Scheepstimmerwerf Peter Schouten - Kortenhoef

Televisie programma Binnenste Buiten 16 april 2024: Scheepsbouwer Peter hersteld historische schepen

In het Noord-Hollandse dorp Kortenhoef werkt Peter al 40 jaar op zijn eigen erf. Als scheepsbouwer werkt hij hier aan het herstel en de bouw van historische houten schepen. Als klein jongetje viel Peter al voor het vak en tot op de dag van vandaag steekt hij nog veel liefde en passie in dit mooie beroep. Wij kregen een kijkje in zijn werkplaats!
Het verhaal van Elisa Bakker

Meer zien? Wil je meer zien van scheepsbouwer Peter en zijn leerling Mees ontmoeten?
Bekijk de video hier (start na een kort reclameblokje)

Peter Schouten is al 40 jaar werkzaam in het vak van scheepstimmerman. Het eerste stukje van de oprit naar zijn werf wordt gedeeld met de (helaas al overleden) buurman en leermeester, de Bootbouwerij van Piet Dekker. Eén van de scheepstimmerlieden van het eerste uur, met name als het gaat over de vissersschepen van de voormalige Zuiderzee. Van 'Baas Piet' leerde Peter Schouten de basis van het scheepstimmervak. En derhalve ook diens voorliefde voor de houten schepen en de traditionele bouwwijze hiervan. Lees ook: Piet Dekker, De grijsaard van Kortenhoef.

Peter Schouten laat in april 2023 een unieke houten Zalmschouw te water tijdens de viering van zijn 40-jarig bestaan als werf

Scheepstimmerwerf Peter Schouten is een traditionele werf, gelegen in de rustieke omgeving van het plassengebied in Kortenhoef. Peter's voorliefde voor houten schepen en traditionele bouwwijzen heeft ertoe geleid, in 1983 een eigen bedrijf te starten. Vele jaren is het aanbod van diverse werkzaamheden dusdanig groot geweest, dat er werk genoeg was voor twee scheepstimmerlieden. In 2023 bestaat de werf al weer 40 jaar. Ter gelegenheid daarvan was het zaterdagmiddag 29 april feest op het werfterrein en werden de bezoekers verwelkomd door en verwend met een heerlijke voorjaarszon.
Maar er was die middag nog een hoogtepunt: in de afgelopen 3 jaar heeft Peter een unieke houten Zalmschouw gebouwd. Al meer dan 100 jaar zijn er geen nieuwe houten zalmschouwen gebouwd. Peter is samen met Arie van der Ree, groot kenner van de drijverschuiten, jaren bezig geweest een plan te ontwikkelen om zelf een Zalmschouw te bouwen. Uiteindelijk is door Peter Schouten besloten om de tekening van W K Versteeg als voorbeeld te gebruiken. Daarvan is een nieuwe tekening gemaakt en zijn er wat aanpassingen in aangebracht. Gevonden foto's van oude houten zalmschouwen worden gebruikt om details in de tekening te verbeteren.

Peter Schouten laat een unieke houten Zalmschouw te water tijdens de viering van zijn 40-jarig bestaan als werf 

Nieuwbouw, Restauraties en Aftimmering

Peter Schouten heeft met zijn medewerkers vele houten Ronde en Platbodemjachten gerestaureerd en andere typen houten schepen nieuw gebouwd. Veel van deze schepen staan ingeschreven in het Stamboek.

Spiegel der Zeilvaart maart 2019 nummer 2 - Houten schouw bij Peter Schouten

Scheepstimmerman Peter Schouten werd gevraagd om een boot te beoordelen waarop een gezin uit de omgeving van Kortenhoef het oog had laten vallen. Maar Peter wist ze ervan te overtuigen niet in het zoveelste sloepje te stappen.
'Dat sloepje waar ik naar moest kijken, daar man-keerde nogal wat aan,' zegt Schouten nu, 'dus we raakten aan de praat over andere mogelijkheden.' Het gezin bestaat uit ecologisch betrokken mensen met drie (jonge) kinderen en Peter stak zijn mening niet onder stoelen of banken. 'Ik zei dat ik een sloepje nogal duf vindt, en dat ik kinderen alle takken van watersport zou willen meegeven - dus ook roeien en zeilen.' Terug in Kortenhoef liet Peter daarna zijn eigen punter zien en dat voorbeeld viel in goede aarde. Daarna liet hij ook nog het bootje zien dat naast zijn werkloods ligt en waarmee vroeger de rietsnijders uit de buurt het veen introkken. Zo'n bootje heeft een beetje de vorm van een schouwtje.
'Daar zien we wel wat in,' was de reactie en Peter toog aan het werk. 'Eerst heb ik een halfmodel gemaakt, de meeste mensen hebben dan een beter idee van het eindresultaat dan wanneer je een tekening laat zien. Daarna maakte hij ook nog een zeilplan voor een sprietzeil. Het tuigje zal inclusief de fok 14 m2 meten. Schouten is wel een voorstander van het sprietzeil, het is gemakkelijk weg te bergen in de boot en het vaart volgens hem beter dan je verwacht.

