De Onrust

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

Op 15 juli jl. overleed te Dordrecht op 77-jarige leeftijd de heer W.H. de Vos, eigenaar van het Lemsteraakjacht, genoemd naar een zandplaat in het Veersche gat, 'De Onrust', een naam in scherpe tegenstelling tot de vele ontspanning en rust, die hij meer dan 40 jaar achtereen op zijn schip heeft genoten. 'De Onrust' behoorde tot de snelsten van zijn klasse en wist in de periode tussen de twee wereldoorlogen ontelbare eerste prijzen te veroveren.

Het overlijdensbericht in de Waterkampioen

In 1975 krijgt Fred Spits tijdens de lustrumreünie van de SSRP de W.H. de Vos-prijs uitgereikt. Zijn reactie: 'Die krijgen ze nooit meer terug'. In de Waterkampioen verschijnt later een uitgebreid verslag.
Fier staat hij op het voordek van zijn 15 meter lange Lemsteraak. De harde verweerde kop waarin een paarvriendelijke ogen stralen en waarvan een glimlach nauwelijks is weg te denken op het korte vierkante lijf. Het prototype van de man die weet wat hij wil en zijn doel altijd pijnlijk nauwkeurig bereikt. F.G. Spits, Fred voor zijn vele vrienden, in het dagelijks leven accountant en in zijn schaarse vrije tijd 'platbodemgek'. Een man die zich al enkele tientallen jaren lang met hart en ziel inzet voor zijn grote liefde vrouwen dochter even niet meetellen): het Ronde en Platbodemjacht. Tijdens de van 11 tot en met 14 juli in Sneek gehouden jaarlijkse reünie van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten, heeft Fred Spits de beloning gekregen voor het vele werk dat hij, en niet te vergeten zijn vrouw, heeft verricht voor het oudhollandse schip: de W.H. de Vos-prijs. Een wisselprijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een persoon of instantie die zich meer dan verdienstelijk heeft gemaakt voor de doelstellingen van de Stichting.

Dit Lemsteraakjacht werd in 19 15 gebouwd in opdracht van W.H. de Vos te Dordrecht. Bouwnummer 39 kreeg de naam „Onrust" naar een zandplaat in het Veerse Gat; het zeilnummer werd OA3. Dirk de Boer kan de bouw van deze aak in het werfboek op één velletje papier kwijt. Na drie voorgaande vijftien meter aken heeft de werf natuurlijk wel wat ervaring opgedaan. Ook voor deze aak worden de zeilen gemaakt bij M.F. de Vries in Lemmer. In augustus 1915 zijn die klaar en worden er door De Vos met deze aak heel wat wedstrijden gezeild.
 

Spiegel der Zeilvaart april 1990 nummer 3 - De Onrust als model voor De Groene Draeck

A. Blussé van Oud-Alblas vertelt in dit atikel het volgende

De „Onrust" als model voor „De Groene Draeck" - Daarover kan wat meer worden verteld.
 ..... Op een winterse avond werd ik opgebeld door P.J. van der Giessen, toen voorzitter van „de Maas" en lid van de commissie, die de bouw van het prinsesselijk jacht begeleidde. P.J. zei: „Zeg, die `Orion' van jou is toch een aakje van De Boer?" Op mijn ja-woord kwam de vraag of ik dan eens naar mijn schip wilde gaan kijken. De bouwcommissie stond voor een probleem. De Boer had de lijnen- en spantentekening voor het te bouwen jacht ingediend en die vertoonde in het achterschip een duidelijk V-spant. Dat begreep de commissie niet. Haar leden meenden, dat een lemsteraak uit-sluitend ronde spanten had en in die impasse was P.J. op de gedachte gekomen eens te onderzoeken hoe het bij mijn schip zat.....

..... En dus ben ik linea recta naar Dordt, naar „De Onrust" gereden. Met de kont naar de wal gaf ze helder het antwoord: een wijd openstaande V-spant in het achterschip's Avonds rapporteerde ik aan P.J. Ik had in Dordt „De Onrust" van W. H. de Vos bekeken, de mooiste aak van De Boer, die ik kende en die nog aan de maat was ook. Die had overduidelijk het V-spant......

Elisabeth Spits schrijft: Wil je gezond oud worden dan moet je een beetje mazzel hebben, goed op jezelf passen en hopen dat anderen ook goed op jou passen. 'De Onrust' is zo'n mazzelkont: in 100 jaar waren er slechts drie eigenaren, die bovendien alle drie het schip gekoesterd en vertroeteld hebben. W.H. de Vos liet het schip in 1915 bouwen bij de Gebr. De Boer te Lemmer. Vervolgens nam de familie Van Dorp het stokje in 1991 over. Geen van de eigenaren had de behoefte het in - of exterieur drastisch te moderniseren. Wel zijn er de afgelopen 50 jaar aanpassingen gedaan die het gebruiksgemak en het comfort hebben verbeterd.

