2023 nummer 8: Tjotter als opduwer
Tjotter als opduwer
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
Deze Uit het Stamboek wil ik beginnen met een vraag: Heeft iemand van de lezers van deze rubriek een foto van een tjotter als opduwer?
Zoals u weet schrijf ik wel eens vaker over tjotters. Dit heeft zo zijn reden, ik leg het uit. Met een paar mensen binnen de SSRP pogen we de kenmerken van de verschillende types ronde en platbodemjachten te beschrijven. Dit is afwijkend van de zoveel besproken Criteria. Voor de Hoogaars en het Friese jacht kunt u deze kenmerken al op de website terug vinden. In dit licht wilde ik proberen de kenmerken van de Tjotter te gaan beschrijven. Met het boek “Tjotters en Boatsjes” van Dr. Ir. J. Vermeer in de hand dacht ik dit makkelijk te kunnen doen. De werkelijkheid was veel weerbarstiger. Data (maten) van de tjotters waren maar heel beperkt beschikbaar, opmetingstekeningen van tjotters zijn er nauwelijks. De verschillen zijn groot. Dat de meeste tjotters 4.70m of 4.80m lang zijn zegt wel iets over het type schip, maar tegelijkertijd zegt het weinig.
Een lang verhaal kort
Ik ben me stap voor stap opnieuw gaan verdiepen in de tjotters en boatsjes en ben gegevens gaan verzamelen en vastleggen. Samen met Robin van Son heb ik in dit traject een tjotter gescand, hebben we een tjotter heel ouderwets met de hand opgemeten, hebben we eigenaren van tjotters gevraagd hun boot op te meten volgens een schema dat we hebben gemaakt. Alles om maar zoveel mogelijk data te krijgen waarmee we kenmerken kunnen beschrijven. Daarnaast heb ik van een viertal tjotters een uitgebreide historische beschouwing geschreven. Deze zijn nog niet gepubliceerd.
Het doel dat we ons hebben gesteld is tijdrovend, maar het laat ons anders kijken naar “De Tjotter”.
Heeg
Heeg is waarschijnlijk wel het centrum in Nederland waar je makkelijk een tjotter kunt vinden. Je hebt er de Stichting Friese Tjottervloot die voor een groot deel bestaat uit NNWB-tjotters en je hebt er de werf van Martijn Perdijk die zich gespecialiseerd heeft in het onderhoud en restauratie van ronde jachten. Heeg was ook de plaats waar de scheepsbouwers Berend de Jong en Pier Piersma in de tweede helft van de twintigste eeuw nog veel tjotters bouwden.
De tjotter en het boatsje waren scheepjes die met name in Friesland voor heel veel doeleinden gebruikt werden. Van overzet tot pleziervaartuig, van visboot tot tonnenlegger en alles dat daar tussen in zat. Tegenwoordig zie je ze bijna alleen als pleziervaartuig. Voor zover we gevonden hebben zijn er gebouwd van eikenhout, puddelijzer, staal en polyester. De tjotters uit de schepenlijst van de SSRP zijn in de meerderheid gebouwd van eikenhout. Tjotters van ijzer en staal zijn zwaar in de minderheid. Polyester tjotters komen helemaal niet in de schepenlijst voor.
Een recent voorbeeld van kennis overdracht
U zult begrijpen dat we ons eerst en vooral richten op tjotters uit de Schepenlijst, maar inmiddels hebben we er ook al teruggevonden die niet bij de SSRP bekend zijn. Uit de Schepenlijst is de tjotter “Nooit Volmaakt 3” een scheepje waar onze belangstelling naar uit ging. We kenden een paar foto’s en er staat slechts een beperkte beschrijving van op de website van de SSRP. We zijn op onderzoek uitgegaan.
Een verslag met foto’s hiervan vind u als bijlage bij deze Uit het Stamboek.
Tenslotte kom ik weer bij mijn vraag terug die ik aan het begin van dit stuk stelde: Heeft iemand van u een oude foto van een tjotter die als opduwer in gebruik is? De Nooit Volmaakt 3, heeft namelijk een groot deel van haar leven als opduwer gesleten. En dat voor een scheepje van nog geen vier meter!
Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede"
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.