En.... met welk bootje kun je samen met je kinderen meer op het water genieten dan met zo'n ECO-schouw. Elektrisch varen als sloep, zeilen waar wind is, roeien / bomen / jagen, of in de natuur kamperen met 4 personen. Mooi robuust eiken en toch niet meer onderhoud dan enkele uren per jaar.

Spiegel der Zeilvaart oktober 2019 nummer 8: Een schouw voor in de natuur

Wie zich in een natuurgebied wil begeven kan dat het beste doen met een ecologisch verantwoorde boot. Wij gingen de Kortenhoefse Plassen op met de Eco-schouw van Peter Schouten, een zelfverzonnen naam voor een schouw waarvan de scheepstimmerman uit het Gooi wel een serie zou willen maken. Het is een van die vele zeer warme dagen van afgelopen zomer als we langsgaan bij Peter Schouten. 'Hij is af en hij wordt binnenkort opgehaald, dus als je er nog mee wil varen moet je nu langskomen.' Peter doelde op de schouw die hij afgelopen winter in aanbouw had (zie ook SdZ 2019.2). De boot zou een sprietzeil krijgen en omdat ik erg weinig ervaring heb in het varen met een grootzeil zonder giek, zei hij dat ik het dan maar moest proberen als de schouw af was.

Maar afgezien van dat sprietzeil, waarvan Peter hoog opgaf, was er toen een onderdeel waarover nog geen beslissing was genomen: de mechanische voortstuwing. Roeiriemen gingen weliswaar ook deel uitmaken van de vaarinventaris, maar de meeste klanten willen toch ook een motor ter beschikking hebben. Gezien de ecologische "draai" die de toekomstige eigenaars aan hun boot wilden geven, zou dat een elektromotor moeten worden.

Bouw van een trekschuit in Maassluis vanaf 2019

De Stichting 'Zorg en Vlijt' in Maassluis, die verantwoordelijk is voor het project, heeft zijn wortels diep in de lokale gemeenschap. Peter Schouten uit Kortenhoef werkt ca. 2 jaar als bouwmeester aan het project. Peter Schouten heeft eerst een halfmodel gemaakt naar aanleiding van de uiteindelijke bouwtekeningen. Deze tekeningen zijn gebaseerd op een model uit het Museum op een model uit het Museum Maassluis en bouwtekeningen van trekschuiten die in het Maritiem Museum Rotterdam bewaard worden. De werf heeft ruimte gevonden in een voormalige autoshowroom. Het publiek kan op de werf een kleine expositie bezoeken over trekvaarten, de werf is open van woensdag t/m vrijdag van 10-16 uur.

De SSRP kent Peter Schouten de W.H. de Vosprijs 2015 toe

In 2015 heeft Peter Schouten, tijdens tijdens de voorjaarsbijeenkomst in Broek in Waterland, de W.H. de Vosprijs 2015 ontvangen uit handen van de voorzitter van de SSRP, Maarten van Hezik. 
Dit omdat Peter Schouten werkt vanuit de gedachte dat de historie van onze Ronde en Platbodemjachten mede bepalend is, hoe nu om te gaan met restauraties en (ver)nieuwbouw. Ook past het traditioneel werken uitstekend bij hem. Zijn werf ademt die sfeer ook. Zijn uitgangspunt is, dat veel schepen door de jaren heen, heel erg goed hebben bewezen, dat deze met goed onderhoud en vakkundige restauraties tijden kunnen blijven varen. Buiten dat, houdt zijn interesse niet op bij de Ronde en Platbodemjachten en hij volgt dan ook de ontwikkelingen in het buitenland, die weer belangrijk kunnen zijn voor zijn werkzaamheden hier.
Lees de hele verantwoording in het Nieuwsbericht: W.H. de Vosprijs 2015 toegekend aan Peter Schouten

Dertigjarig bestaan van Scheepstimmerwerf Peter Schouten in Kortenhoef in 2013

In 1995 stond in het januari/februari-nummer van de Spiegel der Zeilvaart het volgende:

Enigszins verscholen in het veenlandschap aan de Kortenhoefsedijk ligt de scheepstimmerwerf van Peter Schouten. Hij is al zeventien jaar werkzaam in dit vak, waarvan twaalf jaar als zelfstandig scheepsbouwer.