De Onrust 1915-2015 is geschreven ter gelegenheid van het eeuwfeest van deze prachtige Lemsteraak. In honderd jaar hebben de eigenaren De Vos, Spits en Van Dorp met De Onrust plezier gemaakt, stoer gezeild, het schip gepoetst, geschuurd, geverfd en gerestaureerd. Uit de stapels foto's en bergen verhalen zijn de meest typerende gekozen voor een terugblik op een bewogen eeuw. 

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat onze Onrust is gebouwd en dat vieren we met dit boekje. De auteur is Elisabeth Spits, niet geheel toevallig de dochter van de tweede eigenaar. Een deel van dit historische overzicht maakte zij zelf mee en zij heeft daaraan dierbare herinneringen. Vandaar het 'ik' en 'mijn vader' of 'mijn ouders' in de tekst. 
De Onrust is een bijzonder schip. Het heeft elegante lijnen en ademt nog de sfeer van honderd jaar geleden. Maar wel in een modern jasje. Voordat wij het schip in 1991 kochten, heeft het slechts twee andere eigenaren gehad. W.H. de Vos die het liet bouwen en EG. Spits waar wij De Onrust van overgenomen hebben. Zij, evenals wij, hebben De Onrust in al zijn facetten, van binnen en van buiten in zijn waarde gelaten. Geen van allen hebben wij de behoefte gehad in- of exterieur drastisch te moderniseren. Hoewel niet zichtbaar zijn er wel aanpassingen aangebracht die het gebruiksgemak en het comfort hebben verbeterd. Dankzij het zorgvuldige beheer in al die jaren is De Onrust een varend monument, zoals er nog maar weinig zijn. 

Tietse van Dorp en Sylvia Peek 
Mei 2015 

De Onrust 1915-2015 Een bewogen eeuw - Elisabeth Spits

De Vlootschouw

De Lemsteraak 'De Onrust' was het eerste schip, dat HKH Prinses Beatrix de groet mocht brengen tijdens de Vlootschouw op zaterdagmorgen. Dit vanwege haar verjaardag (100 jaar) in 2015, het zilveren model van de 'Onrust' dat als jaarlijkse wisselprijs dient en de nadrukkelijke verbintenis met Lemmer, de plaats waar het schip is gebouwd in 1915.

2015: SSRP 60 jaar Behoud(t) het Goede en Zevenwolden 150 jier Foar de Wyn

Alweer bijna dertig jaar geleden beschreef Jan Brilleman in de Spiegel de bouw en historie van de vier vermaarde 15 meter lemsteraakjachten van de werf Gebr. De Boer: Salamander, Primrose/ Wulp/Georgette/De Wulp, Thistle/Distel en Onrust/De Onrust. Regelmatig wordt naar dit artikel verwezen, recent nog in een bijdrage van Frits van der Mark over een vaartocht in 1922 van onder meer de Wulp. En recent aangevangen restauratie van de Salamander. Echter, een gedetailleerde bestudering van de werfboeken van Gebr. De Boer, die in het Fries Scheepvaart Museum zijn gearchiveerd, levert nieuwe, verrassende informatie op over deze vier jachten.
Als eerste blijkt dat de Salamander en Primrose vrijwel identiek zijn gebouwd; Primrose blijkt het eerste schip. De bouwopdracht "voor een Pleziervaartuig model Lemmerjacht" voor deze eerste twee aken werd op precies dezelfde dag gegeven: op 14 november 1911 wordt voor beide jachten het Bestek getekend. Eén voor de Primrose, op naam van Aug. Van Vijlen, en een vrijwel identiek Bestek voor de Salamander, met opdrachtgever L. Herfurth. De namen en handtekeningen van Van Vijlen resp. Herfurth, beiden "gedomicilieerd te Antwerpen", staan op de betreffende contracten: In beide Bestekken is 11 november 1911 als datum voor "Aangenomen" vermeld, met een gevraagde aflevering in maart 1912. Ook de gevraagde aanbetalingen met bijbehorend tijdschema zijn identiek.

Na een aantal jaren is ieder schip aan een grote beurt toe. Zo ook de Lemmeraak 'De Onrust'. Alleen betreft het hier een kleinood van zilver. Het zilveren scheepje staat beter bekend als de W.H. de Vosprijs van het Stamboek en belandde na ruim zes decennia bij de zilversmid.
Jan Paul Loeff schrijft:
De W.H. de Vosprijs is een wisselprijs die ieder jaar door de SSRP wordt uitgereikt aan iemand die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het Ronde en Platbodemjacht. Vorig jaar viel mij die eer te beurt en ik heb het model in de glazenkast gezet waarin mijn vader hem in 1963 ook had staan. Hij was er toen trots op en ik ben dat afgelopen jaar ook geweest. 'Trots als een aap met twee staarten' zou hij zeggen. Maar in de loop der jaren is het model wel aan slijtage onderhevig geweest. Wat meteen opviel was de verbogen kluiverboom; zo'n kromme kluiverboom is natuurlijk geen gezicht bij een model onder vol tuig. Zeker niet omdat het model sinds 1959 het symbool is van zorg voor onze Stamboekschepen.

Spiegel der Zeilvaart april 2018 nummer 3: Werfbeurt voor het zilverwerk van de WH de Vosprijs