2019 nummer 12: Het Stamboek leeft, maar dat wist u al

De werf van Holtrop van der Zee

Door een reeks van vragen die ik uit verschillende hoeken kreeg, ben ik een paar jaar geleden begonnen me opnieuw in de werf van Holtrop van der Zee te verdiepen. Opnieuw, omdat anderen voor mij dat al eerder uitgebreid en gedegen hebben gedaan. Niet dat ik in herhaling wil vervallen, maar omdat ik dingen gevonden heb, die ik ergens anders niet terug heb kunnen vinden.
Zo kreeg ik eens twee spijkers afkomstig uit de boeier 'Almeri', zoals u weet de grootste boeier die door Auke Holtrop van der Zee is gebouwd. Ze hadden een schitterend kopergroen patina. Iedereen die ik er over sprak wist te vertellen dat het nagels van brons waren. Dit zou waar kunnen zijn, maar gezien de samenstelling van brons, waarbij koper een belangrijke component is, zou het ook koper of messing kunnen zijn. Toen ik de mogelijkheid had om de nagels in een laboratorium op de samenstelling te laten onderzoeken, heb ik die kans direct aangegrepen. Het onderzoek duurt op zich niet erg lang, maar het laboratorium en de benodigde instrumenten moeten vrij te gebruiken zijn en dat gebeurt niet zo vaak.

Alle sprekers die zo goed wisten dat het brons was, hadden het mis. De nagel was bijna van zuiver koper. Er was slechts een “vervuiling” van 0,1% nikkel te vinden. Of dit laatste een toevallige vervuiling of een bewuste toevoeging was is onduidelijk. Het groene oxide dat duidelijk op de nagel te zien is, is eveneens geanalyseerd. Het meest waarschijnlijk is het kopergroen ontstaan door contact met zeewater.
Toen dit resultaat in klein comité bekend werd bleek dat er ook nog nagels waren uit de boeier 'Tjet Rixt' en de tjotter 'Twa Sisters' die onderzocht zouden kunnen worden op hun samenstelling. Hadden we dat maar eerder geweten ………

Breder

Wat ik met het voorstaande aan wil geven is dat wanneer je een onderzoek wilt doen, je dit beter iets breder kunt maken en moet communiceren met anderen om tot een gedegener eindresultaat te komen. Het onderzoek naar die ene nagel was iets dat op mijn weg kwam en dat ik met beide handen aangegrepen heb. Het past in mijn onderzoek naar de werf van Holtrop van der Zee. Een onderzoek waar ik vast nog wel jaren mee doende ben. Er moet nog veel geverifieerd worden en ongetwijfeld komen er nog meer vragen naar boven drijven. Ik vermaak me dus wel.

Gericht archief onderzoek

Maar, ik heb nog wel een paar onderwerpen liggen waar eigenlijk ook nog eens onderzoek naar gedaan zou moeten worden. We weten dat er in en bij Amsterdam aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e veel boeiers of boeierachtige schepen gevaren hebben. We weten dat deze schepen vaak gefotografeerd zijn. Op het internet zijn de foto’s van Jacob Olie terug te vinden. Hier zitten een aantal fantastische foto’s van deze schepen bij. Er zou eens gericht archief onderzoek naar deze boeiers gedaan moeten worden.

Verffabriek in Groningen

Ik heb ontdekt dat familie van de heren Holtrop van der Zee een verffabriek hadden in Groningen. Zouden zij de leveranciers geweest zijn van de boeierlak die op de werf in Joure gebruikt werd? Ik ben benieuwd wat hier de samenstelling van was. Bij het Tresoar in Leeuwarden zijn de administraties van meerdere verffabrieken uit Groningen en Leeuwarden opgeborgen. Misschien moet er eens onderzoek gedaan worden naar de verven / lakken die honderd jaar geleden voor de pleziervaart gebruikt werden.

Recente historie

En, iets wat bij Het Stamboek nauwelijks is terug te vinden, is informatie over werven die Ronde en Platbodemjachten tussen 1960 en nu gebouwd hebben. Wanneer je de Spiegel der Zeilvaart er op naslaat kom je heel veel namen tegen, maar wat er ooit van geworden is …… Ja, de werf van Blom in Hindeloopen bestaat nog altijd, Van de werf van Kooijman en de Vries weten we veel. Van de werven van Van der Meulen en Brandsma bestaan jubileumboeken, maar wat weten we van Tijssen uit Leiden, wat weten we van Bijsterveld uit Hoogeveen en wat van Bouke de Vries uit Koudum? Van deze laatste ben ik een (polyester) tjotter in Amerika en Denemarken tegengekomen.

