Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede - 2024 nummer 9

De 1e e-mail met de vraag over een ontredderde en onttakelde aak, niet lang na WO II, in Arnhem

Beste liefhebbers,
Ando, liefhebber van ons Varend Erfgoed en bewoner van de Nieuwe Haven in Arnhem stuurde mij bijgaande foto van een ontredderde en onttakelde aak, niet lang na WO II, in Arnhem.
Eerst hadden we alleen de foto van het achterschip en later dook ook een foto op waar het schip verder weg lag.
Als tjalkenman kan ik helaas niet elke aak herkennen, maar ik vermoed dat er in die tijd maar weinig grote jachtaken waren. Salamander is een aak met een houten roef. (Onrust niet, Trekvogel en Wulp weet ik niet zeker). Verder is de historie van de Salamander rond de oorlogsjaren een beetje vaag. Zou het kunnen dat de Rotterdamse eigenaar zijn schip na het bombardement van Rotterdam naar een (dacht hij) veiliger plek in het oosten heeft gebracht? Opvallend aan de foto is het hijstuig dat aan de jachtmast is aangebracht. Waar hebben ze hem voor gebruikt? Vanuit Arnhem naar Duitsland, waar het schip dus in de vijftiger jaren is opgeknapt, is niet een grote stap. In de geschiedenis die ik in het Stamboek lees is sprake van een wrak na de oorlog. Het schip op deze foto heeft er alle schijn van.
Ik ben benieuwd naar jullie ideeën, wellicht een brug te ver en zien jullie meteen om welk schip het gaat.
Hartelijke groet Willem

De foto's in het Gelders archief

Foto 1 (met uitsnede) 
https://permalink.geldersarchief.nl/0235A2030AE145D89994DE916C7FD840

Foto 2 (vierde foto op de pagina)
https://permalink.geldersarchief.nl/AC6EB362F3B04ACE9349061D0562271F

2e e-mail met het antwoord van Dirk Huizinga

Beste mensen, ⁣
Op de wat dramatische foto van de half gezonken aak is te zien dat die een verhoogd middenstuk heeft op de kajuit. Dat had geen enkel aakjacht dat bij de Gebroeders De Boer is gebouwd. Het is wel aangebracht met een heel specifiek doel op de Nettie die dienst deed bij de Marine. In de geschiedenis van dat schip voor zover ik die heb kunnen achterhalen, is niets vermeld over een ligplaats bij Arnhem, maar dat zegt niets. Die reconstructies zijn vaak onvolledig.
In 1967 lag de Nettie op de helling bij scheepswerf Volharding in Stavoren. Voor onderhoud. Toen ben ik nog op dat schip geweest en had het (uiteraard) nog de verhoging met kijkgaten op het kajuitdak.
Met vriendelijke groet, Dirk

3e e-mail met het antwoord van de vragensteller

Beste Dirk (en anderen),
Wat mooi dat je het schip al zo snel hebt herkend! Die kast op het roefdak had ik wel gezien, maar niet herkend als zo’n karakteristiek element. Bij nadere beschouwing van de foto van de kont valt dat ook beter op z’n plaats. Ik dacht dat we naar de achterste patrijspoort van een (vreemd vierkante?) roef zaten te kijken, maar dat is dus de achterste patrijspoort in die kist op het dak. De roef begint veel verder naar achter en zie je niet. Die begint waar de mast steunt. 
Verder diverse elementen die echt in de richting van de Nettie wijzen: Het roer; veel breder dan dat van de jachtaken, de korte schuin opstekende botteloef, ook kan je de masttoppen vergelijken met de foto in jouw dossier. De strop om de top voor de voorstag is identiek (hadden natuurlijk meer schepen zo, maar toch..). Ik denk zelf dat het stalen bovenblok op de bokkepoten hetzelfde is als op jouw foto’s.
Wat een prachtig stoer schip is het toch! Gelukkig gered en vaart ie nog.
Als we bij het Gelders archief een foto met een goede resolutie kunnen krijgen kan je die details waarschijnlijk nog beter herkennen.
Blijft natuurlijk een beetje de vraag hoe en in wat voor staat het schip van Makkum naar Arnhem is gekomen. Eerlijk gezegd twijfel ik eraan of het schip echt onder water heeft gelegen in Makkum. Je brengt geen wrak naar Arnhem. Omdat het van de genie was is wel enigszins te begrijpen dat het een operationele rol kreeg (hijstuig) want er was hier werk aan de winkel. Of ie daar aan toe is gekomen weten we niet. Wat een ravage in de haven (dit is minder dan 1 km van de John Frostbrug en het centrum van Arnhem). Mogelijk is dat in scheepsjournaals in het torpedistenarchief nog terug te vinden.
Hoop dat die info nog eens boven water komt.
Ik neem aan dat niemand het me niet kwalijk neemt dat ik een ander schip met deze foto associeerde (nu ik het weet ook een zichtbaar verschil in afmetingen), maar aan de andere kant vindt iedereen het vast wel leuk om dit stukje geschiedenis van een andere markante aak mee te beleven.
Hartelijke groet, Willem

4e e-mail van Joos Grapperhaus, eigenaar van de Lemsteraak die mogelijk bedoeld werd in de eerste e-mail

Besten,
Gisteren heb ik jullie mails met rode oortjes zitten lezen, maar kon helaas niet meteen reageren. Prachtig wat een speurwerk. Dit stimuleert mij enorm om de geschiedenis van onze Lemsteraak Salamander in Duitsland (daar heette het schip Orplid) verder uit te diepen. Wij weten inmiddels wat van de historie van de Salamander maar helemaal niéts over de periode 1942-1960. Je zou verwachten dat ook daar in Berlijn en Hamburg nog foto’s of ansichtkaarten of aantekeningen te vinden zijn.
Geweldig goed dat de Nettie op die foto is herkend! Ik heb de nieuwe eigenaren van de Nettie (na de familie Van Marrewijk) bij Stofberg ontmoet en zal proberen contactgegevens van hen te achterhalen.
Mij kun je voor dit soort informatie altijd wakker maken Willem! Heel veel dank. Ik zal jullie op de hoogte houden over mogelijke andere informatie die ik nog tegenkom!
Fijne dag nog, Joos Grapperhaus

En natuurlijk, wanneer U meer weet of aanknopingspunten heeft: we horen het graag!

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" 
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.