Werf 'Vooruit' C. Stapel Gzn. - Enkhuizen

De werfactiviteiten worden voortgezet, waarbij snel op ijzer wordt overgeschakeld. In 1936 stopte de werf in Enkhuizen en wordt verplaatst en voortgezet als Spaarndammer Scheepswerf Stapel N.V. te Spaarndam. Toevallig was het in 1903 een goed ansjovisjaar geweest, zodat de werf een vliegende start maakte. Ook Enkhuizer vissers gingen later ijzeren aken kopen.

Bouwen van aken

Tussen 1910 en 1926 heeft de werf 'Vooruit' in Enkhuizen een vijftiental aken (Visch-aken en Motor-mosselaken) gebouwd. Daarvan gingen vier 'Visch-aken' naar vissers in Enkhuizen en Wieringen, terwijl de overige 11 'Motor-mosselaken' alle naar Philippine in Zeeuws Vlaanderen - aan de thans afgesloten Braakman - gingen, met uitzondering van één aak bestemd voor Yerseke. De Visch-aken zijn kleiner dan de Moter-mosselaken. De Mosselaken zijn grote schepen, groter dan de Lemster vissers gebruikten. De lengte/breedte verhouding is daardoor ook wat kleiner, terwijl de grootste breedte en de achterkant mast wat meer naar voren liggen dan bij andere aken. Een kleinere Visch-aak, de EB9 Hoop op Zegen lengte 7.30m., wordt beschouwd als de voorloper van de latere Enkhuizer bollen.

Mosselaken voor Zeeland

In de eerste twintig jaar van de twintigste eeuw waren Zeeuwse mosselvissers al actief op Waddenzee en Zuiderzee, om mosselzaad en mosselen te vangen. Ze voeren bij gunstig weer buitenom terug naar de Zeeuwse wateren. Daar was een goed en snel zeewaardig schip voor nodig, want mosselen verliezen gauw hun versheid en de zee is onberekenbaar. Een Lemsteraakachtig type was zowel voor het vissen als voor het transport geschikt. In 1912 bouwde Stapels werf zijn eerste motormosselaak voor Alphons Wijne uit het Zeeuwse Philippine. 

Om een grote hoeveelheid mosselen te kunnen bergen, werd de mast op deze mosselaak van vijftien meter een kleine meter voorlijker geplaatst dan op een Lemster visaak met bun, namelijk op zo:n 5 meter uit de voorsteven. Het nieuwe concept sloeg aan. Al in 1914 bouwde Stapel zijn zesde motormosselaak, YE128 'De Slenk'. voor Cornelis en Hendrik Klos uit Yerseke. Dit 15 meter lange schip was met een breedte van 4.40 meter wat gestrekter dan vergelijkbare aken uit Lemmer. Enkele vroege mosselaken, waaronder 'De Slenk', bleven voor het nageslacht bewaard. Het schip is ingeschreven in het register varende monumenten onder nummer 179. 'De Slenk' heeft een vaste ligplaats in de Museum (Hout) haven te Goes. Van origine was er een Industrie-motor aan boord. Het schip is nooit ingeschreven in het Stamboek, maar staat uitgebreid beschreven in de Consent van 2000 nummer 6. 

Lijst van bouwnummers van aken van de Werf Vooruit in Enkhuizen.

Bouwnummer-Bouwjaar

4 Visch-aken

53 - 1910, Visch-aak, De vrouw Guurtje, 12,60 x 4 x 1,60m, D. Goos, Enkhuizen
54 - 1910, Visch-aak, De 4 gebroeders, 12,60 x 4 x 1,60m, B. C. de Boer, Enkhuizen
63 - 1911, Visch-aak, Niet volmaakt, 12,60 x 4 x 1,60m, W. H. de Vos, Dordrecht
89 - 1913, Visch-aak, Hoop op Zegen, 7,30 x 2,94 x 1,40m, A. v. Weelde, Enkhuizen

11 Motor-mosselaken

71 - 1912, Motor-mosselaak, PI2 Twee gebroeders (Zoutkamp PI2 Louten in 2024), 13,50 x 4,40 x 1,85m, Alphons Wijne, Filippine
87 - 1913, Motor-mosselaak, PI1 De Hoop Geleidt ons (Vaart in België in 2024), 14 x 4,40 x 1,85m, Gebroeders D'hooge, Filippine
90 - 1914, Motor-mosselaak, Avontuur, 14 x 4,40 x 1,85m, Gve. Rammeloo-De Zutter, Filippine
93 - 1914, Motor-mosselaak, 14 x 4,40 x 1,85m, P. A. Rammeloo-Kusse, Filippine
95 - 1914, Motor-mosselaak, PI85 de Vrouw Marie, 14 x 4,40 x 1,85m, P. H. Wijne-de Foeljaeger, Filippine
102 - 1915, Motor-mosselaak, Slenk, 15 x 4,40 x 1,85m, C. D. Klos, Ierseke
153 - 1921, Motor-mosselaak, 15 x 4,60 x 1,85m, Gebr. Wijne, Filippine
166 - 1922, Motor-mosselaak, Braakman, 16 x 5,02 x 2,25 m, Gve. Rammeloo-de Zutter, Filippine
173 - 1923, Motor-mosselaak, Zuiderzee, 15 x 4,60 x 1,85 m, Koster & Wagenmaker, Wieringen
181 - 1924, Motor-mosselaak, Hilda PI66, 16,30 x 4,75 x 2,15 m, E. Arbroscheer, Filippine
190 - 1926, Motor-mosselaak, Flevo WR67, 15 x 5 x I,92m, H. Koster & C. Doves, Wieringe

Het boek 75 Jaar 'Op stapel'

Op 24 februari 1903 zou de scheepstimmerwerf van de heer E. Lastdrager aan de Oude Haven publiekelijk worden verkocht in de zaal van Hotel Stapel. Op het werfje werden vooral vissersschepen gerepareerd. Nieuwbouw kwam nauwelijks voor. Voor fl.10.700,- konden Stapel, Schild en Donker het werfje hun eigendom noemen. De E.B. wilde ook hier huizen gaan bouwen. Toen met de bouw van de eerste woning op het werfterrein was begonnen, kwam de E.B. tot het inzicht dat er in de stad Enkhuizen een overschot aan nieuwe woningen zou ontstaan als de werkgelegenheid niet zou toenemen. Daarom besloot men de eeuwenoude werf nieuw leven in te blazen. Stapel en de zijnen troffen met de erven Lastdrager een schikking voor het overnemen van de administratie en de exploitatie van het bedrijf. Vier weken later las de Enkhuizer burgerij in de krant, dat de werf geëxploiteerd zou worden door de firma Stapel, Schild en Co. Kees Stapel zou optreden als directeur-boekhouder. Kees Stapel reisde druk heen en weer naar Amsterdam en Rotterdam om materialen te kopen en om er de beurs te bezoeken. Op deze wijze kwam hij veelvuldig met andere scheepsbouwers in contact, die hem duidelijk maakten dat de tijd van het houten schip voorbij was. De ondernemers uit Enkhuizen begrepen dat er in de bouw van ijzeren schepen kansen lagen. 
Het boek 75 Jaar 'Op stapel' begint met Werf "Vooruit" in Enkhuizen