Zijn er begunstigers bij de SSRP die een dergelijke puzzel op zich willen nemen?

Mij geeft dit soort onderzoek altijd heel veel voldoening, maar ben helaas niet in staat om dit allemaal alleen te doen.
Het is niet wetenschappelijk, wel journalistiek. Is dit een idee voor een nieuwe tak aan de stamboom?

Waterkampioen 1938 nummer 620: een tijdsbeeld, een ijkpunt in de R&P geschiedenis

Het komende jaar bestaat de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten 65 jaar. Voorafgaand aan haar oprichting was haar medeoprichter en eerste voorzitter C.J.W. van Waning al een aantal jaren druk bezig geweest met het verzamelen van informatie over onze Ronde en Platbodemjachten. In januari van 2019 heb ik samen met Stamboekbeheerder Jan Eissens zijn archief, voor zover dat in het bezit van de SSRP is, doorgespit. Van Waning heeft toen een stevige en bijzondere basis gelegd voor onze Stichting nu. Later beschreef hij dit zelf als: “De onverwachte gevolgen van een ondoordacht idee”……… (stamboekmonografie nr 1).

Het grootste manco in de jaren kort na de oorlog was dat er heel weinig informatie over ronde en platbodemjachten beschikbaar was. Een structureel probleem want in 1912 werd er in het tijdschrift De Watersport ook al verzucht dat er zo weinig concreets te vinden was. Er was nauwelijks over onze schepen geschreven. Pas na de oprichting van de SSRP is er veel geschreven en vastgelegd. Het boek van de heer Huitema, de boeken van de heren Van Beylen en Vermeer staan inmiddels al jaren bij ons allen in de boekenkast.

Bij de afsluiting van 2019 wil ik U een stukje geschiedenis laten zien. Ik heb de volledige Waterkampioen 620 van november 1938 gescand, zo’n vijftig pagina’s inclusief reclame. Een tijdsbeeld.

Nu zouden we het een themanummer noemen, een nummer over het ronde en platbodemjacht. Het is leuk om te zien hoe er in 1938 tegen deze schepen aangekeken werd. Van de SSRP was nog geen sprake. Inmiddels bestaat de Waterkampioen niet meer en is het Stamboek springlevend. Kijk, geniet, en oordeel. Grote stukken van deze Waterkampioen zijn ooit al op onze website geplaatst. Misschien dat u een en ander herkent. 

Aanvulling Peter Hamer 03-01-2020

In reactie op deze Behoud het Goede:
Ook bij de restauratie van het 'Seepaerd' kwamen een aantal koperen nagels te voorschijn. Afgewisseld met ijzeren nagels. Het schuitje is in 1941 gebouwd en uit het gebruikte hout en dus ook de verbindingsmaterialen, was duidelijk dat er moest worden gebouwd met wat nog voor handen was. De hoogaarzen, die voor Vlissingen werden gebouwd, werden bij voorkeur met koper genageld, omdat de Koopmanshaven (nu gedempt als Bellamy plein) daar feitelijk een open riool was. Het water was daar zo vuil dat de ijzeren nagels al gauw wegrotten en de schepen er binnen de kortste keren uit elkaar vielen.
Dat brengt me meteen op de foto (hierboven) van een kleine hoogaars in Loosdrecht. Waar komt die vandaan? Komt 'ie uit de Waterkampioen, WK 38, of van een of andere website ? Als de foto van 1938 is laat die zien dat rond die tijd ook al hoogaarsjachten buiten Zeeland voorkwamen, en mogelijk een verklaring waarom het 'Seepaerd' in 1942 is verkocht naar de werf De Ster in Kortenhoef. Als de foto van later datum zou zijn zou het waarachtig nog het 'Seepaerd' kunnen zijn ook.

Wees trots op uw Rond of Platbodemjacht!

Een voortvarend 2020 gewenst!

Misschien kunnen we elkaar ontmoeten tijdens één van de evenementen in het nieuwe jaar!!

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" 
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.