Het eerste stukje van de oprit naar de werf wordt gedeeld met de buurrnan, de Bootbouwerij van Piet Dekker. Een van de scheepstimmerlieden van het eerste uur, met name als het gaat over de vissersschepen van de voormalige Zuiderzee. Van 'Baas Piet' leerde Peter Schouten de basis van het scheepstimmervak. En derhalve ook diens voorliefde voor de houten schepen en de traditionele bouwwijze hiervan. Linksafslaand, via een paadje over een houten brugje, bereik je de ruim opgezette werkplaats. Door de bouwwijze past deze wonderwel in de rustieke omgeving. Geheel opgetrokken uit hout, en bruin gecarbolineumd. Het lijkt een gewone houten loods, zoals er vele staan bij de boerderijen in de omgeving. Maar eenmaal binnen gaat die vergelijking niet meer op. Je ziet een ruime overzichtelijke werkplaats waar twee man elkaar niet in de weg lopen. In de werkplaats treffen we alle noodzakelijke apparatuur aan die een scheepstimmerwerf in deze tijd nodig heeft. 

Lintzaag, kortzaag, cirkelzaag, boor- en freestafel en een vandikte-bank, Maar ook het handgereedschap neemt een prominente plaats in, waaronder een rek met tientallen beitels, gutsen, en een stuk of wat spookschaven (spaakschaven). Een grote serie schaven in een houten rek trekt de aandacht. Ouderwetse houten profielschaven, die overigens nog regelmatig in gebruik zijn, onder andere bij het aanbrengen of restaureren van interieurbetimmeringen in klassieke schepen. Daarnaast natuurlijk alle soorten handgereedschap en klein elektrisch gereedschap die een vakman nu eenmaal nodig heeft. Alles is netjes opgeruimd, klaar voor gebruik.

Nieuwsbrief Stichting Behoud Hoogaars najaar 2014: Peter Schouten, scheepstimmerman in hart en nieren

In het kader van de restauratie van de Steekhengst 'Boreas' schrijft Rian Coumou in de Nieuwsbrief van de SBH:
De boerenkool met worst staat klaar op het fornuis. Het bier wacht in de koelkast, als Peter Schouten aanbelt. Niet dat hij spraakwater nodig heeft. Ik ben door verschillende mensen binnen de stichting al voorbereid op zijn verhalen. Over zijn aversie tegen email en iPhones. Hoe hij in de jaren zeventig als puber al op de YE36 voer. En hoe hij als 22-jarige in 1983 op een tjalkje voor zichzelf begon als scheepstimmerman. “Daarna heb ik nooit een dag zonder werk gezeten”.

Laten we het eerst over de Boreas hebben. Wat is dat voor een schip?
De 'Boreas' is een steekhengst, en wel de laatste houten steekhengst. De steekhengst - ook wel ‘zalmhengst’ genoemd - werd tot de eerste wereldoorlog gebruikt voor de visserij op zalm, en kwam vooral op de Zuid- Hollandse eilanden voor. De 'Boreas' is waarschijnlijk voor 1900 ontworpen en gebouwd op een scheepswerf in Maassluis. Van 1906-1916 is de 'Boreas' ook gebruikt door de waterpolitie. Het scheepje heeft een aantal jaren liggen weg te rotten in een sloot aan de Kortenhoefse dijk, vlak bij mijn werf. Het dek en de roef waren ingestort, gras en varens groeiden uit de naden. In 2008 werd door de SBH besloten om de Boreas te restaureren. Ria Geluk kreeg in 2008 subsidie binnen om het scheepje te lichten en veilig te stellen. Ruud Dreesman heeft zich daarna ingezet om subsidiegeld binnen te halen voor de restauratie. In juli 2013 belde Gerrit Zomer mij: “Wil jij de Boreas doen?”. Ik zei ‘ja’. Sinds januari dit jaar werk ik twee dagen per week met vrijwilligers aan de Boreas!

