Ouder Zeilend Hout
Visser, Helder en hun ronde jachten op het Paterswoldsemeer
Dit is de pakkende naam die Gerard ten Cate aan zijn pas verschenen boek heeft gegeven. Een foto met daarop het Friese jacht de Zwaluw en een notitie uit 1911 waren voor hem de aanleiding om een zoektocht te beginnen naar ronde jachten op het Paterswoldsemeer. Met de studies van de heren Huitema en Vermeer, uitgegeven als monografie van de SSRP en het boek Het Friese Jacht als beginpunt, is het uiteindelijk een hele klus geworden.
In 2009 werd Gerard gevraagd of hij informatie had over de geschiedenis van de Vereniging Watersport de Twee Provinciën die in 2011 haar 100 jarig bestaan zou vieren. Al met al werd het een hele studie en is er veel aanvullende informatie over bijvoorbeeld de Friese jachten de 'Prinses Juliana', de 'Froukje', de 'Stânfries', de 'Argo', de 'Poseidon', de 'Nelly', de 'Aeolus', de 'Johanna' en de tjotter de 'Vrijheid' gevonden.
Alexander de Vos, Pier Piersma en Robin van Son hebben geholpen bij de zoektochten. Ook foto- en filmmateriaal van eigenaren is gebruikt. Daarnaast is het zeilleven op het Paterswoldsemeer en haar scheepsbouwers Visser en Helder duidelijk in beeld gebracht en beschreven.
Gerard heeft alles ook op een DVD gezet. Heeft u interesse voor of wilt u meer weten over dit boek of DVD? Neem dan per mail contact op met Gerard: gerardtencate@planet.nl.
Over de auteur
Gerard ten Cate uit Zuidlaren zeilt zelf in de Hoogaars De Zeeuw en het Friese jacht Aeolus van vermoedelijk Visser uit Paterswolde. Als liefhebber van vooral Ronde Jachten publiceert hij regelmatig artikelen over deze schepen.
Uitgever Gerard ten Cate in eigen beheer
2011, Softcover, royaal formaat, 125 pagina's, rijk geïllustreerd. Ook verkrijgbaar als digitale uitgave (DVD + toelichting).
Inhoudsopgave
| Hoofdstuk 1 | Inleiding (pdf) | blz. 1-3 |
| Hoofdstuk 1.1 | Het Paterswoldsemeer in historisch perspectief (pdf) | blz. 4-9 |
| Hoofdstuk 1.2 | Waterfeesten en de ronde jachten (pdf) | blz. 10-17 |
| Hoofdstuk 2 | Het Friese jacht (pdf) | blz. 18-20 |
| Hoofdstuk 2.1 | Argo 1895 (pdf) | blz. 21-27 |
| Hoofdstuk 2.2 | Zeeleeuwin 1902 (pdf) | blz. 28-30 |
| Hoofdstuk 2.3 | Maria 1906 (pdf) | blz. 31-33 |
| Hoofdstuk 2.4 | Luctor 1908 (pdf) | blz. 34-38 |
| Hoofdstuk 2.5 | Prinses Juliana 1909 (pdf) | blz. 39-46 |
| Hoofdstuk 2.6 | Poseidon 1910 (pdf) | blz. 47-56 |
| Hoofdstuk 2.7 | Froukje 1911 (pdf) | blz. 57-68 |
| Hoofdstuk 2.8 | Stânfries 1917 (pdf) | blz. 69-80 |
| Hoofdstuk 2.9 | Nelly 1917 (pdf) | blz. 81-84 |
| Hoofdstuk 2.10 | Aeolus (pdf) | blz. 85-95 |
| Hoofdstuk 2.11 | Johanna (pdf) | blz. 96-97 |
| Hoofdstuk 2.12 | Tjotter Vrijheid (pdf) | blz. 98-102 |
| Hoofdstuk 3 | De werven van Visser en Helder (pdf) | blz.103-111 |
| Hoofdstuk 4 | Tenslotte (pdf) | blz.112-114 |
| Hoofdstuk 5 | Bronnen (pdf) | blz.115 |
| Bijlage | Stamboekmonografie Ronde jachten van Visser (pdf) | blz.116-122 |
| Bijlage | Stamboekmonografie Argo (pdf) | blz.123-129 |
Het boek "Ouder Zeilend Hout" in PDF
Spiegel der Zeilvaart nummer 10 - Port salut 70: Paterswoldsemeer ca 1924
Dat eind negentiende eeuw nog een kale veenplas is, ontwikkelt zich vanaf de eeuwwisseling in korte tijd tot een bloeiend watersportgebied. Hoofdrolspelers zijn de botenbouwers Wiendelt Visser en Albert Helder en grootindustrieel jan Evert Scholten. De laatste fourneert in 1917 het kapitaal voor de bouw van het imposante clubhuis van de zes jaar eerder opgerichte watersportvereniging DTP, De Twee Provinciën.
