de 'Noord Holland', maar meer waarschijnlijk de 'Noord Nederland', gebouwd in Papendrecht.

Peter Tolsma schrijft in de Spiegel der Zeilvaart van februari 2008 het volgende:
Soms word je opeens verrast door informatie waarvan je niet meer had verwacht dat die nog boven water zou komen. Ik heb de heer Vermeer mogen helpen bij het schrijven van zijn boek De Boeier. We hebben na veel speurwerk naar de herkomst van boeiers soms moeten besluiten niet verder te zoeken. De reden daarvoor was dat verdere duidelijkheid op dat moment uit bleef. Op de pagina's 126 en 127 van het boek staat in de beschrijving van de boeier 'Jan Spanjaard' over de brief, die Eeltje Romkema schreef aan de heer van Waning in 1952. Groot was mijn verassing toen ik onlangs een brief mocht ontvangen van de heer J.M. van der Esch uit Papendrecht.

Alle nieuwe informatie heeft hij gebundeld in het bewuste artikel. Ook de boeier 'Noord Holland' komt in dit verhaal voor. Een maand later publiceerde J.M. van der Esch een artikel over de werven in Papendrecht.

Lees het hele verhaal in ons hoofdstuk "Uit het Stamboek": Twee Loodsboeiers en een oude scheepswerf in Papendrecht.

Ole Pfeiler van de tjalk 'Doris von Ochtum' (Flensburg, Dld.) attendeerde stamboekbeheerder Jan Eissens via de e-mail op een advertentie op Ebay. Misschien is dit niet zo bijzonder, maar Jan en Rita varen deze zomer op de Oostzee en vanaf hun 'Eyseend' houden zij de website- en het e-mail-verkeer van de Stichting bij. De advertentie op Ebay was geplaatst in Engeland.
Op Ebay werd een foto uit 1903 te koop aangeboden, met daarop de Waterstaatsboeier 'NOORDHOLLAND'. Een superfoto. Scherp, en de naam van het schip is gewoon te lezen. Een boeier waarvan bekend is dat ze op de werf van Eeltje Holtrop van der Zee in 1878 is gebouwd en die in 1913 is gesloopt.

Het schip is tot nu toe steeds beschreven als 'Noord-Holland'. Op de foto is het naambord duidelijk te lezen en de tot nu toe veronderstelde schrijfwijze gecorrigeerd moet worden. Het schip heette “NoordHolland”. En indrukwekkend schip, met een karveel gebouwde sloep als bijboot. Wat in het oog springt is de lange vlaggenstok met kleine nationale vlag. Zo krijg je dus via Duitsland uit Engeland zomaar een stukje maritieme Nederlandse geschiedenis in je bezit.

Lees het hele verhaal met de foto's in Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede juni 2018 nummer 6.

Voor het eerst sinds maanden heb ik vanavond even tijd om mijn verzameling bij te werken. De foto in de bijlage hebben jullie ongetwijfeld allemaal al eerder gezien in een lagere resolutie. Ik heb het gebruikt voor de rubriek Uit het Stamboek. Hierbij stuur ik het in hoge resolutie. Het is een uitnodiging om eens in te zoomen op details.
Zelfs over de naam van de boeier hoef je niet te discussiëren. Het is extreem goed leesbaar. Gebouwd door Eeltje Holtrop van der Zee. Van dit schip is “weinig” bekend. Door Maarten Vermeulen werd ik getipt, dat het schip op een ansicht te zien is, die Rob Martens en Lieuwe Westra in een van hun fotoboeken hebben geplaatst. Een origineel daarvan heb ik nog niet kunnen achterhalen. Van de boeier bestaan weinig foto’s. In de werfboeken van Van der Zee is ze uitgebreid beschreven. Ze is een jaar na de 'Constanter' gebouwd, maar het is een volstrekt ander schip.

Reactie van Jan Jacob Kooij

Peter Tolsma heeft in de Spiegel der Zeilvaart van februari 2008 een artikel over Inspectieboeiers geschreven. Als lezer heb ik daarop in de volgende Spiegel een reactie met wat plaatjes gegeven. Even naar mijn details: de peilstok in de scepters onontbeerlijk voor een inspectievaartuig. 
Op de foto (afgestempeld 29 sep 03) die ik mee stuur, ligt het schip op dezelfde (vaste) plaats aan de Bierkade. Het leeuwtje is even van het roer gewipt want nu zien we een klik met lovertjes.
Op de andere foto (afgestempeld 2 jun 05) zeilt hij Urk binnen. Logisch want Urk hoorde in die tijd bij de provincie Noord-Holland.