Hoe is je liefde voor oude schepen ontstaan?
Als heel kleine jongen zei ik al: “Ik ga later varen!” We woonden toen in Kortenhoef, een waterrijke streek. Ik hield toen al van water, maar niet van school. Dus mijn ouders zeiden: “Ja, je kan wel kapitein worden, maar dan moet je lang naar school”. Dus ja, dat ging het niet worden. Toen er op een gegeven moment bij de buurman een schouwtje lag, heb ik daar een hele middag naar liggen kijken. Gebiologeerd was ik. Met die buurman heb ik ook samen een piraatje getimmerd. Mijn vader zag hoe gek ik op bootjes was, en gaf mijn broer en mij de keus tussen een roeiboot die getuigd kon worden als zeilschouwtje of een plastic bootje. De keus was dus snel gemaakt. Dat roeibootje zou door Piet Dekker verbouwd worden. Ik bracht het naar zijn werf, en ja, toen was ik verkocht. Ik was toen 11 jaar, werkte er al mijn vrije middagen en verdiende eerst niets, en later een rijksdaalder per middag. Toen mijn ouders naar Drente verhuisden, bracht ik iedere zomervakantie door op de werf van Piet Dekker. Ik leerde daar ook goed zeilen, ik mocht als maat onder andere mee op de TX33, een blazer en ook op de YE36.

En ging je ook nog wel eens naar school?
Toen ik 15 was, verhuisden mijn ouders naar Zeeland. Ik ging eerst naar school in Goes, op de Ambachtsschool, maar niet veel later koos ik voor de streekschool in Middelburg. Een dag per week school, en de rest van de week werken, onder andere bij Van der Rest in Kats. Toen ik 17 was, begon ik bij Jachtwerf Brandsma. Ik verhuisde toen naar Friesland. Daar heb ik veel geleerd, en met name over de nieuwbouw van schepen. 

Ik zou een hele Nieuwsbrief vol kunnen schrijven met verhalen van Peter Schouten. Hoe hij weer restauratiewerk bij Piet Dekker ging doen, hoe hij een klipper kocht en daarin een grotere werkplaats maakte, hoe hij aan 'de Wet' heeft getimmerd. En later weer met Cees Droste aan de 'Alcyon'. Dat laatste lijkt mij een mooie overgang naar de Stichting Behoud Hoogaars.
Door dat werk aan de hoogaarzen, kwam ik ook in contact met de vrijwilligers van de Stichting. Ik had in die tijd soms te maken met 12 vrijwilligers die mee hielpen aan de restauratie. Daar werd ik gillend gek van, dus toen ik met de 'Boreas' begon, zei ik dat ik niet meer dan drie vrijwilligers per dag wilde. Samen met Gerrit Zomer zit ik in de Restauratiecommissie. Ik wil niet alleen staan voor de beslissingen, om problemen te voorkomen. Met de vrijwilligers is het goed werken. Sinds januari dit jaar zijn wij er aan bezig. Het werd nieuwbouw, daar is niets aan te doen. De oude 'Boreas' was niet te redden.

Vertel eens wat over je vrijwilligers?
Dat is lastig, want ik ga vast mensen vergeten. Maar goed, Ruud Dreesman, die regelt echt alles. Karel Koenen, is goud waard. Die kent alle ins en outs van de werkplaats en weet echt alles te vinden. Sjaak Oosterling, werkt heel precies en ontwikkelt zich als een ware scheepstimmerman. Maar dan hebben we ook nog: Gerrit Zomer, Kees Sanders, Tineke Appelo, Hans Loeve, Hans Priester, Ron Studulski, allemaal mensen met hart voor schepen. Zonder hen zou het allemaal veel langzamer gaan. 

De boerenkool is al lang gezakt, het bier is op. Peter schuift in zijn klompen, maar op de drempel heeft hij nog een suggestie voor de SBH:
Ik mis jeugd bij de SBH. Waarom niet heel jonge zee-verkenners er bij betrekken? Er zitten vast gastjes bij die net als ik op die leeftijd warm lopen voor oude schepen! Vroeger trok de jeugd vanzelf naar de schepen. Nu moet je de jeugd naar de schepen toebrengen. Dus waarom niet eens een hoogaars uitlenen voor een zeeverkennerskamp? Dan zullen in ieder geval een aantal van die gastjes enthousiast worden!