Visser en Helder bouwen roei- en zeilboten. Hun zonen, met name Jan Visser en de veel jongere Albert jr., zetten dat voort. Jan (1879) maakt naam als bouwer van zowel ronde, als innovatieve scherpe jachten. Albert (1907) zeilt Zestienkwadraat en FD op Olympisch niveau tijdens de Spelen van Rome. Dan is het echter alweer 1960.
Wanneer deze foto begin jaren twintig gemaakt wordt door de Groninger fotograaf J.G. Kramer, zitten we volop in een overgangstijd. Het Friese jacht op de voorgrond is de Zwaluw, in 1911 voor eigen rekening gebouwd door Jan Visser voor de vaart met passagiers op het meer. Albert Helder sr. regelt de verhuur. Dat geldt ook voor de getuigde jachten op de achtergrond aan de steiger van Helder. Het is een bonte verzameling. Je moet er de loep bij pakken, maar dan ontwaar je in het midden de lange mast met kromme gaffel van het Friese jacht Stanfries, in 1917 door Helder gebouwd. Direct rechts is het voorschip van de veel kleinere Poseidon te zien, eentje van Jan Visser. Alle drie varen ze nog. De Zwaluw als Froukje, de andere twee onder hun oorspronkelijke naam.
De scherpe jachten zijn minstens even interessant. Het zijn voorlopers van de 30m2 te weten de W-klasse en de Zeven-meter-tien. Bij deze gelegenheid liggen ze getuigd aan de steiger voor de verhuur. De Zeven-meter-tien '27' zit al vol met volk. Maar zondags worden er in DTP-verband ook wedstrijden mee gezeild. Jan Visser is de bouwer van meer dan de helft van de 42 (geregistreerde) die er ooit gebouwd zijn.
Investeerders
De foto is genomen vanaf de steiger bij het paviljoen van het nog altijd bestaande Familiehotel. Dat is de plek waar Helder begint met de verhuur van roei- en zeilboten voordat hij, en buurman Visser, aan de overkant steigers bouwen bij hun woonhuizen en werfschuren. Die liggen aan de Meerweg, de verbinding tussen de dorpen Paterswolde en Haren. Dat Familiehotel is in 1888 het initiatief van een aantal investeerders zoals grootgrondbezitter Hesselink, houthandelaar Van Calcar en de stad-Groninger jonkheer mr. Feith, die de potentie zien van het meer en zijn groene omgeving. Met hotel, meerdere paviljoens, `uitspanningen' en een speeltuin, is het Paterswoldsemeer in de jaren twintig een dagattractie van formaat geworden.
Dit zal bijna een halve eeuw standhouden. Midden jaren zestig voldoen de glanzend gelakte 30-kwadraten en inmiddels ook 16-kwadraten steeds minder aan de eisen van de jeugd die inmiddels op Puch of Zundapp komt aangescheurd. Terwijl het meer richting stad Groningen wordt uitgebreid, raakt wat je hier ziet in verval. Ronde jachten zijn dan al lang van het meer verdwenen. En dat zou met de scherpe ook definitief het geval geweest zijn als niet sinds een jaar of vijftien de Stichting 'Oud-Zeilend-Hout' de aandacht voor deze schepen levend houdt.
SdZ december-januari 2019-2020 nummer 10 - Port salut 70: Paterswoldsemeer ca 1924