Eigenlijk erg zonde dat dit schip maar 35 jaar oud geworden is. Uit het boek van Vermeer begreep ik dat het zo lekker luxe ingetimmerd was, dat het niet goed kon worden schoongemaakt en gelucht. Zijn opvolger heeft het langer uitgehouden. De inspectieklipper ‘Noord-Holland’ heeft is in 1915 in dienst getreden en heeft jarenlang Enkhuizen als thuishaven gehad en bestaat nog steeds. Het schip heeft het zelfs tot een monografie gebracht.
De zeilende foto in een bekend plaatje dat ook voorkomt in een boek over Hoorn.

Aanvulling Dirk Huizinga

Dat Urk bij Noord-Holland ‘hoorde’ is vriendelijk uitgedrukt. Vanaf de 13e eeuw hebben de graven van Holland geprobeerd het eiland Urk in hun macht te krijgen vanwege de strategische ligging ervan. Dat lukte pas nadat de macht van de bisschop van Utrecht en het daarmee verbonden klooster Sint Odulphus bij Stavoren verminderde. Het klooster verdween onder water, de monniken en nonnen trokken zich terug naar Hemelum. Toch duurt het tot 1660 dat de Amsterdamse elite het eiland onder haar bestuur brengt. Strategisch belangrijk in de concurrentie met Hoorn, Enkhuizen en Medemblik.  In 1792 gaat het bestuur van het eiland over van Amsterdam naar de Staten van Holland, waarna het eiland in 1814 (de Franse Tijd) een Noord-Hollandse gemeente wordt. Pas na de inpoldering van de NOP valt Urk in 1950 bestuurlijk onder de provincie Overijssel en in 1986 onder de nieuwe provincie Flevoland.

Zo nu en dan wordt de boeier 'Almeri' weer eens gememoreerd en vaak wordt gezegd dat het de grootste boeier ooit was. Soms duikt er weer een foto of een restant op. Vaak worden foto’s van deze boeier verward met die van drie andere boeiers, de 'NoordHolland', de 'Jan Spanjaard' ('Offemia') en de 'Olga'. Alle vier zijn ze gebouwd op de werf van Van der Zee in Joure.
Eeltje Holtrop van der Zee was de bouwmeester in 1878 bij de 'NoordHolland'. Auke van der Zee bij de andere 3.Hoewel de 'Jan Spanjaard' ('Offemia') gebouwd is in 1898 en Eeltje, Auke's vader, nog leefde, was deze al rond 1894 met pensioen gegaan. Redelijkerwijs mag je Eeltje's inbreng in dit schip dan ook klein achten. Hij stierf in 1901. De 'Olga' en de 'Almeri' zijn van latere datum. Van de 'NoordHolland' bestaan helaas maar weinig foto’s.

Met zekerheid zijn de volgende, voor iedereen zichtbare, kenmerken te noemen, waaraan de vier grote Van der Zee boeiers te herkennen zijn:

• 'Almeri'
  Heeft een lelijke permanente rechte steun voor de giek ter hoogte van de overloop. Ze heeft drie wandputtingen. Op het kajuitdak heeft ze vier in het oog springende koekoeken.
• 'Olga'
  Heeft als enige van de drie een botteloef. Ze heeft ook als enige achterin in de zijwand van de kajuit een lichtrand of patrijspoort. Ze heeft drie wantputtingen.
• 'Offemia' / 'Jan Spanjaard'
  Heeft als enige van de drie een klein paviljoen met bijbehorende poorten aan bakboord en stuurboord naast de achtersteven. Haar overloop is aan beide zijden uitgesmeed met een bocht die buiten de boeiselrand rijkt. Deze boeier heeft twee wantputtingen. Vanwege het paviljoen heeft ze een afwijkende vorm van het helmhout. Van deze boeier bestaat een heel mooi kort stukje film waarop ze zeilend voorbij komt.
• 'NoordHolland'
  Heeft heel waarschijnlijk model gestaan voor de 'Jan Spanjaard' / 'Offemia', 'Olga' en 'Almeri' maar was vermoedelijk al gesloopt toen deze drie gebouwd werden.

Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede - 2021 nummer 6: Vier verdwenen grote boeiers van Van der Zee in Joure